محسن سعادتی، معاون میراث‌فرهنگی استان تهران در گفت‌وگو با ایسنا در بیستمین سالگرد ثبت محله عودلاجان (اودلاجان) تهران در فهرست میراث ملی ایران، درباره آثاری که به تازگی در محدوده این محله، در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است، اظهار کرد: بافت تاریخی محله عودلاجان در تاریخ ۲۴ اسفندماه ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. تاکنون بالغ بر ۶۰ اثر آن به صورت منفرد در این عرصه تاریخی به ثبت رسیده است که مشتمل بر خانه‌های تاریخی، ساباط و سقاخانه بوده است. در سال جاری نیز با پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، ۹ اثر در شورای ملی ثبت اثار تاریخی کشور واجد ثبت در فهرست آثار ملی شناخته شدند. یکی از مهمترین این آثار «خانه پدری دکتر باقر آیت‌الله زاده شیرازی» [معمار، مرمتگر و چهره ماندگار مرمت بناهای تاریخی که چندی پیش تصاویری از وضعیت بغرنج و ویرانی آن منتشر شد] است که در محدوده عودلاجان شرقی (محله امام زاده یحیی (ع) کنونی) قرار دارد.

او اضافه کرد: همچنین «خانه محمدرضا رجبعلی تهرانی» و «خانه جارچی باشی» در مجاورت بقعه امام‌زاده یحیی (ع) [که با اجرای طرح توسعه این امامزاده بیم تخریب آنها می رفت] و «خانه علاالملک یا میرزا نبی خان» در کوچه دکتر اصلانی که دارای سردری فاخر نیز است [و مدتی پیش با مرمت غیراصولی، مخدوش شده بود]، «خانه عمادالدوله»، «خانه آقا علی حکیم مدرس طهرانی»، «خانه آقای نباتی»، «خانه فرج‌الله آصف» و خانه واقع در کوچه میرزا شفیع، تعداد دیگری از آثار ثبت‌شده سال جاری، در این محله هستند.

سردر عمارت قاجاری در بافت تاریخی تهران مخدوش شد

معاون میراث فرهنگی تهران در پاسخ به این پرسش که با توجه به طرح توسعه امام‌زاده یحیی (ع) و تهدیدهایی که گاه در محدوده عودلاجان (اودلاجان) رخ می‌دهد، ثبت این آثار در حفاظت از این بافت تاریخی چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟ گفت: ثبت بنا در فهرست آثار ملی این امکان را برای مالکین فراهم می‌کند تا بتوانند از مشوق‌های مرمت و احیای بنای تاریخی خود در شهرداری تهران بهره‌مند شوند. یکی از اقدامات بسیار مهمی که برای اولین‌بار در استان تهران با حمایت وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران رقم خورد، تعیین تکلیف قوانین حفاظتی و امکان نوسازی در چارچوب حفظ ارزش‌ها و احیای بافت تاریخی در بخش غربی عودلاجان است.

سعادتی درباره آخرین وضعیت ثبت حریم حفاظتی عودلاجان و همچنین وسعت حریم این محله که در فهرست میراث ملی ثبت شده است، توضیح داد: محدوده بافت تاریخی «عودلاجان غربی» در مجاورت مجموعه ارگ تاریخی تهران بالغ بر ۴۹ هکتار است که ۳۰ اثر به صورت منفرد در آن به ثبت رسیده است. بناهای واجد ارزش تاریخی فرهنگی، معابر ارزشمند، ارزش‌های ناملموس، عناصر ارزشمند شهری مانند ساباط، سقاخانه و مسیر قنات مهرگرد بخشی از ارزش‌های این بافت تاریخی است که در طرح مذکور مورد توجه ویژه قرار گرفته است. این طرح با هدف احیای بافت‌های تاریخی مصوب و در راستای تکالیف محوله بر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در برنامه هفتم توسعه کشور و اجرایی کردن ماده ۲ و ۳ «قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی» تدوین شده است. این اقدام قطعا سرآغاز اقدامات بزرگتری خواهد بود که مالکین و بهره‌برداران بناهای تاریخی در بافت تاریخی عودلاجان بتوانند طبق مصوبه سال جاری شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، از راهکارهای تشویقی که با هدف احیاء و تقویت سکونت در محدوده بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی مصوب شده، بهره‌مند شوند.

سعادتی درباره موضع میراث فرهنگی درباره طرح توسعه امامزاده یحیی (ع) به ویژه با توجه به بازدید اخیر وزیر میراث فرهنگی (سیدرضا صالحی امیری) از این امامزاده و اظهاراتی مبنی بر تهیه طرح جدید امامزاده یحیی (ع)، اظهار کرد: وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سه‌شنبه، چهاردهم اسفند ماه امسال از مجموعه اقدامات مرمتی این اداره کل در مجموعه امامزاده یحیی (ع) بازدیدی داشتند. در این خصوص ضمن بررسی ادامه روند پروژه مرمتی و حفاظتی امامزاده، مقرر شد که وزارت میراث فرهنگی و شهرداری منطقه ۱۲ نسبت به تامین اعتبار لازم اقدام کنند. همچنین درخصوص طرح توسعه آستان مقدس امام زاده یحیی (ع) نیز جلسه‌ای تشکیل شد که با تاکید بر بناهای واجد ارزش تاریخی فرهنگی، ساختار شهری و سایر ارزش‌های شهری و ناملموس این محله، مقرر شد طرح جدید با توجه به ارزش‌ها و در مقیاسی متناسب با محله برای بررسی به معاونت میراث فرهنگی استان تهران ارسال شود.

قلب تاریخی تهران در انتظار تخریب بزرگ

معاون میراث فرهنگی استان تهران اضافه کرد: همچنین مقرر شد با همکاری وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تهران، در سال آتی طرح ویژه حفاظتی سایر بخش‌های بافت تاریخی عودلاجان تهیه شود تا با توسعه فضاهای گردشگری، فرهنگی و سکونتی با همکاری شهروندان بتوان این محلات تاریخی را احیا کرد.

عودلاجان (اودلاجان) در ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ به عنوان دومین بافت تاریخی شهر تهران با شماره ۱۵۳۸۱ در فهرست آثار ملی ثبت شد. این محله در طول تاریخ دستخوش تغییراتی در ساختار کالبدی اجتماعی فرهنگی و اقتصادی شده است. این محله در دوره قاجار با برخورداری از باغستان‌های شمال شرقی تهران و زمین‌های بایر توسعه پیدا کرد و به یکی از ۵ کلان محله مشهور تهران درآمد. تا اوایل حکومت پهلوی محله عودلاجان که در مجاورت بازار و مرکز حکومتی واقع شده بود، کارکرد مسکونی بسیار مهمی داشت و اقشار مختلف به ویژه طبقه اعیان و اشراف در آن سکونت داشتند. این محله در آغاز، نفوس زیادی نداشته اما به دلایل طبیعت و جغرافیایی به مرور به جمعیت آن افزوده داشته و با ساختن بناها و عمارت‌های جدید و تبدیل باغات به زمین‌های بایر به خانه‌ها و کوچه‌ها سکونت‌پذیری و مهاجرپذیری در آن افزایش یافته است.

این محله در آغاز دوره پهلوی دچار تغییراتی عمده شد، از جمله می‌توان به احداث خیابان سیروس (مصطفی خمینی (ره)) در امتداد خیابان مجلس شورای ملی اشاره کرد که محله را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرد. در این دوران خیابان ناصریه نیز تعریض شد و به ناصرخسرو معروف شد و این چنین ارتباط اودلاجان با شمس‌العماره نیز قطع شد. در جنوب نیز خیابانی ساخته شد و بخش‌هایی را از محل جدا کرد. در دوره دوم پهلوی نیز خیابان پامنار تعریض شد و همانند خیابان سیروس محله را قطع کرد و آن را به سه بخش تقسیم کرد. (تکمیل همایون ۱۳۹۳)

بعد از آن بخش شرقی به دلیل وجود بقعه امامزاده یحیی به محله امامزاده یحیی معروف شد. امروزه این محله در منطقه ۱۲ شهرداری تهران واقع شده است، که طرح توسعه این امامزاده نگرانی هایی را درباره تخریب بخشی از بافت تاریخی عودلاجان مطرح کرد. سوای آن طرح توسعه که با مخالفت میراث فرهنگی فعلا متوقف شده است، اما بافت عودلاجان همچنان با ناملایمتی و بی توجهی‌هایی در حفظ و نگهداری مواجه است.

۲۰ سال پس از ثبت محله اعیان‌نشین تهران

انتهای پیام