به گزارش ایسنا، سینمای مستند در چندسال گذشته توانسته با انتخاب موضوعات متنوع و همچنین به تصویر کشیدن بحران‌های مختلف در میان مخاطبان جایگاه بهتری پیدا کند.

اما آن چیزی که همچنان دغدغه بسیاری از مستندسازان است محدودیت در انتخاب موضوعات و همچنین نبودن شرایط مناسبی برای اکران سینمایی و حتی آنلاین است.

به همین منظور و در آستانه جشنواره فیلم فجر با دو کارشناس حوزه سینمای مستند به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا بیشتر نسبت به مشکلات سینمای مستند آگاه شویم.

مازیار اسلامی -منتقد و پژوهشگرِ سینما- در گفت‌وگو با ایسنا در مورد جریان موضوعی سینمای مستند گفت: ما در سینمای مستند با دو نوع فیلم یعنی مستقل و سفارشی روبه‌رو هستیم، در مستند سفارشی که تکلیف مشخص است چون از قبل موضوع کار مشخص است و تنها یک فیلم‌ساز برای تولید کار انتخاب می‌شود که اتفاقا در برخی موارد شاهد ساخت فیلم‌های خوبی در این بخش هستیم.

وی ادامه داد: اما در سینمای مستند جریان اول مهم‌تر از جریان دوم است زیرا کار با هزینه شخصی و بدون دخالت سازمان، نهاد یا حتی فرد خاصی ساخته می‌شود. بنابراین اگر فیلم مستند هم یک اثر هنری محسوب می‌شود و خلق‌کنندگان آثار هنری براساس سلایق و آشنایی با موضوع می‌توانند تصمیم بگیرند پس جریان اول مهم و تاثیرگذار خواهد بود. البته بنده قائل به این هستم که در هر دو جریان نهایتا آثار مستند براساس سلایق شخصی مستندساز باید ساخته شود.

اسلامی خاطرنشان کرد: البته ما می‌دانیم که در حوزه مستند و فیلم‌سازی یک خطوط قرمز و محدودیت‌های روشن و سنگینی وجود دارد که پیشاپیش امکان ورود و خلق اثر در آن وجود ندارد و ساخت فیلم در مورد آن مسائل امکان‌پذیر نیست. اگر هم اثری ساخته می‌شود باید با نگاه رسمی و حاکمیت همراه باشد. پس وقتی موضوعاتی به لحاظ اجتماعی، تاریخی و فرهنگی موضوعات روز و بحرانی یک جامعه مثل جامعه ایران است باید در مورد آنها فیلم ساخته شود اما در مورد این موضوعات میان جامعه و حاکمیت انطباق وجود ندارد و با تفاوت دیدگاه‌های زیادی روبه‌رو هستیم و به همین خاطر مستندساز اگر فیلم‌ساز مستقل هم باشد و از دل گفتمان اجتماعی بیرون بیاید و فرمایشی نباشد اثر او با حاکمیت و نگاه آن انطباق نخواهد داشت و به همین خاطر به سراغ موضوعات متنوع و گفتمانی جامعه نمی‌رود.

وی ابراز کرد: اگر نگاه حاکمیت به مسائل اجتماعی و بحرانی به نگاه جامعه نزدیک شود فیلم‌ساز مستند هم با آسودگی و راحتی بیشتری به ساخت فیلم‌ها روی می‌آورد.

این عضو هیئت داوران هجدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در مورد شرایط اکران سینمایی فیلم‌های مستند نیز یادآور شد: سینمای مستند اصولا یک سینمای نخبه‌گرا است و در ذیل سینمای عامه‌پسند و تجاری قرار نمی‌گیرد و در همه جای دنیا هم سالن سینما در اختیار محصولات تجاری، عامه‌پسند و فیلم‌هایی است که اوقات فراغت مردم را پر می‌کند، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت سالن‌های سینما که عموما توسط افراد حقیقی اداره می‌شود فیلمی را اکران کنند که می‌دانند استقبال زیادی از آن نمی‌شود پس به سراغ فیلم‌هایی می‌روند که برایشان توجیه اقتصادی داشته باشد.

اسلامی تاکید کرد: البته در دوره‌هایی فیلم‌های مستندی ساخته می‌شود که موفق است و جنبه عامه‌پسند دارد مثل فیلم‌هایی که یک دوره‌‍ای مایکل‌مور می‌ساخت و استقبال عمومی خوبی از آن مستندها می‌شد، اما تعداد این فیلم‌ها در کشور ما خیلی ناچیز است و از این جهت نمی‌توان ایراد گرفت که چرا شرایط خوبی برای اکران فیلم‌های مستند مهیا نمی‌شود، البته برای اینکه انگیزه فیلم‌ساز هم پایین نیاید باید راه‌حل‌هایی برای اکران پیدا کرد.

در ایران به دلیل اینکه دیدگاه حاکمیت و جامعه در تضاد مطلق است نمی‌توان هر نوع اثری را به تصویر کشید و این خودش یک آسیب برای اکران سینمای مستند است.

وی افزود: فیلم‌های مستند در همه جای دنیا از طریق شبکه تلویزیونی یا پلتفرم‌های مخصوص پخش می‌شود، البته در برخی کشورها سینما مخصوص اکران فیلم مستند هم وجود دارد، اما در ایران به دلیل اینکه دیدگاه حاکمیت و جامعه در تضاد مطلق است نمی‌توان هر نوع اثری را به تصویر کشید و این خودش یک آسیب برای اکران سینمای مستند است.

این منتقد و پژوهشگرِ حوزه سینما بیان کرد: یکی از مشکلات کشور ما همانند سایر مسائل بحرانی این است که تمام محصولات فرهنگی ما شامل محدودیت هستند ولی سینما مستند چون پرمخاطب نیست این محدودیت کمتر به چشم می‌آید. با این وجود به نظرم برای حل مشکل اکران سینمای مستند باید یک پلتفرم اختصاصی خارج از فضای رسمی برای اکران فیلم‌های مستند تعبیه شود تا موضوع پخش فیلم‌های مستند مرتفع شود.

اسلامی در ادامه در مورد اینکه برگزاری جشنواره‌های مرتبط با سینمای مستند تا چه اندازه می‌تواند در جذب مخاطب به این حوزه کمک کند، گفت: سینمای مستند سینمای تجاری و عامه‌پسند نیست و بیشتر باید در ذیل پدیده‌های فرهنگی و هنری قرار بگیرد، به همین خاطر هم نحوه ارتباط‌گیری سینمای مستند با مخاطبش باید براساس رخدادها و جشنواره‌ها باشد. برگزاری جشنواره‌هایی با موضوعات متنوع و رویکردهای متفاوت می‌تواند به دیده شدن فیلم‌ها کمک کند.

وی اظهار کرد: از نظر بنده سینمای مستند ایران از نظر زیبایی‌شناسی، خلاقیت و تکنیک‌های فنی و همچنین در نگاه به مضوعات و حتی به لحاظ اخلاق سینمایی از تمام جنبه‌ها از سینمای داستانی جلوتر است، خیلی خوب است که برای علاقمندان جدی سینما این درک ایجاد شود که سینمای ایران فقط سینمای داستانی نیست و از این جهت طرفدار برگزاری رخدادهای سینما مستند هستم زیرا در این جشنواره‌ها امکان تبادل‌نظر بین فیلم‌ساز و مخاطبین فراهم می‌شود. از این رو باید به سمت برگزاری جشنوارهای حتی کوچک فصلی در سراسر کشور برویم تا امکان این ارتباط بین مخاطبین جدی سینما و فیلم‌سازان برقرار شود.

اکران‌های جمع‌وجور به سینمای مستند کمک می‌کند

فتح‌اله امیری -مستندساز ایرانی(حیات‌وحش)- نیز در گفت‌وگو با ایسنا در مورد توجه یک مستندساز به موضوعات روز و مهم جامعه اظهار کرد: نوع نگاه یک مستندساز در انتخاب موضوعات مهم است، برای نمونه بنده در مورد انقراض گونه‌های زیست محیطی و حیات وحش حساسیت خاصی دارم و سعی می‌کنم به این موضوعات بپردازم اما ممکن است یک مستندساز به موضوعات دیگری توجه داشته باشد اما در مجموع یک مستندساز باید دغدغه مردمی داشته باشد.

وی ادامه داد: در اصل رسالت یک مستند باید این باشد که به حل بحران و توصیف آن کمک کند. یک مستندساز وقتی یک بحران را بیان کند آن وقت کارشناسان هم پای کار حل مشکل می‌آیند و راه حل پیدا می‌کنند.

این مستندساز در مورد مشکلات اکران فیلم‌های مستند نیز یادآور شد: وقتی ذائقه مخاطب، سینمای مستند باشد و در فرهنگ ما دیدن این فیلم‌ها جا بیافتد آن وقت شرایط اکران هم درست می‌شود، برای فیلم آخر خودم «در گرداب انقراض» که در خانه سینما اکران شد سالن و تمام صندلی‌ها و حتی بالکن پر بود و این نشان می‌دهد که اگر شرایط برای اکران فراهم باشد مخاطب هم استقبال می‌کند. در واقع اکران‌های جمع‌وجورتر آن هم در یک سری سینماهای مخصوص می‌تواند به سینمای مستند کمک کند.

وی در خصوص اکران آنلاین فیلم‌های مستند نیز تصریح کرد: اگر در اکران آنلاین سازنندگان فیلم در حوزه تبلیغات خوب عمل کنند قطعا اکران موفقی خواهند داشت اما در غیر این صورت اتفاق خاصی برای فیلم نمی‌افتد.

امیری در پایان به هجدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت نیز اشاره کرد و گفت: این دوره از نظر موضوعی و همچنین از نظر کیفی و فنی نسبت به سال گذشته بهتر شده بود و این نشان می‌دهد که سینمای مستند ما زنده‌تر شده و آینده خوبی خواهد داشت.

انتهای پیام