صنايع دستي ايران، به عنوان صنعتي مستقل و بومي، شاخص‌ترين هنر كاربردي ايران و يكي از سه قطب برتر صنايع سدتي جهان، ريشه‌هاي عميق و استوار در فرهنگ غني وبارور ايران اسلامي داشته است. صنعتگران دستي ايران اين پاسداران راستين مردمي‌ترين هنر شناخته شده تمامي قرون و اعصار با خلق آثار برجسته و شاهكارهايي از انواع صنايع دستي كه هم‌اكنون زينت‌بخش گنجينه‌هاي بزرگ و ديگر مراكز هنري جهان است، پيوسته توجه و تحسين بازديدكنندگان و ناقدان آثار فرهنگي را برانگيخته‌اند. به گزارش خبرنگار ايسنا صنايع دستي ايران جلوه‌اي از هنر، فرهنگ و تمدن كهن اين سرزمين شرقي است كه روح هر بيننده‌اي را در نقوش و ظرافت خود مغروق مي‌سازد. بسياري از جهانيان صنايع دستي ايران را در موزه‌ها، نمايشگاه‌ها و فروشگاه‌هاي محل سكونت خود مشاهده مي‌كنند، ولي اعجاب اين آثار به حدي است كه آن‌ها را به پايگاه‌هاي توليد خود جذب مي‌كند و اين گونه است كه گردشگران بي‌شماري تمايل دارند تا بازارهاي قديمي ايران را به عنوان كانون توليد صنايع دستي، نظاره كنند. تمدن غني چندين هزار ساله‌ي ايران در برابر تمدن‌هاي نه چندان دور اروپايي و آمريكايي هر گردشگري را متحير مي‌سازد و او را ترغيب مي‌كند تا تكه‌اي از اين سرزمين كهن را به عنوان خلاصه‌اي از تاريخ ايران زمين، به سوغات ببرد و اين تكه‌ي ارزشمند براي گردشگران، همان صنايع دستي است كه روح و عشق انسان شرقي در آن پيوند خورده و اين اعجاب سرزمين ايران است كه گردشگران را متمايل مي‌سازد تا از هر گوشه‌اي سوغاتي ارزشمند به ارمغان ببرند. جهانيان با وجود تنوع و تكثر صنايع دستي ايران تنها با تعداد محدودي از اين صنايع آشنا هستند ولي معرفي صنايع دستي ايران مي‌تواند در صنعت گردشگري و اقتصاد كشور تاثيرگذار باشد. آنچه در ذيل مي‌آ‌يد، نه همه بكله گوشه‌اي اندك از توان هنرمندان ايراني در خلق صنايع دستي است كه در صورت برنامه‌ريزي درست مي‌توان اميدوار بود كه هنر ايراني - اين بيگانه آشنا در بازارهاي جهاني و گردشگري - به نحو مطلوبي معرفي شود: كهگيلويه و بويراحمد» توليد دست‌بافت‌هاي مختلف در بين عشاير كهگيلويه و بويراحمد از ديرباز رواج دارد و وجود مواد اوليه‌ي مورد نياز از جمله انواع پشم، زمينه‌ي مناسبي براي تهيه‌ي انواع دست‌بافت‌ها فراهم ساخته است. بافت صنايع دستي در كهگيليوه و بويراحمد متنوع است و مي‌توان آن را به بافته‌هاي داري نظير قالي، جانمازي، پشتي، خورجين، بافت‌هاي بدون گره نظير گليم و بافت‌هاي ميلي نظير جوراب، دستكش و سوزن دوزي تقسيم كرد. در صنايع دستي كهگيلويه و بويراحمد از رنگ ارغواني به وفور بهره گرفته مي‌شود، ساير رنگ‌هاي مورد استفاده عبارتند از نيل، اسپرك، زعفران، پوست بلوط، پوست خارجي گردوي تازه، گل انار و . . . است. «سيستان و بلوچستان» در سيستان و بلوچستان به ويژه در سيستان بيشترين شمار شاغلين به صنايع دستي در رشته گليم، قاليچه، قالي و پشتي فعاليت مي‌كنند و در حال حاضر در بلوچستان صنايع دستي مانند قالي بافي، خورجين بافي، سوزن بافي، سكمه و دگمه دوزي، پريوار دوزي، سياه دوزي، ساخت ظروف سفالين و زينت آلات بين خانواده‌ها معمول است. يكي از رشته‌هاي قابل توسعه صنايع دستي استان كه به علت وفور مواد اوليه حايز اهميت است، تهيه‌ي پارچه‌هاي دست‌بافت از كرك و پشم شتر است. پارچه‌هاي مزبور مي‌تواند بازار مناسبي در داخل و خارج كشور داشته باشد. پشتي بافي، سوزن دوزي، چادر بافي، خامه دوزي، حصير بافي، اشياء تزييني و سفال سازي اهم صنايع دستي اين استان هستند. «ماسوله» صنايع دستي در اين منطقه در نوع فلزي و غير فلزي تقسيم مي‌شود. صنايع فلزي در ماسوله داراي سابقه‌ي تاريخي زياد است و چون منابع اوليه‌ي اين صنايع در اطراف ماسوله و مخصوصا در منطقه گورن استخراج مي‌شود و استادان و صنعتگران انواع لوازم مورد نياز آهنگري و كشاورزي و ادوات جنگي از جمله گلوله‌هاي تپو و تفنگ‌هاي سرپر بسيار زيبا با نقوش و نوشته‌هاي برجسته بر بدنه‌ي تفنگ و شمشيرهاي بسيار زيبا با كنده‌كاري و استحكام زياد مي‌ساختند. چاقو سازي نيز در ماسوله رواج فراواني دارد و انواع آن در اين منطقه ساخته مي‌شود، صنايع غير فلزي نيز به خاطر وجود مواد اوليه فراوان مثل پشم، چرم، پوست، چوب و غيره رونق فراوان دارد و پنجه‌هاي هنرمند مردان و زنان ماسوله‌اي اين مواد خام را به شكل زيبا و قابل استفاده درمي‌آورند. از مهم‌ترين فرآورده‌هاي اين صنايع چاروق دوزي، گيوه و چموش دوزي ساخت ابزار و يراق اسب و ساخت انواع درهاي مشجر و پنجره، ميز و صندلي تهيه‌ي جوراب‌هاي پشمي، عروسك، دمپايي چوبي، روفرشي و غيره است. «گيلان» صنايع دستي و سوغات مشهور استان گيلان، چوبكاري، چادر شب بافي زيلو، جاجيم، گليم، دستباف‌هاي ابريشمي، پشمي و نخي، بامبو بافي، سفالگري، كوزه‌گري، نمدمالي، حصير بافي، سبد بافي، مرواريد بافي، قالي بافي، چموش دوزي، قلاب‌دوزي، نقاشي روي كدو قلياني، كلوچه، بادام، چاي برنماهي و زيتون است. «تبريز» ريس، نوقا، قرابيه، لوذي، بادام، گردو، خشكبار، لبنيات، عسل و كوفته‌ي تبريزي، چلوكباب برگ مخصوص، شيشليك از غذاها و سوغات لذيذ اين منطقه است. چرم، كفش دست دوز و دمپايي از فرآورده‌هاي چرمي است، ادويه‌جات، عرقيات گياهي، سفيدآب، قلمكاري نقره، پارچه‌هاي دست بافت ابريشمي، گليم، جاجيم، ورني، سوزن دوزي و ظروف سفال از جمله سوغات و صنايع دستي تبريز است. «قم» در سطح استان قم به ويژه در مناطق روستايي آن توليد صنايع دستي متنوعي رواج دارد كه قالي بافي، درود گري، منبت كاري، سراميك و آجرپزي از آن جمله است. به گزارش ايسنا «سوهان» مهم‌ترين سوغاتي استان قم است. مقدار زيادي از سوهان توليدي قم به كشورهاي حوزه‌ي خليج فارس و مقداري نيز به شهرهاي تهران، اصفهان، شيراز، مشهد و تبريز صادر مي‌گردد. مهر و تسبيح نيز از سوغاتي‌هاي معروف قم است. صنايع دستي سنگي مشتمل بر انواع ظروف سنگي، گچي سراميك و اشيا تزييني، چيني و فروش ابريشمي و ميوه‌هايي مانند انار، انجير از ديگر سوغاتي‌هاي قم است. «مركزي» گيوكشي معروف گيوه سنجان، كشمش، انگور، نان شيريني، زولبيا، باميه‌ي، قالي و قاليچه‌ي ساروق از جمله سوغات و صنايع دستي منطقه‌ي اراك است. صابون در آشتيان، گردو و سير در تفرش، انار ساوه و گل و حلوا شكري در محلات از جمله سوغات و صنايع دستي اين استان هستند. «مشهد» قالي بافي، ابريشم كشي، شعر بافي، نمد بافي، پوستين دوزي، سنگ تراشي، قلم زني روي سنگ، فيروزه تراشي، سفال‌گري، حصير بافي از جمله صنايع دستي مشهد محسوب مي‌شوند. انواع ديگر توليدات دستي شامل چارق، گيوه، فرآورده‌هاي چوبي و فلزي، نقاشي روي چرم است. «اصفهان» قالي‌بافي، نقره سازي، قلم‌زني، خاتم سازي، كاشي سازي، قلم كاري، زري بافي، قلاب دوزي، گل دوزي، سكمه دوزي و مليله دوزي، انواع رودوزي، نقاشي و منبت كاري از جمله صنايع دستي بي‌نظير استان اصفهان هستند كه توسط استادكاران حرفه‌اي توليد مي‌شود. «مازندران» صنايع دستي اين استان شامل قالي بافي، ابريشم بافي، نمد مالي، گليم، جاجيم بافي، چادرشب بافي چوخافي، حصير بافي و سفال سازي است. انواع مركبات، مربا، ترشي، صيفي جات، برن رشته، نان برنجي، انواع كلوچه، كمپوت، ماهي و خاويار از جمله سوغات مشهور استان مازندران هستند. «لرستان» گليم، جاجيم (ماشته)، روتختي، روفرشي، روميزي، سجاده، گيوه زنانه، ورشو بروجرد، نمد، مشبك، چوب منبت، سراميك اليگودرز، عسل، روغن حيواني، شيريني بروجردي و حلو بروجردي از جمله صنايع دستي و سوغات اين استان هستند. «كردستان» قالي بافي در كردستان از رواج خاصي برخوردار است، علاوه بر قالي بافي، صنايع دستي نيز در كردستان توليد مي‌شود كه عبارتند از جاجيم، گليم، سوزن دوزي، قلاب دوزي، پولك دوزي، منجوق دوزي و سجاده كلاش (نوعي گيوه) است. ريزه كاري و زنيت آلات محلي نازك كاران سنندج از بهترين نازك كاران ايران هستند و در ساختن نرد و انواع كارهاي چوبي نهايت مهارت را به كار مي‌برند. «خوزستان» مهم‌ترين صنايع دستي خوزستان، قالي بافي، قلاب‌دوزي، بافت انواع ملحفه، لنگ، چفيه، مقنعه، جاجيم و گليم است كه مراكز بافت اين محصولات، شهرهاي شوشتر، دزفول و شادگان است. علاوه بر اين صنايع دستي فلزي نيز در اين استان رايج است به عنوان نمونه در كارگاه‌هاي دزفول وسايل چايخوري، سيني و منقل تهيه مي‌شود. «فارس» ريسندگي،‌ فلزكاري، خاتم كاري، قالي بافي، حصير بافي، منبت كاري، كنده كاري ظروف، سفالگري، گيوه دوزي، نمد مالي، خراطي، چرم سازي، سنگ تراشي و شيشه‌گري از صنايع دستي استان و مهم‌ترين محصولات صادراتي و سوغاتي منطقه، خرما، انجير، آبليمو، مسقطي، قالي، گليم، گبه، انواع ترشي‌جات، عرقيات سفيدآب، كيسه حمام، حناء، لارستان انجير و زعفران، استهبار انار مهارلو، مسقطي لارستان، سفيدآب صنايع دستي و گيوه‌ي استهبان، خرما و آبليموي جهرم؛ است. «اردبيل» صنايع دستي در استان اردبيل با همه‌ي نارسايي‌ها و بي‌توجهي‌هايي كه در طول ساليان گذشته، شاهد آن بوده، هنوز هم به صورت ناشناخته ولي زيبا، زينت‌بخش كانون‌هاي فرهنگي و مسكوني بسياري از كشورهاي جهان است. انواع فرش، مسند، شال، ورني، گليم، جاجيم، اشياء سفالي، چوبي و فلزي، هنرمندانه همراه با نقش و نگارهاي زيبا در استان اردبيل جان مي‌گيرد و هنر دستي و ارزشمند اين منطقه را به نمايش مي‌گذارند. «كرمان» صنايع دستي شامل قالي دستباف، شال بافي، پته دوزي، سراميك، محصولات مسي، چاردشب بافي، حصير بافي، نمد، گليم و سوغاتي مشهور پسته‌هاي رفسنجان، معجون، حنا، زيره، كلمپه، مسقطي سيرجان، سوهان زرند، خرماي بم، بادام‌كوهي و گردوي بافت است. «همدان» برجسته‌ترين صنعت دستي استان سفالگري و سراميك سازي است و علاوه بر صنعت سفالگري و سفال‌سازي، صنايع ديگري مانند گليم بافي قاليبافي و دوخت لباس نيز در سطح استان وجود دارد كه عمدتا در ميان عشاير مرسوم است. «قزوين» صنايع دستي آن گليم و جاجيم بافي، قالي بافي در روستاها و صنايع ظريف كاري چوبي مانند قاشق سازي، شانه تراشي و منبت كاري است. سوغاتي قزوين، شيريني نان برنجي، باقلوا، كشمش، دسته، بادام و گردو است. «كرمانشاه» استان كرمانشاه داراي صنايع دستي مهم و مشهوري چون گيوه بافي، پرده بافي، قلم زني بر روي مس با استفاده از طرح‌هاي متنوع موج بافي و قالي بافي اشاره كرد. شيريني‌هاي محلي استان: نان برنجي و نان شكري است. «تهران» صنايع دستي استان تهران با توجه به بافت اجتماعي و تنوع قومي سه دسته شهري روستايي و عشايري تقسيم مي‌شود. عمده‌ترين صنايع دستي استان را قلم‌زني روي مس و برنج، خراطي و سبدفافي خاتم كاري و شيشه‌گري، تراش و نقاشي روي شيشه، زيلو بافي، نقاشي چرم، قالي بافي، سفالگري و چاپ باتيك تشكيل مي‌دهد. «زنجان» در زنجان صنايع دستي از رشد و شكوفايي چشمگيري برخوردارند، نمونه‌هاي بديع آفريده‌هاي دستان هنرمندان و متخصصان برجسته‌ي زنجاني امروزه مايه‌ي سربلندي و مباهات موزه‌هاي بزرگ جهان است. چاقوسازي، فرش بافي، چاروق دوزي و مليله كاري اهم صنايع دستي اين استان هستند. «سمنان» استان سمنان از مراكز قابل توجه صنايع دستي كشور است. در اين استان انواع صنايع دستي نظير قاليبافي، گليم بافي، نمد مالي، سراميك و سفال‌سازي وجود دارد كه هر يك از آن‌ها سوغاتي گرانقدر براي بازديد كنندگان استان محسوب مي‌شوند. گليم بافي، قالي بافي، نمدمالي، چاپ قلمكاري، سفالگري، سراميك و دستباف‌ها مهم‌ترين صنايع دستي استان سمنان هستند. «بوشهر» توربافي، قالي بافي، گبه بافي، گليم بافي، نمد بافي، عبا بافي، كوزه‌گري يا سفالگري، حصير بافي، گيوه دوزي، كلاه حصيري، زنبيل، سبد بافي تونيزه بافي، دولچه مشك و صنعت كشتي سازي (قايق سازي) صنايع دستي اين استان هستند، معروف‌ترين سوغات استان بوشهر شامل خرما، مسقطي، ماهي و ميگو است. «هرمزگان» خوس (خوص) دوزي كه بافتن با برگ درخت خرما است، گلابتون دوزي، سفالگري، چادرشب بافي، سوزن دوزي، سبد و حصير بافي، قالي بافي و صنايع دستي دريايي از جمله صنايع دستي اين استان محسوب مي‌شوند. «اروميه» مهم‌ترين سوغات و صنايع دستي شهر اروميه، صنايع چوبي،‌ نقل، بيدمشك، لباس‌هاي پشمي دستباف، عسل، لبنيات، عرقيات گياهي است. با اين اوصاف بايد اذعان داشت كه صنايع دستي ايران همواره در حاشيه قرار گرفته و گاه بي‌اهميتي نسبت به آن، توليدات مشابه اين صنايع را در سطح جهان، موجب مي‌شود كه ضربه‌اي به جايگاه، ارزش و اصالت آن وارد كرده است در حالي كه ارزش اين صنايع به لحاظ هنري، فرهنگي، تاريخي و اقتصادي به حدي است كه ضمن كسب جايگاهي ارزنده در ميان اقلام صادراتي كشور، جاذبه‌اي براي گردشگران محسوب مي‌شود؛ گويي اين كه بيشتر گردشگران ايران با هدف تجارت و خريد وارد كشور مي‌شوند و معرفي اين توليدات اصيل و جاذب مي‌تواند اين افراد را ارضا كند. اما آيا اينهمه راه است؟ پاسخ به اين سوال كمي مشكل است چرا كه اكنون كارشناسان از توسعه جهانگردي به عنوان عامل احياگر صنايع دستي اضمحلال رفته ايران ياد مي‌كنند. پس بايد منتظر بود و ديد كه آيا جهانگردي ايران با رشد خود در چشم انداز 20 ساله صنايع دستي را نجات خواهد داد؟ يا ... انتهاي پيام