علم سوماتیک روشی برای مطالعه حرکت است که بر تجربه یک فرد از بدن خود و نحوه درگیر شدن آن با جهان اطراف از طریق مکانیسم‌های فیزیولوژیکی و عصبی متمرکز است. ارتباط ذهن و بدن به این معنی است که رابطه‌ای بین ذهن و بقیه بدن وجود دارد که یکی بر دیگری تاثیر می‌گذارد؛ ورزش جسمانی هنگام توجه به هیجان و احساس بر این ارتباط متکی است.

در برخی سایت‌های علمی آمده است که اصطلاح سوماتیک در دهه ۱۹۷۰ توسط توماس هانا، فیلسوف حرکت ابداع شد. با این حال، ایده‌ها و دیدگاه‌های اصلی علم سوماتیک را می‌توان در بسیاری از زمینه‌ها و شیوه‌هایی ازجمله تمرین‌های باستانی یوگا، دائوئین و تای‌چی یافت که قدمت بسیار بیشتری دارند. برخی از جنبه‌ها نیز با روان‌شناسی سوماتیک یا روان‌درمانی بالینی سوماتیک مشترک است.

نمونه‌هایی از تمرینات سوماتیک عبارتند از تجزیه‌وتحلیل حرکت لابان، کشش، پیلاتس و برخی از هنرهای رزمی مانند آیکیدو. تمرینات سوماتیک نسبت به بسیاری از تمرینات دیگر ملایم‌تر بوده و تاثیر کمتری دارند. علاوه بر این، هدف حرکت سوماتیک برای تقویت آگاهی بدنی می‌تواند آن را از سایر تمرینات متمایز کند. تمرینات سوماتیک می‌تواند بخشی از تمرینات دیگر باشد و ممکن است هدف آن صریح نباشد. شایان‌ذکر است که تحلیل حرکت لابان، زبانی برای توضیح، تصور، تفسیر و مستندسازی انواع حرکات در انسانهاست. این شیوه یکی از زمینه‌های مطالعات حرکتی لابان محسوب می‌شود که سرمنشاء آن به مطالعات رودلف ون لابان برمی‌گردد و توسط بسیاری چون لیزا اولمن، ایرمگارد بارتنیف، وارن لمب و دیگران توسعه یافته است.

علم زیربنایی حرکات سوماتیک

حرکات سوماتیک بر سه فرآیند عصب‌شناختی حس عمقی، حس درونی و حس بیرونی متکی است. هر فرآیند نوع متفاوتی از پردازش حسی مربوط به سیستم عصبی و جسم را انجام می‌دهد. ورزش سوماتیک از این فرآیندها برای جلب آگاهی بدن از طریق حرکت استفاده می‌کند.

حس عمقی یا «حس موقعیت» نحوه احساس موقعیت بدن، حرکات، نیرو و فشار است. این حس به سیستم حس عمقی در عضلات و مفاصل متکی است. چهار جزء کلیدی برای سیستم حس عمقی وجود دارد که به مغز کمک می‎‌کند تا اطلاعات مربوطه را سازماندهی و جمع‌آوری کند:

• ماهیچه‌های مخطط و دوک‌های عضلانی: عضله مخطط حرکت را کنترل می‌کند در حالی که دوک‌های عضلانی به میزان کشش عضله واکنش نشان می‌دهند.

• گیرنده‌ها: آنها اطلاعاتی را در مورد محل قرارگیری و موقعیت اندام به مغز منتقل می‌کنند که می‌تواند در داخل و اطراف مفاصل اندام مانند آرنج یا زانو یافت شود.

• اندام‌های وتری گلژی: گیرنده حسی است که بین ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و مفاصل قرار دارد. آنها نسبت به میزان کشش یک تاندون واکنش نشان می‌دهند.

• گوش داخلی: مجاری نیم دایره‌ای قدامی، خلفی و جانبی گوش داخلی، حرکات و موقعیت سر را تشخیص می‌دهند. از سوی دیگر، حس درونی یک سیستم حسی است که سیگنال‌های داخلی را پردازش می‌کند.

این حس، اطلاعات را از بسیاری سیستم‌های فیزیولوژیکی مختلف مانند ضربان قلب با استفاده از مجموعه پیچیده‌ای از مسیرهای عصبی منتقل می‌کند. تصور می‌شود که مسیر نخاعی-تالاموسی، اعصاب حسی واگ و هسته مسیر منزوی در ساقه مغز نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند.

در حالی که حس درونی فرآیندهای درونی را مدیریت می‌کند، حس بیرونی، جهان بیرونی را پردازش می‌کند. حس بیرونی پنج فرایند حسی  بینایی، شنوایی، چشایی، لامسه و بویایی را در کنار برخی دیگر پوشش می‌دهد. اطلاعات از محرک‌های محیطی مانند نور یا صدا از طریق حسگرهای تخصصی به‌نام گیرنده‌های بیرونی دریافت می‌شود.

این سه پردازش حسی با هم ترکیب می‌شوند تا بینشی را در مورد بسیاری از جنبه‌های بدن یک فرد، ازجمله نحوه حرکت، احساس و ارتباط آن با محیط وسیع‌تر، ارائه دهند. به نوبه خود، این اطلاعات برای تمرین سوماتیک و ارتباط ذهن و بدن بسیار مهم است.

چه کسانی می‌توانند از تمرینات سوماتیک بهره‌مند شوند؟

بسیاری از افراد مختلف ممکن است از تمرینات سوماتیک سود ببرند. افرادی که به‌دنبال بازگرداندن آگاهی بدنی خود یا تقویت ارتباط خود با بدنشان هستند ممکن است انجام تمرینات سوماتیک را مفید بیابند. فواید سلامت روانی تمرینات سوماتیک به‌ویژه قابل‌توجه است و برخی نشان می‌دهند که می‌تواند بهزیستی روانی را بهبود بخشد.

تمرین‌هایی که اصول سوماتیک را با هم ترکیب می‌کنند، مانند تمرین‌های یوگا و آرامش‌بخش، ممکن است استرس را کاهش دهند. سایر انواع حرکات سوماتیک نیز مانند تحلیل حرکت لابان، با تقویت تاب‌آوری عاطفی از بهزیستی عاطفی حمایت می‌کنند.

تحقیقی به منظور توسعه روش‌هایی برای کاهش استرس در بین دانش‌آموزان با استفاده از یک برنامه تمرینات آرامش، یوگا و تمرینات آرامش‌بخش انجام شد. پس از اجرای برنامه، سطح استرس ۶۱-۶۲ درصد در شرکت‌کنندگان کاهش یافت. کاهش استرس نیز بر استقامت بدنی و هماهنگی شرکت‌کنندگان تأثیر مثبت داشت که نشان‌دهنده ارتباط بین این دو عامل است.

همچنین بحث‌هایی در مورد ادغام حرکات و اصول سوماتیک در کنترل درد مزمن وجود دارد. یک تحقیق مروری نظام‌مند از سال ۲۰۲۲ یافته‌های مربوط به استفاده از حرکت را برای کنترل درد مزمن تجزیه‌وتحلیل کرد. از ۳۴ مقاله بررسی شده، ۷۴ درصد خاطرنشان کردند که درد کاهش یافته یا تجربه درد در پاسخ به مداخلات حرکتی تغییر کرده است. با این حال، محققان خاطرنشان کردند که تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.

ادغام تمرین‌های سوماتیک در کنترل درد مزمن، با توجه به شرایط فردی، می‌تواند در برخی موارد مفید باشد، اما برای اینکه این شیوه‌ها برای افرادی که درد مزمن را تجربه می‌کنند، معنادار و مفید باشد، محققان پیشنهاد کردند که باید بیمارمحور باشند و بر تجربیات ذهنی تمرکز کنند.

تمرینات سوماتیک در برابر ورزش‌درمانی سنتی

سایر انواع فیزیوتراپی می‌توانند شباهت‌هایی با تمرینات سوماتیک داشته باشند در حالی که از جهات دیگر تفاوت قابل‌توجهی دارند. فلسفه زیربنایی حرکت سوماتیک و قوانین آن می‌تواند با برخی از انواع ورزش‌درمانی متفاوت باشد.

در حالی که ورزش سوماتیک بر ارتباط ذهن و بدن و احساس هماهنگی با بدن تمرکز دارد، ورزش‌درمانی ممکن است بیشتر بر بازیابی حرکت و عملکرد در بدن تمرکز کند، با این حال، برخی از فیزیوتراپیست‌ها ممکن است روش‌های سوماتیک را در عمل خود ادغام کنند. این ادغام همچنین ممکن است به نیازها و اهداف خاص بیمار بستگی داشته باشد.

ورزش‌درمانی نیز به‌طور خاص به‌عنوان مداخله پزشکی استفاده می‌شود، در حالی که تمرینات سوماتیک را می‌توان خارج از این زمینه انجام داد. با این حال، برخی از فیزیوتراپیست‌ها ممکن است از اصول سوماتیک به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی چه در سطح فلسفی یا با همکاری یک مربی سوماتیک، استفاده کنند. کسانی که در ارائه تمرینات سوماتیک آموزش دیده‌اند، ممکن است بخشی از خدمات بهداشتی نباشند، مگر اینکه آموزش دیگری داشته باشند، زیرا درمان جایگزین در نظر گرفته می‌شود.

ماهیت متنوع تمرین سوماتیک به این معنی است که هیچ نهاد ملی واحدی وجود ندارد که این تمرین را به همان مفهومی که در فیزیوتراپی جا افتاده است، تنظیم کند. با این حال، بسیاری از افراد آموزش خواهند دید تا سبک خاصی از تمرین که مبتنی بر حرکات سوماتیک با ظرفیت تدریس است را مربیگری کنند.

انتهای پیام