یکی دوتا هم نبود. تنوع بازی‌ها زیاد بود و برخلاف بازی‌های رایانەای کە هدف‌شان بە انزوا کشیدن و کم تحرکی است‌، رسالت بازی‌های بومی محلی ایجاد شادی، نشاط و تحرک در بین مردم بە ویژە بچەها بود.

چوزان، گورزان، چاوشاره‌کی، خوگه ملکی، کشتی‌لان، هفت سنگ، شایان، کرخول بازی، کوشک، پاوشا و وزیر، گندم گندم، تخته نرد و لجن لجن، قمچان، گوروا بازی، کره کوپان، زوران، توپان قار، گویزان، هه‌لوکان، این‌ها تنها بخشی از بازی‌های بومی و محلی منطقە کردستان است، این در حالی است کە بیش از ۱۰۰ بازی بومی و محلی در استان کردستان شناسایی شدە است کە کودکان امروز حتی نام آن‌ها را هم نمی‌دانند و قدیمی‌ترها هم نام اغلب آن‌ها را بە باد فراموشی سپردەاند.

در ایام قدیم کە هنوز گوشی همراە بە سرگرمی بشر تبدیل نشدە بود، مهمانی‌ها و دورهمی‌ها بهانە خوبی برای برپایی یک بازی محلی در یک جمع خودمانی بود و از آنجایی کە بازی‌های بومی و محلی سن و سال نمی‌شناسد از پیر و جوان گرفتە تا زن و مرد در یک شب نشینی مشغول بازی می‌شدند، بازی‌های پر هیاهو و مهیجی کە خلق کنندە لحظات شاد و رقابت‌های دوستانەای برای بردن یک بازی سنتی بود.

گۆروا بازی (جوراب بازی)

این یک بازی بومی-محلی خاص منطقه کردستان است که خوراک شب‌های بلند زمستان و جمع‌های خانوادگی و شب‌نشینی است کە بزرگ و کوچک در این بازی می‌توانند شرکت کنند، اما حال با گذشت زمان رنگ فراموشی بە خود گرفتە‌اند.

چندین لنگە جوراب و یک عدد سکە، وسایل لازم برای جوراب بازی هستند، بازیکنان از بزرگ و کوچک بە دو دستە تقسیم می‌شوند و در ابتدا شیر و خط می‌اندازند تا گروە شروع کنندە بازی را تعیین کنند.

گروە اول، یک نفر را کە از مهارت بیشتری برای بازی برخوردار است، انتخاب می‌کنند، فرد منتخب سکە را لای انگشتان خود پنهان کردە و سکە را در زیر جوراب‌ها می‌چرخاند و در نهایت بە دور از چشم گروە مقابل سکە را زیر یکی از جوراب‌ها پنهان می‌کند و گروە مقابل باید حدس بزند کە سکە زیر کدام یک از جوراب‌ها پنهان است، اگر توانست سکە را پیدا کند این بار بازی بە دست طرف مقابل می‌افتد.

تۆپان قار (توپ بازی)

در این نوع بازی ما به یک توپ و چند نفر بازیکن نیاز داریم، بازیکن‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند و بین آنها دو نفر سرگروه انتخاب می‌شوند، برای اینکه شیر یا خط بندازند سپس هر گروهی که اسم شیر یا خط به نام او درآید بازی را شروع می‌کند.

دو عدد سنگ یکی در محل استقرار گروه برنده بازی به نام مقر اصلی و دیگری در محل استقرار گروه زیر بار بازی به نام « قِله» قرار می‌دهند، نفرات زیر بار بازی در فاصله‌های معین در اطراف قله قرار می گیرند.

هر نفری که به توپ می‌زند اگر برد توپ دورتر از قله باشد می‌تواند خود را به قله برساند اما اگر نتواند در مقر خود منتظر می‌ماند تا نفرات بعدی به توپ بزنند و همراه با آنها خود را به قله برساند در هر نوبت هر کدام از نفرات حق زدن یک بار به توپ را دارند و فقط نفر آخر است که سه بار می تواند به توپ بزند و یاران خود را به قله برساند.

قه‌مچان

بازی قه‌مچان از بازی‌هایی است که دختران انجام می‌دادند به این صورت که پنج قطعه سنگ به اندازه یک حبه قند انتخاب می‌کردند و هر کدام از بازیکنان به نوبت با آنها به بازی می‌پرداختند.

برای این کار ابتدا با یک دست سنگ ها را روی زمین ولو می‌کردند و سپس یکی از آنها را بر می‌داشت و ضمن اینکه آن را هوا می‌کرد سنگی را از روی زمین برمی‌گرفت و می‌بایست قبل از اینکه سنگ هوا شده به زمین برسد او سنگ خود را برداشته باشد و با همان دست سنگ هوا شده را نیز بگیرد.

این بازی چندین مرحله مختلف داشت ابتدا سنگ‌ها را تک تک بر می‌داشتند، سپس دو تا دو تا سپس، یک تکی و یک سه تایی و به همین ترتیب تا پایان تمام مراحل.

اگر در حین بازی سنگ هوا شده به زمین می‌خورد بازیکن دیگر بازی را شروع می‌کرد و به همین ترتیب بازی دور می زد و هر بار بازیکن بازی را از مرحله‌ای آغاز می‌کرد که قبلا نتوانسته بود تا اینکه یکی از آنها زودتر به پایان مراحل برسد و برنده محسوب شود.

سۆلنجان و قۆڵنجان (آفتاب مهتاب)

سۆڵنجان و قۆڵنجان از بازی‌های محلی کردستان است کە یک بازی دو نفره است که در صورت تعداد بیشتر، بازیکنان به صورت دو به دو تقسیم می‌شوند؛ سپس هر دو نفری پشت به پشت قرار می‌گیرند و دست هایشان را در هم قفل می‌کنند و یک نفر در حالی که دیگری را به پشتش دارد رو به زمین خم می‌شود و بازیکن دیگر رو به آسمان است و در حین انجام این حالات با یکدیگر شعری را به صورت پرسش و پاسخ رد و بدل می‌کنند کە اگر درست جواب دهد فرد طرف را پایین گذاشتە و جای آن‌ها با هم عوض می‌شود.

هێلکە شکێنێ (تخم مرغ شکستە)

این بازی که به صورت برد و باخت انجام می‌گرفت، به این صورت بود که در هر مرحله دو نفر با هم روبرو می‌شدند و هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می‌داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می‌زد، اگر تخم مرغ یکی از آنها ترک بر می‌داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می‌زدند، اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می‌داشت صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می‌شد و می‌بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی‌داشتند آن طرفی بازنده محسوب می‌شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد؛ به این طریق یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.

کەره کۆپان

این بازی به تعداد نفرات ۶ نفر به بالا نیاز دارد که یک سرگرمی  مخصوص پسرا است.

در این بازی افراد به دو دسته تقسیم می‌شوند، گروهی از افراد در حالتی که پشتشان مقداری خم شده باشند، دستشان را بالای دست هم می‌گذارند و خیلی محکم می‌ایستند، اما یکی از آنها باید از نفراتی که خم شده‌اند، محافظت کند، چرا که آن دسته دیگر سعی می‌کنند که بر کول افراد خم شده بروند و کاری کنند که افراد خم شده به زمین بیفتد و اگر در حین اینکه یکی از افراد مقابل بخواهد به کول افراد برود لگدی از سوی نفری که از آنها محافظت می‌کند بخورد، تیم مقابل باخته و حالا نوبت آن‌هاست که خم شوند.

چووزان (دوز بازی)

چوزان بازی دونفره‌ای است که به دو شیوه ۱۲ ریز و ۳ ریز انجام می‌شود و منحصر به محدوده سنی خاصی هم نیست، زیرا از کودکان تا کهنسالان می‌توانند دقایقی از وقتشان را با این بازی فکری پر بکند، در واقع این بازی را می‌توان شطرنج کردها هم نامید.

برای این بازی به تکه مقوا یا زمینی صاف مانند موزاییک آسفالت و غیره نیاز است تا در آن جدول ویژه این بازی با زغال یا گچ کشیده شود.

در نوع ۱۲ ریز دو بازیکن بعد از کشیدن جدول ویژه چوزان مهره‌هایی که می‌تواند دانه نخود یا سنگریزی تکه‌های چوب باشد را انتخاب کنند البته مهره هر بازیکن باید از نظر شکل و رنگ با هم با دیگری متفاوت باشد.

به قید قرعه یکی از آنها شروع کننده بازی خواهد بود و یکی از مهره‌های خود را در یکی از تقاطع خطوط قرار می‌دهد و به دنبال او نفر بعدی هم یکی از مهره‌های خود را در نقطه یا تقاطع مختلف می‌گذارد به همین ترتیب قرار دادن مهره‌ها ادامه می‌دهند و هر کدام می‌کوشد مهره‌های خود را زودتر در یک خط مستقیم ردیف و یا به اصطلاح چوز کند و یکی از مهره‌های طرف مقابل را ساقط کند و و در نهایت کسی که چوز کند برنده بازی است.

این بازی‌ها تنها مشتی از خروار بازی‌های بومی محلی هستند کە از آن‌ها نام بردە شد، اما آنچە کە در بازی‌های بومی محلی استان کردستان حائز اهمیت است؛ این کە همە بازی‌ها بە صورت گروهی و مشارکتی انجام می‌گیرد و انجام این بازی‌ها به جز سرگرمی سبب تقویت دقت و تمرکز در افراد می‌شود و روحیە گروهی آن‌ها را تقویت می‌کند.

جشنواره بازی‌های بومی محلی؛ گامی در راستای احیای فرهنگ گذشته

نایب رئیس ورزش‌های بومی- محلی استان کردستان گفت:  سال گذشته و در مرداد ماه سال ۱۴۰۲ بود کە هیات ورزش‌های بومی-محلی استان کردستان را تحویل گرفتیم و در این مدت یک ساله اقدامات بسیاری برای احیای بازی‌های بومی محلی صورت گرفته است.

زهره همتیان در  گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: در راستای احیای بازی‌های بومی- محلی منطقه استان کردستان تاکنون ۱۰ جشنواره بازی‌های بومی -محلی را در شهرستان‌های استان برگزار کردیم که اغلب این جشنواره‌ها مختص به بانوان بوده است.

وی عنوان کرد: تاکنون جشنوارە‌های طناب کشی، چوب کشی، قمچان را در ۱۰ شهرستان استان برگزار کرده‌ایم که در خلال این جشنواره‌ها سعی در معرفی غذاهای محلی، صنایع دستی، رسم و رسوم و آیین‌های قدیمی خاص هر منطقه را داشته‌ایم.

همتیان با اشارە بە اینکە بیش از ۱۰۰ نوع بازی بومی و محلی در استان کردستان شناسایی شدە است، افزود: این جشنواره‌ها اغلب با هدف ایجاد شادی و نشاط بین خانم‌های مسن و خانه‌دار در شهرستان‌ها برگزار و با استقبال بی‌نظیری از سوی آن‌ها مواجه می‌شد.

وی اظهار کرد: پس از برگزاری جشنواره‌ ورزش‌های بومی-محلی در ده شهرستان استان تیم‌های برتر را مشخص و در نهایت در مهر ماه سال جاری مرحله استانی آن برگزار و نفرات برتر مسابقات مشخص شدند.

نائب رئیس ورزش‌های بومی محلی استان کردستان خاطرنشان کرد: همچنین جشنواره‌ ورزش‌های بومی محلی را در مدارس به ویژه در مدارس مرزی برگزار کردیم که هدف از برگزاری این جشنواره‌ها آشنایی نسل جوان و نسل حال حاضر با بازی‌های بومی محلی منطقه کردستان بود.

همتیان بیان کرد: همچنین جشنواره‌هایی را برای بازی "کورن هول" در روستای آویهنگ و بە صورت خانوادگی برگزار کردیم و با استقبال بی‌نظیری از سوی مردم روستا مواجە شد.

وی ادامە داد: همچنین چندین جشنوارە گۆروا بازی (جوراب بازی) در شهرستان دهگلان، قروە، کامیاران، و بانە برگزار شدە است.

همتیان اضافە کرد: جشنوارەهایی همچون قەمچان، چوزان، شاڵ و دەستماڵ، چاڵان، دلووکان، گوێزان و چوب کشی کە یکی از بازی‌های خیلی قدیمی منطقە کردستان است را برگزار کردەایم.

وی بیان کرد: هدفی کە هیئت بازی‌های بومی محلی در استان کردستان دنبال می‌کند، این است کە بتوانیم شادی و نشاط را در مناطق مرزی و روستای دور افتادە تقویت و در کنار برگزاری بازی‌های بومی محلی بە آن‌ها اقلام ورزشی عمومی تقدیم کنیم.

زهرە همتیان افزود: در این جشنوارە‌ها سعی کردەایم کە از ظرفیت بانوانی استفادە کنیم کە فرصتی برای سرگرمی یا اوقات فراغت ندارند کە خوشبختانە سطح استقبال بانوان از جشنوارە بازی‌های بومی محلی بسیار بالا است.

«کورن هول» یک بازی کردی است نه آمریکایی!

وی بیان کرد: در اغلب جشنوارە بازی‌های بومی محلی اغلب افراد مسن در آن شرکت می‌کنند، اما در جشنوارەای بە نام کورن هول کە یک بازی آمریکایی است اما خواستگاە آن منطقە کردستان است و نوع تغییر یافتە بازی "چاڵان" است‌؛ از پیر و جوان، بزرگ و کوچک و زن و مرد در بازی "کورن هول" شرکت می‌کنند و استقبال‌ها برای این بازی بی‌نظیر است و در همین راستا پویشی راەاندازی شدە است تحت عنوان "کورن هول برای همە و همەجا" کە قرار است در سطح ادارات استان و شهرستان‌ها برگزار شود.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: هدف از برگزاری این جشنوارەها، ایجاد شادی و نشاط است، زیرا بازی‌های محلی با پوست و خون و آیین و سنت مردم کردستان ارتباط و پیوندی دارد و همە مردم با آن‌ها آشنایی دارند.

وی یادآور شد: خاستگاە اغلب بازی‌های بومی محلی موجود در ایران، منطقە کردستان بودە است همانند کورن هول، قمچان کە خاص منطقە کردستان بودە است و امروزە در اغلب استان‌های کشور این بازی‌ها بە چشم می‌خورند.

انتهای پیام