به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، مرکز فرهنگی روسیه در دهلی‌نو به مناسبت برپایی سی‌ودومین دوره نمایشگاه کتاب دهلی‌نو و حضور فدراسیون روسیه در این رویداد به عنوان مهمان ویژه، نشست ادبی – فرهنگی ایران، روسیه و هند را با عنوان «ادبیات معاصر کشورهای عضو بریکس» در روز چهارشنبه (هفدهم بهمن ۱۴۰۳) برابر با پنجم فوریه ۲۰۲۵ با حضور نویسندگان، مدیران و فعالان فرهنگی سه کشور برگزار کرد. النا رمیزوا، رایزن فرهنگی روسیه در هند، میزبان این نشست بود.
ایوب دهقانکار، مشاور علمی، فرهنگی و مدیریتی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، مصطفی مستور، داستان‌نویس، فریدالدین فریدعصر، رایزن فرهنگی ایران در دهلی‌نو و مریم رونق، مسئول آژانس انتشارات صبا نمایندگان ایران در این نشست بودند.
نمایندگان هند در این نشست نیز این شخصیت‌ها بودند: سوکریتا پل کومار، شاعر، منتقد ادبی و مدرس دانشگاه، ابهای مائوریا، زبانشناس، مدرس زبان روسی و معاون آموزشی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه حیدرآباد، سانو ساینی، زبانشناس و لغت‌شناس و مدرس زبان‌های اسلاو، ایندراجیت سینگ، نویسنده و ویراستار و سردبیر نشریه ادبیات معاصر، رانجانا ساکسنا، متخصص و پژوهشگر ادبیات روسیه و لیلادهار ماندلوی، شاعر و نویسنده.
هیات روسی در این نشست نیز شامل این شخصیت‌ها بودند: دیمیتری باک، نویسنده و رئیس موزه تاریخ ادبیات روسیه، سوتلانا واسیلینکوف، نویسنده، اولگا سیچکار، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار، سرگئی شارگانوف، نویسنده، شاعر و ویراستار، آنا شیپیلووا، نثرنویس و واسیلی ناتسنتوف، شاعر.
تشکیل اتحادیه‌های فرهنگی کشورهای عضو بریکس
ابراهیم حیدری در این نشست با تشکر از برگزارکنندگان این نشست، به پیشینه روابط فرهنگی میان سه کشور ایران، هند و روسیه پرداخت و گفت: این روابط تمدنی و فرهنگی پیشینه تاریخی مهمی دارد اما ما باید به‌روز باشیم و ذیل این اشتراکات و روابط فرهنگی‌مان باید بتوانیم فرهنگ معاصر خودمان را به جامعه امروز سه کشور معرفی کنیم.
او افزود: این میان فرهیختگان و اهل قلم سه کشور نقش مهمی دارند. آنها باید رویکردهای فرهنگی معاصر یکدیگر را بشناسند تا بتوانند در معرفی آن به مردمان جامعه خود موثر باشند.
حیدری در بخش دیگری از سخنان خود با ارائه پیشنهادی مبنی بر استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برای تشکیل اتحادیه فرهنگی کشورهای عضو بریکس، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به عنوان بزرگترین و یکی از پرمخاطب‌ترین نمایشگاه‌های کتاب در دنیا به شمار می‌رود و همین جا از اهالی فرهنگ و هنر کشورهای عضو بریکس به ویژه نویسندگان و ناشران برای حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دعوت می‌کنم. این رویداد فرصت خوبی است تا ما بتوانیم در ذیل آن شورا و یا اتحادیه‌های فرهنگی اهالی قلم و نشر کشورهای عضو بریکس را تشکیل دهیم و با این عنوان به فعالیت بپردازیم و شروع فعالیت آن در نمایشگاه بین المللی کتاب در تهران باشد.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران همچنین وضعیتی از صنعت نشر، ظرفیت‌های فرهنگی ایران و میزان مطالعه ایرانیان را برای حاضران شرح داد و ابراز امیدواری کرد تا سه کشور با شناخت دقیق ظرفیت‌های فرهنگی همدیگر بتوانند نقشه راه بلندمدتی را برای تبادلات فرهنگی ترسیم کنند و به بازسازی دوباره جریان دیپلماسی فرهنگی میان کشورهای عضو بریکس بپردازند.
کتاب باید محور اصلی ارتباط بین کشورهای بریکس باشد
ایوب دهقانکار نیز در این نشست به بحثی پیرامون جایگاه کتاب و اندیشه در روابط فرهنگی میان کشورها پرداخت و گفت: در جهان تنها ابزاری که می‌تواند ملت‌ها و کشورها را به‌هم نزدیک و فهمی میان آنها ایجاد کند، زبان است. زبان خانه وجود است و وجود و ماهیت انسان‌ها و ملت‌ها در زبان شکل می‌گیرد.
او افزود: زبان حاصل اندیشه است و انتقال اندیشه‌ها میان فرهنگ‌های کشورهای مختلف از طریق زبان مکتوب یعنی قالب کتاب صورت می‌گیرد. پیشنهاد من این است که بحث کتاب و نشر میان کشورهای بریکس مهم شمرده شود.
دهقانکار ادامه داد: مردمان سه کشور ایران، هند و روسیه از ادبیات معاصر همدیگر کمتر اطلاع دارند. شناخت حداقلی از ادبیات معاصر همدیگر میان سه کشوری که پیوندهای دیرینه فرهنگی و تمدنی دارند، خوشایند نیست. بنابراین باید تلاش کنیم تا کتاب محور اصلی ارتباط بین سه کشور باشد و به‌وسیله کتاب به فرهنگ‌ها توجه کنیم و بعد سایر حوزه‌ها از این ارتباط متاثر شوند.
جهان را با شناخت همدیگر تحمل‌پذیر کنیم
مصطفی مستور، رمان‌نویس نیز در این نشست گفت: تردیدی نیست که جهان بسیار غمناک و تحمل‌ناپذیر است. ما باید همدیگر را بشناسیم و درباره رنج‌های خود به گفت‌وگو بپردازیم. به نظرم اگر فهمیدیم که این جهان جای تحمل‌ناپذیری است، این احتمال وجود دارد که جهان برای‌مان تحمل‌پذیر شود، چرا که در این صورت فهم خواهیم کرد که همگی در قایق سوار هستیم و مسئله ادبیات همین نکته است یا شاید من دوست دارم این‌گونه فکر کنم که مسئله ادبیات فهماندن این نکته به همه است.
او افزود: زمانی که درباره ریموند کارور تحقیق می‌کردم، متوجه شدم که یکی از لقب‌های او در آمریکا «چخوف آمریکا» است. پیشتر چخوف را می‌شناختم و داستان‌هایش را خوانده بودم. کارور را هم خیلی دوست داشتم و به همین دلیل فکر کردم که چه ارتباطی می‌تواند بین من، چخوف و کارور وجود داشته باشد. تفکر روی این موضوع به من فهماند که بین ما سه نفر مرزی وجود ندارد؛ مثل زمانی که شما سوار بر هواپیما هستید و از آن بالا به زمین نگاه می‌کنید؛ تنها چیزی که این میان نمی‌بینید مرز است. دیمیتری باک هم به این نکته توجه و آن را تئوریزه کرده است.
مستور در ادامه با اشاره به این نکته که ادبیات می‌تواند مرزها را بردارد، گفت: در واقع ادبیات مرزها را برنمی‌دارد، بلکه اصلا به مرز فکر نمی‌کند. ادبیات به انسان نگاه می‌کند، صرفا به این دلیل که انسان است و این چیزی است که همه فرهنگ‌ها، تنوع فرهنگی، زبان‌ها، مذاهب و نژادها نمی‌توانند آن را پنهان کنند. این چیزی است که من اسم آن را «مشترکات بنیادین تجربیات انسانی» می‌گذارم. این مشترکات همه ما، همه ترس‌ها، عشق‌ها، شکست‌ها، لذت‌ها و ناامیدی‌های ما را به هم متصل می‌کند. انسان‌هایی که هزاران سال پیش زندگی می‌کردند هم همین تجربیات را داشتند و انسان‌هایی که صدها سال بعد هم زندگی خواهند کرد همین تجربیات را از سر خواهند گذراند. این کاری است که ادبیات درست باید انجام بدهد. این همان چیزی است که ما را به‌هم متصل و نزدیک می‌کند و این آن چیزی است که ما را اینجا جمع کرده است چه به آن اندیشیده یا نیندیشیده باشیم.
نویسنده رمان «روی ماه خداوند را ببوس» اضافه کرد: یکی از دوستان در این جلسه اشاره کرد که ادبیات کارش این است که ما همدیگر را بشناسیم. من تردیدی ندارم که اگر همدیگر را بشناسیم اوضاع نابسامان‌تر می‌شود؛ آنگاه است که احساس خواهیم کرد که همه در رنجی عمیق مشترک هستیم و به مسائل غم‌انگیزی مبتلا که توانایی بیرون آمدن از آن را نداریم.
کودکان با تخیلات خود زندگی می‌کنند
مریم رونق، مدیر آژانس ادبی صبا و نماینده انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان، نیز در این نشست با اشاره به اینکه روند کلی نشر احتمالاً کودکان را از خواندن دور می‌کند و امروز با گذشته بسیار متفاوت است، گفت: خوشبختانه در طی چند سال اخیر توانسته‌ام نمایشگاه کتاب برخی کشورهای عضو بریکس را از نزدیک بازدید و بازار کتاب آنها را بررسی کنم. متأسفانه روند موجود نشان‌دهنده دور شدن ناشران و بازار نشر از ادبیات کودک و رفتن به‌سوی کتاب‌های درسی و کمک آموزشی در بسیاری از کشورهاست. همه می‌دانیم که درنهایت خانواده‌ها مطمئن می‌شوند که فرزندانشان امتحانات را با موفقیت خواهند گذراند، اما به این سوال پاسخ نمی‌دهند که بعد چه اتفاقی می‌افتد.
رونق با اشاره به ذهن خلاق کودک ادامه داد: کودکان با تخیلات خود زندگی می‌کنند و باید ابزاری به آنها داد که این خلاقیت را پرورش دهد. این وظیفه ادبیات کودک است. کودکان با آینده‌ای دشوار روبه‌رو خواهند بود ولی الان نیاز دارند تا فارغ از نگرانی‌های دنیای بزرگسالان تخیل کنند. این کتاب‌های داستان هستند که باید کودک را به خود جذب کنند تا درنهایت نسل جدید افرادی شوند که توان حل مسائل پیچیده و تفکر خلاق را داشته باشند.
او افزود: در حاشیه این نشست گروهی از نویسندگان زن عضو بریکس پروژه‌ای تعریف کردند که امیدواریم با شکل‌گیری ساختارگروه امکان ارائه چند اثر از نویسندگان معاصر زن ایرانی در این مجموعه فراهم شود.
ضرورت تشکیل شورای مشترک ادبی کشورهای عضو بریکس
سرگئی شارگانوف در این نشست از ضرورت برگزاری جلسات ادبی مستمر میان نمایندگان کشورهای عضو بریکس گفت و ابهای مائوریا بر تشکیل شورای مشترک ادبی میان کشورهای عضو بریکس تاکید کرد و به قدردانی از فرهنگ کتابخوانی در روسیه پرداخت.
دیمیتری باک هم پیشنهاد داد تا برای شروع کار شورای مشترک ادبی، ابتدا یک گروه ادبی تشکیل شود.
ایندراجیت سینگ نیز اشاره کرد: برخی از شخصیت‌های هندی مانند رابیندرانات تاگور و پریم چند مخاطبان بیشتری در خارج از هند دارند. ادبیات پیرو جریان سیاسی نیست، بلکه رهبری سیاستمداران را به عهده دارد.
لیلادهار ماندلوی نیز به ادبیات ایران اشاره کرد و گفت: آثار شاعران و نویسندگان ایرانی از مولانا تا فروغ فرخزاد به زبان هندی ترجمه شده و میان هندی‌ها مخاطبان بسیاری دارد.
سوکریتا پل کومار هم در این نشست به ضرورت رهایی از ادبیات غربی و استعماری اشاره کرد و گفت: باید از نفوذ نوع نگاه اروپایی در شیوه نگارش در ادبیات نجات پیدا کنیم و در انتخاب آثار برای ترجمه دقت لازم را به خرج دهیم تا تفاوت بین ادبیات سازنده و بی‌کیفیت را بشناسیم.
بر اساس این خبر، این نشست فرصتی مناسب برای تبادل نظر و ایجاد همکاری‌های فرهنگی میان کشورهای بریکس بود و پیشنهادات مفیدی برای توسعه ادبیات و فرهنگ مشترک ارائه شد.
انتهای پیام
نظرات