نیمه شعبان یادآور امید و انتظار برای تحقق عدالت جهانی و نمادی از اتحاد و همدلی میان مسلمانان است. نیمه شعبان به مؤمنان یادآوری می‌کند که در تاریکی‌های زندگی، نور امید و ایمان همیشه وجود دارد و باید برای تحقق آرمان‌های الهی تلاش کرد. در این گفت‌وگو، با حجت‌الاسلام محمد حائری شیرازی، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه، درباره هوش مصنوعی و نقش آن در تمدن مهدوی به گفت‌وگو پرداختیم. در ادامه متن آن را می‌خوانید:

ایسنا: با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری و توسعه هوش مصنوعی، برخی معتقدند که این فناوری می‌تواند نقشی مهم در شکل‌گیری تمدن مهدوی داشته باشد. به نظر شما، تمدن مهدوی چه ویژگی‌هایی دارد که می‌توان آن را با هوش مصنوعی مرتبط دانست؟  

ابتدا فرا رسیدن سالروز ولادت منجی موعود امام زمان(عج) را تبریک عرض می‌کنم. نسبت به سوال شما این نکته حائز اهمیت است که تمدن مهدوی، بر اساس آموزه‌های اسلامی، تمدنی است که در آن عدالت، اخلاق، پیشرفت علمی و تعالی معنوی بشر در بالاترین سطح خود قرار می‌گیرد. در این تمدن، ظلم و فساد از بین می‌رود، علم و آگاهی در میان همه انسان‌ها گسترش می‌یابد و حکومت بر پایه‌ی حکمت، عدالت و رحمت، استوار می‌شود.

اگر بخواهیم نقش هوش مصنوعی را در این تمدن بررسی کنیم، ابتدا باید ببینیم که این فناوری چگونه می‌تواند در خدمت تحقق این آرمان‌ها قرار گیرد. امروزه، بسیاری از فناوری‌ها، علی‌رغم پتانسیل مثبتی که دارند، در مسیرهای نادرست مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اما در تمدن مهدوی، فناوری‌ها ابزاری برای خدمت به بشریت، افزایش آگاهی و تحقق عدالت خواهند بود.  

هوش مصنوعی می‌تواند در مدیریت منابع، مبارزه با فساد، توسعه آموزش، افزایش شفافیت حکومتی، بهبود سیستم‌های قضایی و کاهش نابرابری‌های اجتماعی نقش مهمی ایفا کند. برای مثال، تصور کنید که سیستم‌های هوشمند بتوانند توزیع عادلانه منابع را بدون دخالت‌های فسادآمیز مدیریت کنند، الگوریتم‌های پیشرفته بتوانند سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را به شکلی انجام دهند که فقر از بین برود، و یا هوش مصنوعی بتواند به‌عنوان یک مشاور در حوزه‌ی قضاوت، تحلیل‌های دقیق‌تری ارائه دهد تا میزان خطاها کاهش یابد.  

بنابراین، اگر فناوری در مسیر صحیح هدایت شود و اصول اخلاقی و انسانی بر آن حاکم باشد، می‌تواند بستری برای تحقق آرمان‌های تمدن مهدوی باشد و به انسان‌ها کمک کند که زندگی عادلانه‌تر، آگاهانه‌تر و سالم‌تری را تجربه کنند.  

ایسنا: پس شما معتقدید که هوش مصنوعی می‌تواند بستری برای برقراری عدالت جهانی فراهم کند؟  

یکی از اهداف اصلی حکومت مهدوی، استقرار عدالت در سراسر جهان است. امروزه، بسیاری از مشکلات جوامع بشری ناشی از بی‌عدالتی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. قدرت‌های بزرگ اقتصادی، سیاست‌های جهانی را در جهت منافع خود تنظیم می‌کنند و بسیاری از مردم در سراسر جهان از دسترسی به حقوق اولیه خود محروم هستند.  

هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری کارآمد برای حل این چالش‌ها باشد. یکی از کاربردهای مهم آن، توزیع عادلانه منابع است. به‌طور مثال، امروزه میلیون‌ها نفر در جهان از سوءتغذیه رنج می‌برند، درحالی‌که در بسیاری از نقاط دنیا مواد غذایی به هدر می‌رود. سیستم‌های هوشمند می‌توانند الگوهای بهینه‌ای برای تخصیص منابع ارائه دهند که در آن، نیازهای واقعی مردم در اولویت قرار گیرد و اسراف و نابرابری به حداقل برسد.  

همچنین، مبارزه با فساد یکی دیگر از کارکردهای AI در مسیر عدالت است. یکی از مشکلات اساسی در جوامع امروزی، فساد سیستماتیک در نهادهای حکومتی و اقتصادی است. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های مالی، تراکنش‌های اقتصادی و تصمیمات دولتی را تحلیل کنند و الگوهای فساد را شناسایی کنند. این کار باعث افزایش شفافیت و جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت خواهد شد.  

علاوه بر این، سیستم‌های قضایی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به کاهش اشتباهات انسانی در قضاوت کمک کنند. AI می‌تواند میلیون‌ها پرونده قضایی را در کسری از ثانیه تحلیل کند، مشابهت‌ها را شناسایی کند و قاضی را در اتخاذ تصمیم‌های عادلانه یاری دهد. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش خطاهای قضایی و افزایش اعتماد عمومی به عدالت شود. بنابراین، در صورتی که از این فناوری به‌درستی استفاده شود، می‌توان آن را به‌عنوان ابزاری قدرتمند در مسیر تحقق عدالت در جامعه مهدوی در نظر گرفت.  

ایسنا: یکی از ویژگی‌های مهم تمدن مهدوی، گسترش دانش و آگاهی در میان مردم است. آیا هوش مصنوعی می‌تواند نقشی در این زمینه داشته باشد؟  

بله، بدون شک در آموزه‌های اسلامی، حکومت مهدوی حکومتی است که در آن، علم و آگاهی در میان مردم گسترش می‌یابد و جهل و ناآگاهی از بین می‌رود. امروزه، هوش مصنوعی می‌تواند در این راستا نقش کلیدی ایفا کند.  

تصور کنید که سیستم‌های AI بتوانند اطلاعات و معارف دینی، علمی و فرهنگی را بر اساس نیاز و سطح فهم هر فرد ارائه دهند. برای مثال، یک فرد تازه‌کار می‌تواند مفاهیم ساده‌ای را از طریق یک هوش مصنوعی تعاملی بیاموزد، درحالی‌که یک پژوهشگر می‌تواند از تحلیل‌های پیشرفته در حوزه‌های علمی و دینی بهره ببرد.

هوش مصنوعی می‌تواند به‌طور خاص در تحلیل متون دینی و پاسخ به شبهات بسیار کارآمد باشد. امروزه، بسیاری از شبهات و سوالات دینی به‌طور گسترده در فضای مجازی منتشر می‌شود و گاهی پاسخ دادن به آن‌ها به زمان و تحقیقات گسترده‌ای نیاز دارد. AI می‌تواند این شبهات را دسته‌بندی و تحلیل کند و بر اساس داده‌های موجود، پاسخ‌هایی دقیق، مستدل و علمی ارائه دهد.  

علاوه بر این، آموزش شخصی‌سازی‌شده یکی دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی است. هر فرد دارای استعدادها، علاقه‌ها و نیازهای خاص خود است. سیستم‌های هوشمند می‌توانند محتوای آموزشی را متناسب با سطح علمی و نیازهای هر شخص ارائه دهند و این موضوع باعث افزایش بهره‌وری یادگیری و تقویت بنیه علمی جوامع خواهد شد. در تمدن مهدوی، جهل و بی‌سوادی جایگاهی نخواهد داشت و فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی می‌توانند در این مسیر یاریگر بشریت باشند.  

ایسنا: یکی از نگرانی‌های جهانی درباره‌ی هوش مصنوعی، مسئله اخلاق و کنترل آن است. آیا تمدن مهدوی می‌تواند الگویی برای استفاده صحیح از AI ارائه دهد؟  

یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر جدید این است که چگونه باید هوش مصنوعی را به شکلی اخلاقی و مسئولانه هدایت کرد. امروزه بسیاری از فناوری‌ها، بدون در نظر گرفتن ارزش‌های انسانی، طراحی شده‌اند و در برخی موارد حتی به ابزارهایی برای ظلم و کنترل جوامع تبدیل شده‌اند.  

در تمدن مهدوی، فناوری در خدمت انسان خواهد بود، نه بالعکس. هوش مصنوعی باید بر اساس اصول عدالت، اخلاق و کرامت انسانی توسعه یابد تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود. در این نظام، فناوری صرفاً به‌عنوان یک ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد و ارزش‌های انسانی و الهی بر آن حاکم خواهد بود.  

بنابراین، تمدن مهدوی نه‌تنها می‌تواند از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در مسیر تحقق عدالت و آگاهی استفاده کند، بلکه می‌تواند الگویی برای استفاده صحیح و اخلاقی از این فناوری ارائه دهد تا از آن، تنها در جهت خدمت به بشریت و نه تسلط بر انسان‌ها استفاده شود.

انتهای پیام