الهام حاتمی ـ تهیه‌کننده و کارگردان فصل ششم «چهل‌تیکه» ـ در گفت‌وگویی با ایسنا توضیحاتی درباره ایده شکل‌گیری سری جدید برنامه «چهل‌تیکه» ارائه کرد.

سازنده «چهل تیکه» تاکید کرد: سال‌ها برای ساخت برنامه‌های مختلف تلویزیونی به آرشیو می‌رفتم و فیلم‌ها و تصاویر موجود در آرشیو را می‌دیدم. همیشه ایده ساخت برنامه‌ای مبتنی‌ بر تصاویر آرشیوی در ذهنم بود؛ برنامه‌ای که تکه‌هایی از فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی را با هدف ویژه‌ای به نمایش بگذارد.

او ادامه داد: پیشنهاد تولید این برنامه را آقای منفرد مطرح کرد. قرار شده بود یک برنامه ساده با استفاده از موجودی آرشیو سیما تولید کنم اما وقتی طرح برنامه را می‌نوشتم، می‌دانستم کار سختی پیش رو دارم؛ چون دست‌به‌کار تولید برنامه‌ای شده بودم که شبیه برنامه‌های دیگر نبود. کار آرشیوی، نوعی مهندسی معکوس است؛ باید از آنچه پیش‌ازاین تولید شده بود، محتوای برنامه را می‌ساختم.

خاطره بازی‌ها مخاطبان را با «چهل تیکه» همراه کرد

حاتمی گفت: در طراحی ایده اولیه برنامه، با مدیران شبکه مشورت کردم. آن‌ها معتقد بودند ساخت یک برنامه که هر قسمتش موضوع مستقل داشته باشد، کار دشواری است اما تلاش کردم این اتفاق بیفتد. یک تیم جمع‌وجور و خلاق کنارم بودند که با کمک دوستان، به ساختار و رویکرد مناسبی درباره آن رسیدیم و فصل اول را با یک مجری خانم و فضایی کاملاً ساده ولی موضوع‌محور شروع کردیم. هر قسمت را با یک موضوع مستقل تولید کردیم و براساس موضوعاتی مانند تابستان، عشق، مادر، سفر و...، تصاویری از آرشیو سیما به نمایش گذاشتیم که پیش‌ازاین به‌صورت منسجم و معنادار در کنار هم به نمایش درنیامده بودند.

این تهیه‌کننده تلویزیون اظهار کرد: «چهل‌تیکه» در فصل اول، یک قسمت از برنامه را به استاد عزت‌الله انتظامی اختصاص داد که پس‌از درگذشت این بازیگر، بسیار مورد توجه قرار گرفت. همچنین خاطره‌بازی‌های این برنامه سبب شد مخاطبان با «چهل‌تیکه» ارتباط برقرار کنند. 

حاتمی در توضیح ماهیت کار آرشیوی اظهار کرد: بر اساس موضوع انتخابی، آرشیو را بازبینی می‌کردم و فیلمنامه هر قسمت را می‌نوشتم. درواقع، هر قسمت از برنامه «چهل‌تیکه» مانند یک فیلم کوتاه بود که مجری نقش پیونددهنده سکانس‌های آن را بازی می‌کرد.

وی اضافه کرد: در این شیوه، چالش اصلی اینجاست که برای یک موضوع مشخص و دست یافتن به تصاویر مرتبط با موضوع هر قسمت از برنامه، تمام قسمت‌های یک سریال یا برنامه ترکیبی را با دقت بازبینی و پس‌از جمع‌آوری همه تصاویر، باید با یک روایت یا قصه به این تصاویر گردآوری‌شده انسجام می‌دادیم. برای این کار هرچقدر هم که همه‌چیز یادداشت و ثبت شده باشد، بازهم نیاز به تسلط ذهنی دارید.

بدون همراهی مدیران، «چهل تیکه» شکل نمی‌گرفت

تهیه‌کننده «چهل‌تیکه» همچنین درباره تغییر رویکرد برنامه و دعوت از مهمان هم توضیح داد: با هم‌فکری مدیران وقت شبکه نسیم، آقایان احسانی، جاسبی و توکلی‌زاده به این نتیجه رسیدیم که هنرمندان پیشکسوت و خاطره‌سازان را به این برنامه دعوت و با آن‌ها گفت‌وگو کنیم. از اینجا، محمدرضا علیمردانی به‌عنوان مجری به برنامه اضافه شد؛ البته لازم است بگویم بدون همکاری و همراهی مدیران و همکاران آرشیو و اعضای شورای سردبیری، این کار هرگز شدنی نبود. چون تمام مواد تشکیل‌دهنده این برنامه، به‌جز مجری و متن، در آرشیو وجود داشت و اگر همراهی این مدیران نبود «چهل‌تیکه»‌ شکل نمی‌گرفت.

وی تصریح کرد: ما روز پخش بودیم و از آنجا که خوشبختانه، ذهنی منظم و دقیق دارم، می‌دانستم که برای برنامه بعد دقیقاً چه چیزی می‌خواهم. در فصل اول، هر قسمت از برنامه را در یک لوکیشن مستقل ضبط و برای تولید فصل اول حدود ۱۰۰ لوکیشن مختلف در تهران را انتخاب کردیم. برای نمونه، یک قسمت از برنامه درباره فرش بود که آن را در موزه فرش تصویربرداری کردیم و بعد، تصاویر آرشیوی از فیلم‌ها و سریال‌هایی را که با فرش ارتباط داشت، در آن گنجاندیم. ضمن اینکه باید به این موضوع دقت می‌کردیم که قرار نیست به مخاطب شبکه نسیم اطلاعات تخصصی درباره فرش بدهیم، بلکه باید برایش تصاویر زیبا و جذاب به نمایش بگذاریم.

حاتمی در ادامه درباره چگونگی انتخاب مهمانان این برنامه نیز یادآور شد: هر عزیزی که به «چهل‌تیکه» دعوت شده، سابقه و پیشینه‌ای دارد و حتی جوانانی که مهمان ما بودند، از کودکی در تلویزیون کار کرده‌اند؛ به‌جز یکی دو مورد خاص. مهم‌ترین اولویت ما برای انتخاب مهمان‌ها، سابقه و پیشینه آن‌ها بود؛ هنرمندان پیشکسوتی که زمانی کارهای به یادماندنی انجام داده بودند و کم‌کم به حاشیه رفته بودند؛ البته که در پیدا کردن این هنرمندان، آرشیو و تصاویر آرشیوی خیلی مفید بودند.

حسرت سیروس گرجستانی به دلمان ماند

او ادامه داد: برای دسترسی به برخی از مهمان‌ها با مشکل مواجه می‌شدیم و سخت پیدایشان می‌کردیم و هماهنگی برای حضورشان در برنامه دشوار بود، برخی هم راحت هماهنگ می‌شدند. لازم است بگویم که شیوع ویروس کرونا به ما هم آسیب زیادی زد؛ عزیزانی بودند که سنشان زیاد بود و از ترس ابتلا به کووید دعوتشان نکردیم و نتوانستیم درخدمتشان باشیم یا همین‌طور، هنرمندانی که در این دوره از میان ما رفتند؛ مثل سیروس گرجستانی که قرار بود به برنامه بیاید اما برای همیشه این حسرت به دلمان ماند.

تهیه‌کننده «چهل‌تیکه» افزود: هر کشوری یا حتی سازمان یا ارگانی، سرمایه‌هایی دارد و سرمایه صداوسیما هنرمندانی‌اند که سال‌های متمادی در سازمان فعالیت کرده‌اند؛ برخی از آن‌ها به‌ علت کار نکردن فراموش شده‌اند و از یاد رفته‌اند. «چهل‌تیکه» تلاش کرده زحمات و دستاوردهای این سرمایه‌ها را یادآوری کند تا هم از آن‌ها تقدیر شده باشد و هم نیاز نباشد که دوباره چرخ را از نو اختراع کنیم. این برنامه پلی است تا از تجربیات این عزیزان استفاده شود. 

حاتمی تصریح کرد: تصاویر ارزشمندی در آرشیو صداوسیما داریم که نهایتاً در ۱۰ سال آینده برای من دهه‌ شصتی جذاب است و وقتی ما به میانسالی و پیری می‌رسیم، دیگر جذاب نخواهد بود. اگر این داشته‌های ارزشمند را به کار نگیریم، شاید زمانی برسد که دیگر نتوان از آن‌ها بهره‌برداری مناسب کرد و این حیف است. معتقدم «چهل‌تیکه» از محتوایی که گوشه آرشیو مانده و هیچ استفاده‌ای نداشته، بهره‌برداری کرده و آن‌ها را در تلفیق با قصه و روایت به مخاطبان ارائه داده تا از تماشای همان تصاویر لذت ببرند. این نوعی کارآفرینی و بهره‌برداری از سرمایه‌ها و دارایی‌های سازمان صداوسیماست که مفتخرم با همراهی مدیران شبکه نسیم، دوستان و همکارانم دربرنامه «چهل‌تیکه» موفق به انجامش شده‌ام.

وی بیان کرد: این دارایی منحصراً در اختیار سازمان صداوسیماست. سکوهای صوت و تصویر فراگیر به این آرشیو دسترسی ندارند؛ درنتیجه، همچنان برگ برنده تلویزیون محسوب می‌شود که می‌تواند با استفاده از ظرفیت برنامه‌سازی بسیار موفق باشد. ضمن اینکه «چهل‌تیکه» به یک برند تلویزیونی محترم بدل شده است. ما در این برنامه به اصول و اخلاقیاتی پایبند بودیم که ریشه در فرهنگ و سنت‌های ایرانی دارد و به محترم ماندن این دورهمی خاطره‌محور منجر شده است.

انتخاب مهمانان بزرگترین چالش است

حاتمی درباره مهم‌ترین چالش‌هایی که در این چند فصل با آن‌ها روبه‌رو شده اظهار کرد: مهم‌ترین چالش ما انتخاب مهمان‌ و دسترسی به آرشیو بود. از جایی به‌ بعد، دسترسی به آرشیو سخت‌ و سخت‌تر شد و فرایند دسترسی به این محتواها دشوارتر شد. برخی ساده از دسترس خارج شد یا حالت محرمانه گرفت. این موضوع کار مارا دشوار کرد. این در حالی بود که به نظر می‌رسید «چهل‌تیکه» یک برنامه آرشیوی است که تولیدش سخت نیست؛ چون محتوای مورد نیازش را از آرشیو برمی‌دارد. این درحالی بود ‌که زحمت زیادی برای ایجاد ساختار، انسجام و طرح روایت و قصه برای این تصاویر می‌کشیدیم و برآوردهای مالی‌اش در حد ‌و اندازه زحمتش نبود.

وی درباره فصل جدید این برنامه هم بیان کرد: فصل جدید «چهل‌تیکه» یک میان‌ فصل ۴۰ قسمتی است که نسبت به فصل‌های قبلی تغییراتی خواهد داشت. البته این میان‌ فصل نیز با رویکرد بازگشت به گذشته است اما با چاشنی قصه و قصه‌گویی. باید ببینیم ذائقه مخاطب چقدر با این رویکرد ارتباط برقرار می‌کند. ممکن است به‌زودی فصل جدید دیگری از «چهل‌تیکه» را با فضای گذشته شروع کنیم اما هنوز برنامه‌ریزی خاصی صورت نگرفته و صرفاً صبحت‌های اولیه انجام شده که باید دید در ادامه چه می‌شود.

الهام حاتمی در پایان به «بوستان سرو چهل‌تیکه» اشاره کرد و گفت: «بوستان سرو چهل‌تیکه» درراستای یک حرکت ملی نه‌تنها به‌منظور حفظ ریشه‌های فرهنگی احداث شده؛ بلکه اقدامی بوده درراستای حفظ محیط‌زیست که شاید به نظر برسد ارتباطی با هویت برنامه «چهل‌تیکه» ندارد اما واقعیت این است که از روز نخست تلاش ما این بوده که به گذشته برای درک و دریافت ارزش‌هایی که برای آینده مفید و کارگشا هستند، نگاه کنیم. می‌خواستیم با نگاه به گذشته و بزرگداشت هنرمندان پیشکسوت و تجربیات آن‌ها، چراغی برای آینده بیفروزیم. این بوستان حدود ۳۰۰ درخت سرو به‌یاد هنرمندان دارد؛ اما مردم بیش از ۳۰ هزار درخت در این بوستان کاشته‌اند و در این مسیر با ما همراه شده‌اند.

انتهای پیام