4/فردا روز بزرگداشت عطار نيشابوري است/ آنچه در آثار عطار رقم خورده، توجه به معرفتي بي‌واسطه است افسانه داستان‌پردازي ها شاعر را تا قرن‌ها زنده نگه مي‌دارند
همه آنچه كه در آثار عطار رقم خورده است، خدمت به عرفان و معرفت است و توجه به معرفتي بي‌واسطه كه اگر انسان براي طي طريق و متحمل شدن زحمت لازم براي آن آماده باشد، از آن بهره‌مند مي‌گردد.
دكتر روح‌الله هادي ـ استاديار ادبيات دانشگاه تهران ـ در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با بيان اين مطلب و تاكيد بر اين كه عشق و عرفان را نبايد از هم جدا دانست، افزود: تمامي زندگي عطار مساله عشق و عرفان او است و عطار بدون اين دو نمودي ندارد.
وي گفت: با متصور شدن سه نوع معرفت علمي كه مبتني بر تجربه و مشاهده است و معرفت فلسفي كه ابزار آن عقل و استدلال است، به معرفت سومي نيز بايد اشاره كرد كه منحصر به فرد است و در تعبير عوام، اين گونه بيان مي‌شود كه ”به دلم افتاده بود”.
هادي افزود: اين نوع معرفت كه ساده‌ترين و بهترين نوع معرفت عرفاني است، در تمامي آثار عطار ازجمله پنج مثنوي معروف و تذكره‌الاوليا و ديوان او ديده مي‌شود و زندگي عطار در خدمت به اين نوع معرفت مي‌گذرد.
وي با اشاره به كتاب تذكره‌الاوليا عطار كه از شاهكارهاي نثر فارسي است، گفت: در اين كتاب كه شرح حال 72 نفر از عارفان و صاحبان معرفت عرفاني در قلمرو ايران از زمان امام صادق (ع) تا حسين بن منصور حلاج آمده است، باز هم سخن از اين معرفت بي‌واسطه است.
روح الله هادي درباره حرفه عطاري كه تخلص او نيز بوده است، اظهار كرد: ما براي بسياري از بزرگان ادب قصه پردازي كرده‌ايم و قصه عطار و پيرمردي كه در دكان عطاري او با گذاشتن كاسه‌اي چوبي زير سرش مي‌ميرد نيز از اين دست است.
استاديار دانشگاه تهران با بيان اين كه وراي هر قصه‌اي، حصه‌اي از معرفت است، تاكيد كرد: اين داستان نشان دهنده حيات عطار است و دغدغه بزرگ او كه در سؤال معروف ”تو چگونه خواهي مرد” در اين حكايت آورده شده است.
وي گفت: زندگي امري ناخواسته است و چگونه زندگي كردن، مهم نيست؛ اما آدمهاي معمولي از مرگ مي‌هراسند و عارفاني نظير عطار خواسته‌اند به اين دغدغه كه آيا انسان مي‌تواند با دست‌يابي به معرفت از مرگ نهراسد، پاسخ دهند.
هادي با اشاره به اين كه جهان بيني عطار عشق و رياضت است، گفت: تا طلب و عشقي نباشد، معرفتي حاصل نمي‌گردد و در منطق‌الطير نيز با پيدا شدن معرفت، استغنا و بي‌نيازي حاصل مي‌شود و درنهايت، طعم و معناي آن توحيد و حيرتي را حس مي‌كنيم كه پيامبر (ص) در دعاي خود فرموده است: ”الهي زدني تحيرا”.
استاد دانشگاه تهران درخصوص افسانه پردازي در زندگي عطار گفت: ذهن افسانه‌باف اقوام گوناگون در باب اشخاص بزرگ داستانهايي را پرداخته كه اگر راست نباشد، دروغ نيز نيست و به خاطر لذت شنيدن و تاثير بر اذهان عموم شاعر را جاويد نگه مي‌دارد.
وي در مورد عطار و درويشي كه در دكان او مرد، افزود: عطار قبل از پرداختن به پيشه داروفروشي، به معرفت علاقه‌مند بوده است و در مقدمه تذكره الاوليا نيز به آن اشاره كرده است.
دكتر هادي با ابراز ترديد از اين كه عطار در سال 617 كه آغاز حمله مغولان به ايران است كشته شده باشد، تصريح كرد: ممكن است عطار در اين زمان كشته نشده باشد.
او در بخش ديگري از سخنان خود در باب مسائل پرداخته نشده به عطار تاكيد كرد: در زندگي خصوصي و ادبي عطار جاي كار و تحقيق زيادي است كه بايد به آن توجه كرد.
هادي به محقق ارزشمند دكتر محمدرضا شفيعي كدكني اشاره كرد و تصحيح مختارنامه و مقدمه منطق‌الطير او را روشن كننده بخشهاي تاريك زندگي عطار دانست.
وي افزود: در منطق الطير نكات ناگفته زيادي باقي مانده است؛ چنان كه در داستان شيخ صنعان و دختر ترسا و عشق شيخ به آن دختر و توصيف و كار شاعرانه‌اي كه صورت گرفته است، بسيار زيبا و عجيب است كه بايد با آثار ديگران به مطابقت و چالش كشيده شود و به آن توجه بيشتري صورت گيرد.
اين استاد ادبيات، به تاثير عطار بر مولانا اشاره كرد و افزود: اگر عطار توانسته باشد نادره‌اي همچون مولانا را بپرورد، براي شايستگي او كفايت مي‌كند.
وي به داستان ديدار عطار و مولانا اشاره كرد كه در كودكي مولانا با پدرش از خراسان به عراق عجم مسافرت مي‌كند و در راه عطار به او كتابي اهدا مي‌كند و درباره او مي‌گويد: «زود باشد كه اين آتش در شيفتگان عالم زند»
وي درباره صحت اين ديدار افزود تكرار شدن روايت قصه بر درستي آن تاكيد مي‌كند، و به كتاب دكتر زرين كوب اشاره كرد كه در كتاب پله پله تا ملاقات خدا به اين داستان پرداخته است.
دكتر هادي در ادامه به موضوع و چگونگي سرايش منطق الطير اشاره كرد كه صرف نظر از تاثيرپذيري عطار از غزالي و قصيده عينيه - روحيه ابن سينا و منطق الطير خاقاني، داراي طرح و چارچوبي بي‌نظير است.
وي گفت: عطار در اين داستانها بر رسيدن به آرامش و معرفت عرفاني تاكيد مي‌كند و مي‌گويد: انسان بايد به جايي برسد كه جز خدا چيزي را نبيند.
استاديار ادبيات دانشگاه تهران افزود: زبان پرندگان و مرغان در اين داستان همواره از رازهاي قابل توجه بشر بوده است و در متون عرفاني و حكمتهاي اخلاقي براي بيان رازهاي پنهان زندگي و حيات، از زبان غير انسانها، به‌خصوص پرندگان استفاده شده است.
روح‌الله هادي در پايان به عقلا مجانين كه شخصيتهاي اصلي داستانهاي عطار را شكل مي‌دهند، اشاره كرد و گفت: تناقض عجيبي در اين تعبير به كار رفته است؛ چراكه ديوانگان عاقلانه‌ترين پيامهاي هستي را كه به زبان عقل نمي‌توان بيان كرد، آشكار و صريح بيان مي‌كنند.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات