استان یزد یکی از تاریخی‌ترین مناطق ایران است که بنا بر کاوش‌های باستان شناسی قدمتی بیش از پنج هزار سال دارد و قبل از این که زیستگاه مسلمانان باشد محل سکونت اقوام و گروه‌های مختلفی آریایی از جمله معتقدان به آیین میترایی و زرتشتیان بوده است که انها نیز در یک داد و ستد فرهنگی بسیاری از آداب و سنن خود را نسل به نسل و سینه به سینه به آیندگان سپرده اند؛ آداب و سننی که با تعصب بسیار تا به امروز حفظ شده است.

تاریخ مذهبی یزد نشانگر آن است که از گذشته های دور تاکنون مراسم و آیین‌های دینی در این شهر تاریخی، باشکوه و باعظمت خاصی برپا می شده است که همگی نمایانگر غنای این آیین‌هاست که هنوز هم برخی از آها با شور و ذوق فراوانی برگزار می‌شود.

یکی از این آیین‌ها که هر ساله در ماه مبارک رمضان و به ویژه در لیالی قدر شاهد برگایی آن هستیم، روضه قنبر یار با وفای حضرت امیرالمومنین علی(علیه السلام) است که هنوز هم در برخی مناطق یزد برگزار می‌شود.

صدیقه رمضان‌خانی نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه یزد در گفت‌وگو با ایسناٌ، پیرامون این سنت دیرینه یزدیها گفت: معمولاً در شب قدر و شهادت علی‌بن‌ابیطالب(علیه السلام) مراسم آیینی روضه قنبر در یزد برگزار و این روضه از نوزدهم تا شب بیست و هفتم ماه مبارک خوانده می‌شود که نمادی از ضربت خوردن مولای متقیان حضرت علی(علیه السلام) است.

وی افزود: در گذشته این مراسم با آداب و تشریفات خاصی برگزار و اغلب توسط زنان در منازل اجرا می‌شد به طوری که در این مجلس حتی پسربچه‌ها هم اجازه شرکت نداشتند.

به گفته وی، اغلب این روضه‌ها طی سه شب برگزار می‌شد اما برخی که نذر داشتند در صورت برآورده شدن حاجاتشان در شب‌های دیگر نیز بعد از افطاری روضه قنبر می‌خواندند.

رمضان‌ خانی از جمله ملاهایی که مراسم روضه قنبر را در شهر یزد اجرا می‌کردند، بانویی مشهور به «ملا خانم» ذکر کرد که در نقش قنبر یار باوفای حضرت علی(علیه السلام) ظاهر می‌شد و شبیه قنبر، لباس سفید بلندی می‌پوشید و کلاه مخصوصی بر سر می‌گذاشت و کشکولی که نمادی از دوستی و پیروی کردن از علی(علیه السلام) بود، به دست می‌گرفت و تبرزین بر دوش داشت. حضار در مجلس با دیدن وی شروع به گریه و زاری می‌کردند و او نیز روضه قنبر را با شور و حالی خاص که ویژه چنین شب‌هایی بود، آغاز می‌کرد.

وی اعضای دیگر برگزار کننده این روضه را حضرت علی(علیه السلام) که با صورت پوشیده وارد مجلس می‌شد و حضرت زینب(سلام الله علیها) که او نیز با لباس بلند سفید و گاهی مشکی وارد می‌شد و ام کلثوم(سلام الله علیها) دختر امام علی(علیه السلام)، مصیبت‌خوان و نیز نعمال جراح خواند و افزود: بعد از این‌ که قنبر احساس می‌کند در کوفه اتفاقی افتاده، پریشان وارد کوفه می‌شود و دوان‌دوان به در خانه حضرت علی(علیه السلام) می‌آید و می‌بیند مردم هم در خانه حضرت جمع شده‌اند و همگی فوج فوج وارد خانه آن حضرت می‌شوند و صدای «وا اماما»   و «وا علیا» سر می‌دهند. مردم وقتی قنبر را می‌بینند می‌گویند؛ قنبر کجایی که بی آقا شدی. قنبر با لباس سفید و موهای پریشان وارد خانه حضرت می‌شود و این اشعار را با حزن و اندوه فراوان می‌خواند؛ «من که شد خاک سیه بر سرم//خادم درگاه علی، قنبرم//منتظر مقدم آن سرورم//ناد علیاً، علیًا یا علی» و حضار همگی مصراع آخر «ناد علی» را با صدای بلند جواب می‌دهند.

رمضان‌خانی با بیان این که اشعار و ابیات تا از دنیا رفتن حضرت(علیه السلام) و بلند شدن صدای شیون ادامه پیدا می‌کند، افزود: در این حین، زنان بر سر و سینه زده و به‌ اصطلاح مردم یزد «جوش می‌زنند» و در اثنای جوش زدن روضه به پایان می‌رسد.

وی اضافه کرد: سرانجام قنبر این شعر را در پایان شهادت مولای خویش می‌خواند؛ «انیس بی کسان داد از جدایی//علی جان داد و بی بیداد از جدایی//جدایی می‌کند بنیاد ما//خدا بستان ز دشمن داد ما را».

این پژوهشگر فرهنگ عامه یزد خاطرنشان کرد: روضه قنبر هنوز هم در برخی نواحی یزد از جمله محله مریم آباد و محله سید الصحرا خوانده می‌شود که در محله سید صحرا که بنده شاهد آن بودم روضه قنبر در مسجد محله توسط مردان با لباس‌های بلند سیاه و شال سبز بر سر و کمر اجرا می‌شود و در این مراسم زنان نیز برای طلب حاجت و کسب اجر بین حضار آجیل مشکل‌گشا توزیع می‌کنند.

انتهای پیام