در گذشته، سفالگری در این شهرستان‌ها به عنوان یک حرفه اصلی و حیاتی محسوب می‌شد و سفالگران محلی با استفاده از خاک و تکنیک‌های سنتی، ظروف و اشیاء زیبایی تولید می‌کردند که نه تنها در زندگی روزمره مردم کاربرد داشت بلکه به عنوان آثار هنری نیز مورد توجه قرار می‌گرفت. این هنر در طول سال‌ها تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و اقتصادی قرار گرفته و امروزه با چالش‌هایی روبه‌رو است که نیاز به توجه و حمایت بیشتری دارد.

امروزه، با تغییر سبک زندگی و ورود محصولات صنعتی، هنر سفالگری در برخی از شهرستان‌های خراسان رضوی به فراموشی رفته است. با این حال، هنرمندانی نظیر استاد عباس کوزه‌گر در روستاها و شهرستان‌های این استان، با تلاش و عزم راسخ خود، همچنان به حفظ این میراث فرهنگی ارزشمند ادامه می‌دهند.

استاد عباس کوزه‌گر، یکی از آخرین بازماندگان این هنر کهن در جنوب خراسان رضوی، سال‌ها در این زمینه فعالیت کرده است. او از دوران کودکی با این هنر آشنا شده و آن را از پدرش آموخته است. وی در طول عمر خود، با استفاده از چرخ‌های سنتی، به تولید ظروف سفالی مشغول بوده و با عشق و علاقه به این هنر ادامه داده است.

استاد عباس که در حال حاضر به دلیل سن و سال بالا، دیگر قادر به فعالیت در چرخ کوزه‌گری نیست و چرخ کوزه‌گری خود را به موزه اهدا کرده است، افزود: اگرچه دیگر جوانان به این هنر علاقه‌ای ندارند، اما من سعی کرده‌ام که هنر خود را به نسل‌های بعدی منتقل کنم.

وی اظهار کرد: در گذشته، سفالگران با استفاده از خاک، آب و آتش، اشکال و طرح‌های متنوعی را به وجود می‌آوردند که هر کدام داستانی از زندگی و فرهنگ مردم آن زمان را روایت می‌کرد. این هنر به قدری ارزشمند بود که نه تنها در خانه‌ها، بلکه در معابد و مکان‌های عمومی نیز استفاده می‌شد.

استاد عباس گفت: در گذشته، سفالگری نقش بسزایی در زندگی روزمره مردم داشت. کوزه‌ها، خمره‌ها، کاسه‌ها و سایر ظروف سفالی، جزء لاینفک زندگی مردم بودند. این ظروف برای ذخیره‌سازی آب و مواد غذایی بسیار حیاتی بودند. در زمانی که امکانات آب لوله‌کشی و یخچال وجود نداشت، کوزه‌های سفالی به عنوان منبعی برای نگهداری آب سرد و تازه استفاده می‌شدند.

وی با بیان اینکه در گذشته، زندگی مردم به شدت به این وسایل وابسته بود، افزود: اگرچه در گذشته مردم برای تأمین آب سرد به کوزه‌های سفالی وابسته بودند، اما با ورود یخچال‌ها، این وسیله به فراموشی سپرده شد.

استاد عباس همچنین به تولید دیگر ظروف سفالی نیز اشاره کرد، مانند آفتابه، کوزه‌، کاسه و خمره که در زندگی روزمره مردم کاربردهای متنوعی داشتند.

کاهش رونق سفالگری در دوران معاصر

با پیشرفت تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، صنعت سفالگری به تدریج از رونق افتاد. ظهور ظروف پلاستیکی و فلزی، جایگزین ظروف سفالی شد و این تغییرات به تدریج باعث کاهش تقاضا برای محصولات سفالی گردید.

به گفته استاد عباس، در گذشته، همه چیز با وسایل سفالی و مسی بود، اما با رواج تجمل‌گرایی و استفاده از وسایل جدید، این هنر به حاشیه رفت.

علاوه بر این، عدم حمایت از هنرمندان و صنایع‌دستی محلی نیز نقش مهمی در کاهش رونق این صنعت داشته است. بسیاری از هنرمندان قدیمی، مانند استاد عباس، به دلیل عدم توجه به هنرشان و نبود بازار برای فروش محصولاتشان، به ناچار مجبور به تغییر شغل و حرفه شدند.

وی در خصوص چالش‌های موجود در صنعت سفالگری گفت: یکی از چالش‌های اصلی عدم توجه مسئولان به این هنر و عدم حمایت از هنرمندان محلی است.

 او با ناامیدی بیان کرد که در حال حاضر، کارهای سفالی خارجی به کشور وارد می‌شوند و این مسئله باعث کاهش رونق سفالگری داخلی شده است. در حالی که ما خاک و هنر لازم برای تولید محصولات باکیفیت داریم، چرا باید به سمت واردات برویم؟

علاوه بر این، تغییر سلیقه جوانان و افزایش تمایل به استفاده از محصولات صنعتی و پلاستیکی نیز به کاهش رونق این صنعت کمک کرده است. جوانان به جای یادگیری این هنر و ادامه آن، بیشتر به سمت مشاغل دیگر می‌روند و از این رو، نسل جدیدی از سفالگران به وجود نمی‌آید.

وی خاطرنشان کرد: حفظ و احیای صنعت سفالگری نه تنها به معنای حفظ یک هنر قدیمی است، بلکه به معنای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی جامعه نیز است. این صنعت می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد برای بسیاری از خانواده‌ها در شهرستان‌ها و روستاها عمل کند.

استاد عباس گفت: برای احیای این صنعت، نیاز به حمایت‌های دولتی و خصوصی است. ایجاد بازارچه‌های صنایع‌دستی برای محصولات سفالی، برگزاری نمایشگاه‌ها و مسابقات هنری و آموزش جوانان در این زمینه می‌تواند به رونق دوباره این صنعت کمک کند. همچنین، تبلیغ و ترویج فرهنگ استفاده از محصولات سفالی به عنوان گزینه‌ای پایدار و زیست‌محیطی می‌تواند به جذب توجه مردم و افزایش تقاضا برای این محصولات کمک کند.

سفالگری به عنوان یکی از صنایع‌دستی مهم و ارزشمند ایرانی، با تاریخی غنی و فرهنگی عمیق، نیازمند توجه و حمایت است. استاد عباس کوزه‌گر و دیگر هنرمندان پیشکسوت، نگه دارندگان این میراث فرهنگی هستند که باید به آنها توجه بیشتری شود. بی‌توجهی به این هنر و عدم‌حمایت از هنرمندان، نه تنها باعث از بین رفتن این هنر خواهد شد بلکه هویت فرهنگی ما را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ بنابراین، ضروری است که جامعه و مسئولان با همت و تلاش، گام‌هایی در راستای احیاء این هنر بردارند و آن را به نسل‌های آینده منتقل کنند.

انتهای پیام