به گزارش ایسنا و به نقل از لایو ساینس، یک طومار ۲۰۰۰ ساله از هرکولانیوم که در اثر فوران کوه وزوو مدفون شده بود، مملو از کلماتی گمشده است که اکنون دانشمندان به لطف هوش مصنوعی و یک شتاب‌دهنده ذرات قادر به رمزگشایی آن هستند.
در حالی که بیشتر متن یونانی باستانی این طومار هنوز رمزگشایی نشده است، پژوهشگران توانسته‌اند واژه‌های «نادان» (ἀδιάληπτος)، «ترس» (φοβ)، «انزجار» (διατροπή) و «زندگی» (βίου) را شناسایی کنند. تیم تحقیقاتی امیدوار است با تحلیل محتوای باقی‌مانده طومار، این کلمات را در متن اصلی آن قرار دهد.
این طومار، که با نام PHerc. ۱۷۲ شناخته می‌شود، یکی از طومارهای متعددی است که از فوران کوه وزوو در سال ۷۹ میلادی جان سالم به در برده است. این فوران، با انتشار جریان‌های پیروکلاستیکی از خاکستر آتشفشانی، گازهای سمی و دیگر مواد، نزدیک به ۲۰۰۰ نفر را در شهرهای رومی باستانی پمپئی و هرکولانیوم به کام مرگ کشاند و هزاران اثر تاریخی، از جمله این طومارها، را در زیر خود دفن کرد.
این طومارها در اثر فوران آتشفشان سوخته و سپس کربنیزه شدند. امروزه آن‌ها کاملاً سیاه، زغالی و بسیار شکننده هستند، به‌طوری که باز کردنشان غیرممکن است. به همین دلیل، پژوهشگران از فناوری برای رمزگشایی محتوای آن‌ها استفاده می‌کنند.
یک تیم متشکل از کتابداران، دانشمندان علوم رایانه و پژوهشگران روز چهارشنبه(۵ فوریه) اعلام کرد که موفق به بازیابی بخش‌هایی از متن طومار PHerc. ۱۷۲ شده‌اند. این طومار در کتابخانه‌های بادلیان دانشگاه آکسفورد نگهداری می‌شود. پژوهشگران برای بررسی آن از سینکروترون نوعی شتاب‌دهنده ذرات استفاده کردند تا تصاویر پرتوی ایکس با وضوح بالا از طومار تهیه کنند. سپس با کمک هوش مصنوعی، جوهر نوشته‌شده روی صفحات آن را شناسایی کردند.
این یک لحظه شگفت‌انگیز در تاریخ است، زیرا کتابداران، دانشمندان علوم رایانه و پژوهشگران دوره کلاسیک با یکدیگر همکاری می‌کنند تا آنچه را که تاکنون دیده نشده، مشاهده کنند. ریچارد اووندن، رئیس بخش باغ‌ها، کتابخانه‌ها و موزه‌های دانشگاه آکسفورد، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «پیشرفت‌های خیره‌کننده در حوزه تصویربرداری و هوش مصنوعی به ما این امکان را داده است که به درون طومارهایی نگاه کنیم که نزدیک به ۲۰۰۰ سال خوانده نشده بودند.»
باستان‌شناسان این طومارها را در دهه ۱۷۵۰ در هرکولانیوم کشف کردند. در اوایل قرن نوزدهم، فردیناند چهارم(۱۷۵۱-۱۸۲۵)، پادشاه ناپل و سیسیل، طومار PHerc. ۱۷۲ و پنج طومار دیگر را به جرج چهارم که بعدها بین سال‌های ۱۸۲۰ تا ۱۸۳۰ پادشاه بریتانیا شد، هدیه داد. گفته می‌شود فردیناند این طومارها را در ازای دریافت کانگوروها به جرج چهارم واگذار کرده بود!
در سال ۲۰۲۴، پژوهشگران طومار PHerc. ۱۷۲ را در آزمایشگاه ملی تحقیقاتی سینکروترون بریتانیا، Diamond Light Source، اسکن کردند. بر اساس اطلاعات این مرکز، سینکروترون الکترون‌ها را تا نزدیکی سرعت نور شتاب می‌دهد و نوری با شدت ۱۰ میلیارد برابر خورشید تولید می‌کند. از آنجا که این نور عمدتاً در محدوده پرتو ایکس طیف الکترومغناطیسی قرار دارد، سینکروترون مانند یک دستگاه پرتو ایکس فوق‌العاده قدرتمند عمل می‌کند ۱۰۰ میلیارد برابر روشن‌تر از دستگاه‌های پرتو ایکس استاندارد بیمارستانی.
کتابخانه‌های بادلیان با دانشمندان علوم رایانه از پروژه Vesuvius Challenge یک رقابت مبتنی‌بر هوش مصنوعی برای رمزگشایی طومارهای هرکولانیوم—همکاری کردند. بر اساس این بیانیه، این رقابت از هوش مصنوعی برای بهبود وضوح متن آشکارشده در اسکن‌های سینکروترونی استفاده کرده است.
تا این لحظه، واژه‌های رمزگشایی‌شده به فیلسوف و شاعر فیلودموس گاداری (حدود ۱۱۰ تا ۳۰ پیش از میلاد) اشاره دارند. بر اساس یافته‌های Vesuvius Challenge، دست‌خط طومار PHerc. ۱۷۲ به سایر طومارهای منتسب به فیلودموس شباهت دارد و استفاده از واژه «نادان» نیز با سبک نوشتاری او همخوانی دارد.
ابزار یادگیری ماشین Vesuvius Challenge می‌تواند جوهر را شناسایی کند، اما قادر به درک زبان یا شناسایی کاراکترها مانند ChatGPT و دیگر مدل‌های زبان بزرگ نیست، بنابراین هنوز انسان‌ها باید با خطوط جوهری که این ابزار شناسایی می‌کند، کار کنند تا متون باستانی داخل طومار را رمزگشایی کنند.
برنت سیلز، یکی از بنیان‌گذاران Vesuvius Challenge، در بیانیه‌ای گفت: «این طومار شامل متنی است که بیشتر از هر چیزی است که تاکنون در یک طومار هرکولانیوم اسکن شده قابل بازیابی بوده است. با وجود این نتایج هیجان‌انگیز، هنوز کارهای زیادی باقی‌مانده است تا روش‌های نرم‌افزاری ما بهبود یابند و بتوانیم تمام این طومار و دیگر طومارهای هرکولانیوم را بخوانیم.»
در سال ۲۰۲۳، یک شرکت‌کننده در Vesuvius Challenge از هوش مصنوعی استفاده کرد و اولین فردی شد که یک کلمه و چند حرف از طوماری از هرکولانیوم را شناسایی کرد که در اثر فوران کوه وزوو سوخته و دفن شده بود. کلمه شناسایی‌شده از طوماری دیگر πορφύραc در یونانی باستان بود که به معنی «رنگدانه بنفش» یا «لباس‌های بنفش» است.
انتهای پیام
نظرات