به گزارش ایسنا، شامگاه گذشته برنامه جام جم با حضور مهدی نقویان، رئیس مرکز سیمافیلم و سیدحامد حسینی، تهیهکننده سینما و تلویزیون به روی آنتن رفت.
رابطه عاطفی سازندگان با ایدهها کم شده
حسینی در ابتدای این برنامه در پاسخ به سوال مجری برنامه مبتنی بر اینکه امروز بزرگترین چالش تولیدکنندگان آثار نمایشی در سازمان چیست و چالشی که باعث میشود دست و پای شما بسته شود و کیفیت تولیدات یا جریان تولید با سختی مواجه گردد؟ اظهار کرد: اگر بخواهیم تولیدات سازمان صدا و سیما را از تولیدات سینمایی جدا کنیم، دو مقوله کاملاً متفاوت هستند. یکی از عواملی که یک اثر را قابل توجه میکند و تأثیر آن را بر مخاطب و رسانه افزایش میدهد، رابطه عاطفی سازندگان با ایده اثر، فیلمنامه و موضوع است. یادم میآید سال ۷۲، وقتی برای شبکه یک برنامه میساختم، رابطه عاطفی بین سازندگان و ایدهها بسیار مهم بود. این رابطه باعث میشد که یک اثر، اثر قابل توجهی بشود. این رابطه عاطفی، هم برای مدیران و هم برای سازندگان ضروری است تا یک اثر هنری به بلوغ برسد. در حال حاضر، به دلایل مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، رابطه عاطفی سازندگان با ایدهها کم شده است. یعنی سازندگان دقیقاً نمیدانند که چقدر اهمیت این موضوع برای آنتن و رسانه بالاست. آنها آنتن را میشناسند، تولید را میشناسند، اما وقتی میخواهند یک موضوع را تبدیل به اثر هنری کنند، این موضوع باید با رابطه عاطفی همراه باشد. متاسفانه، این رابطه کم شده است.
وی درباره دلایل اصلی کم شدن رابطه عاطفی بین سازندگان و آثاری که تولید میشوند، توضیح داد: دلیل اصلی این است که سازندگان، اهمیت این روابط را درک نمیکنند. وقتی سازندگان با موضوع ارتباط عاطفی نداشته باشند، تبدیل به اپراتورهای ساده میشوند. این اتفاق باعث میشود که وقتی به آنها طرح یا سفارش داده میشود، این اثر به شکلی ساده تولید شود و تبدیل به یک اثر کماثر بشود. در فرآیند پیشتولید، چالشهایی که بین سازندگان و تیم تولید پیش میآید، بسیار مهم است. وقتی این چالشها نباشد، کار با کیفیت پایینتر تولید میشود.
دلیل سفارشی شدن سریالهای تلویزیون
وی درباره اینکه دیگر هنرمندان، اعم از تهیهکنندگان، نویسندگان یا کارگردانها، در انتخاب موضوعات و اولویتها دخالت ندارند، گفت: بخشی از این موضوع درست است. مسئله این نیست که هر چیزی که انتخاب میشود اشتباه باشد، اما مسئله اصلی این است که فهم درستی از اهمیت موضوعات در مدیران بالادستی وجود ندارد و این فهم به سازندگان منتقل نمیشود. وقتی سازندگان در چالش با مدیران نباشند و درباره چگونگی پخته کردن یک طرح صحبت نکنند، اثر به یک نتیجه مطلوب نمیرسد. یک اثر هنری باید در دستان سازندگان با تجربه به بلوغ برسد اما اگر آنها از این چالشها و ارتباطات محروم شوند، اثر فاقد پختگی میشود. وقتی این ارتباطات و چالشها قطع میشود، اثر به یک سفارش ساده تبدیل میشود.
در گذشته مدیران و تهیهکنندگان فضایی رقابتی داشتند
حسینی افزود: بسیاری از اوقات، میبینیم که ایدهها به سازندگان تحمیل میشود و آنها هیچ تمایلی به تغییر آن ندارند. این مسئله به دو دلیل اتفاق میافتد؛ یکی اینکه ایدهها به شکل پلمپ شده ارائه میشوند و سازندگان هیچگونه انگیزهای برای تغییر آن ندارند. دلیل دیگر این است که سازندگان هیچ تلاشی برای به چالش کشیدن این ایدهها نمیکنند. در گذشته، مدیران و تهیهکنندگان فضایی رقابتی داشتند که آنها را وادار میکرد تا با شور و شوق بیشتری در پروژهها مشارکت کنند اما امروز این رقابت کمرنگ شده و انگیزه سازندگان به شدت کاهش یافته است.
نقویان: بیانگیزگی هم در کارمندان و هم در سازندگان وجود دارد/باید این مشکل را حل کنیم
مهدی نقویان، رییس مرکز سیمافیلم هم درباره فرآیند تولیدات نمایشی در تلویزیون تصریح کرد: این موضوع درست است که انگیزهها کم شده است. یکی از مسائلی که ما در سیما فیلم با آن مواجهیم، این است که بسیاری از تهیهکنندگان جدید یا کسانی که سالها با تلویزیون کار نکردهاند، وارد این حوزه میشوند. این بیانگیزگی هم در کارمندان و هم در سازندگان وجود دارد و ما باید این مشکل را حل کنیم. با این حال، آمار نشان میدهد که امسال این روند در حال تغییر است و وضعیت پخش و تولید سریالها بهبود یافته است.
حسینی با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات اصلی امروز، مساله انگیزه است، گفت: سازندگان باید انگیزه لازم را داشته باشند تا در فرآیند تولید، اثر هنری را به بهترین شکل ممکن ارائه دهند. برای ایجاد انگیزه، رقابت در تولیدات ضروری است. در گذشته، مدیران و سازندگان در یک فضای رقابتی بودند که این فضا به آنها کمک میکرد تا کار را به بهترین شکل ممکن انجام دهند. اما امروز، این فضای رقابتی در بسیاری از بخشها از بین رفته است. برای احیای این رقابت، نیاز به ساختارهای جدید داریم که سازندگان را به چالش بکشد و به آنها انگیزه دهد.
حسینی در پاسخ به اینکه اگر مدیریت متمرکز و یکپارچه باشد و پیام به درستی توزیع شود، باز هم اشتباه است؟ اظهار کرد: اگر میخواهیم انگیزه یک مجموعه را بالا ببریم، باید پارامترهای انگیزشی را افزایش دهیم، نه اینکه ساختار مهندسی را تغییر دهیم.
در ادامه نقویان درباره اینکه در پاسخ به اینکه آیا تغییر ساختار در دورهای که تقریباً دو سال از آن گذشته، واقعا کارآمد بوده است با توجه به اینکه بسیاری از تولیدکنندگان و منتقدان اعتقاد دارند که ساختار رقابتی را از بین برده، توضیح داد: این مثال قدیمی است که وقتی قطاری در حال حرکت است، سنگ میزنند. اصلاً دلیل حضور من اینجا این است که قطار در حال حرکت است و سنگ میخورد و ما آمدهایم تا پاسخ دهیم. پارسال هیچ ادعایی نداشتم، اما اول صحبتهایم گفتم که سریالی که روی آنتن است را ارزیابی کنید، ببینید هم از نظر استقبال مخاطب و هم در میان منتقدان چه وضعیتی دارد. سریال «طوبی» آقای حسینی هم از نمونههای موفق است. اطلاعاتی که آقای حسینی دارند، شاید از نگاه من و دوستان دیگر دقیق نباشد، چون ساختار سهتیکه شده است. یعنی ایده، فیلمنامه، تولید و پخش هرکدام جدا هستند. شما همین الان میگویید سیما فیلم میدهد و پخش میکند، در حالی که پخش از ما جداست و تصمیمگیرندگان پخش نیز جدا هستند.
رئیس مرکز سیمافیلم ادامه داد: فضایی به نام شورای کنداکتور وجود دارد که تصمیمگیری میکند و ما هم به عنوان یک عضو نظرات خود را بیان میکنیم. این چیزی با قبل فرق ندارد. فقط در واقع همین تغییر ساختار را آغاز کردیم. شما الآن نقدهایی دارید که در مورد ساختار تولید میگویید، اما ساختار جدیدی که به صورت افقی تجمیع شده، به نظر من کارآمد است.
حسینی هم در ادامه بیان کرد: مسئله اینجاست که وقتی میگوییم شورای کنداکتور مسئولیت دارد، در واقع داریم درباره کل تلویزیون صحبت میکنیم و میخواهیم ساختارهای مجزا را کنار بگذاریم.
حسینی در پی اظهارات نقویان گفت: الان شما هم ایده را از حوزه تولید جدا میکنید. در حقیقت، این بخشها از هم جدا نمیشوند. قراردادهای نگارش در سیمافیلم جدا از تهیهکننده بسته میشود و من به عنوان تهیهکننده دیگر نظارت کافی ندارم. من فقط به عنوان یک مثال به سریال «طوبی» اشاره کردم که با آن انگیزهای برای کارهای خوب ایجاد شد. ولی مسئله این است که من به عنوان یک تهیهکننده نمیتوانم نظارت دقیقتری داشته باشم و این ساختار نمیتواند منفک باشد.
نقویان هم بیان کرد: اشکالی ندارد که وقتی تهیهکننده وارد کار میشود، از مرحله سیناپس تا فیلمنامه، در جریان قرار بگیرد.
نقویان: رقابت در تولید آثار از بین نمیرود
در حالی که حسینی معتقد است، رقابت در تولید آثار در تلویزیون زمانی شکل میگیرد که مدیران و گروهها به طور طبیعی در دنیای تولید به رقابت بپردازند، نه اینکه فقط رقابت در بین تهیهکنندگان باشد، نقویان اظهار کرد: رقابت در تولید آثار از بین نمیرود. در واقع، رقابت زمانی شکل میگیرد که هر تهیهکننده و تیم تولیدی سریالی را میسازد و برای دیده شدن تلاش میکند. شما میخواهید رقابت را میان مدیران ایجاد کنید، ولی من معتقدم رقابت واقعی باید در پخش آثار اتفاق بیفتد.
حسینی با بیان اینکه در حال حاضر، فضای رقابتی تلویزیون نسبت به گذشته کاهش یافته است، گفت: جشنواره جام جم میتوانست انگیزه رقابتی را بالا ببرد اما متاسفانه در حال حاضر کمتر از آن استفاده میشود. در واقع، وقتی رقابت در تلویزیون از بین برود، انگیزهها نیز پایین میآید.
نقویان در پی این اظهارات حسینی هم گفت: من به عنوان رئیس سیمافیلم میگویم که رقابت مالی و بروکراسیها کمتر شده است. این تغییرات باعث شده که فرایند تولید سریعتر و مؤثرتر شود.
در حالی که حسینی همچنان تاکید داشت که تغییرات فعلی در ساختار تولیدات نمایشی باعث میشود که قدرت رقابتی کاهش یابد و فضای رقابتی بین شبکهها از بین برود، نقویان هم بر این نکته باور داشت که اتفاقاً این تغییرات باعث شده که رقابت میان آثار بیشتر شود و این چنین گفت: به نظر من، آنچه که قبلاً در مورد رقابت مالی مطرح میشد، اکنون برطرف شده است.
حسینی در پاسخ به سوال مجری مبنی بر اینکه در گذشته تهیهکنندگان با قیمتهای متفاوت به شبکهها میرفتند، ولی حالا این مشکلات کمتر شده است، گفت: البته این اتفاقات مربوط به چند سال پیش است، اما در حال حاضر این مسائل کمتر شده است. برآورد پروژهها در گذشته با تاییدیههای مختلف انجام میشد، اما امروز دیگر چنین بروکراسیای وجود ندارد.
نقویان در حالیکه معتقد است رقابت در پخش آثار و کیفیت آنها به شکل خوبی در حال شکلگیری است. این رقابت باعث انگیزهدادن به تولیدکنندگان و نویسندگان میشود تا آثار بهتری بسازند، حسینی اظهار کرد: من اعتقاد دارم که رقابت در تولید آثار هنری به نفع مردم است و باعث بالا رفتن کیفیت محتوا میشود.
نقویان: عیوب ساختار قبلاً بهطور دقیق شناسایی نمیشدند
حسینی در ادامه این برنامه با بیان اینکه تلویزیون تنها با همکاری و همراهی مدیران باید بتواند همکاری همه اجزا را به درستی مدیریت کند، گفت: در حال حاضر، در مجموعهای که در آن فعالیت میکنیم، فضای ملی وجود دارد. ما تنها گونهای در این جهان هستیم که توانستهایم زمین را تسخیر کنیم، ماهواره بسازیم. مورچهها این کار را نکردهاند؛ این کلونیهای مورچهها و موریانهها از ما بسیار قویتر و منظمتر هستند. اما چرا ما توانستیم این کار را بکنیم؟ چون همکاریمان مبتنی بر شعور و آگاهی بوده است. اگر همکاری بهطور مبنایی بر شعور باشد، مدیران قادر خواهند بود که تمامی اجزای یک مدیا مانند تلویزیون را به درستی هماهنگ کنند و بسیاری از مشکلات برطرف خواهند شد.
نقویان هم در پی این اظهارات حسینی گفت: آقای حسینی، شما از ساختار به نقد مدیران رفتید، اما من باید بگویم که در اینجا تسلیم هستم. اگر در حوزه ما فیلم بدی ساخته شده باشد، بله، باید تغییراتی اعمال شود. اما آیا ساختار عیب دارد یا ندارد؟ آیا این ساختاری است که در دنیا کسی به سمت آن نرفته و فقط در تلویزیون جمهوری اسلامی و در سیما فیلم این اتفاق افتاده؟ من معتقد نیستم که اینطور باشد. مدل آثار نمایشی در تلویزیون مشابه با جاهای دیگر در داخل و خارج از کشور است. در حقیقت، این یکی از پژوهشهایی است که من و تیمم انجام دادیم و به زودی به کتابی تبدیل میشود. در هیچ جای دنیا اینطور کار نمیکنند. الان هم همینطور است؛ برای تنوع، تیمهای تولیدی افزایش مییابند و تفکیکها و جداسازیهای مراحل مانند فیلمنامه، تولید و پخش، اتفاق می افتد و کارها همزمان با هم انجام نمیشود. این تغییرات در تلویزیون نیز عیبیابی شده و گذر زمان به بهبود این وضعیت کمک خواهد کرد.
نقویان یادآور شد: من هم در این دو سالی که در سیما فیلم حضور دارم، شما را بهعنوان تهیهکنندهای میشناسم که نگاه جدی به تولید دارد. انگیزه و رقابت در شما وجود دارد. اما واقعاً این چالشها در نهایت باعث تولید نمیشود. تحول بدون رابطه عاطفی میان اجزا ممکن نیست. همانطور که در مثالی که شما ذکر کردید، تحول باید در همه اجزای سیستم اتفاق بیفتد تا به نتیجه برسد.
حسینی با تایید سخنان نقویان بیان کرد: وقتی ما درباره ساختار صحبت میکنیم، باید بپذیریم که عیوبی هم در آن وجود دارد. مثلاً در گذشته، فیلمنامهها به صورت کامل نوشته میشدند و فقط برای تایید میآمدند. اما امروز، سیستم طوری تغییر کرده که مرحله به مرحله و با دقت بیشتری فیلمنامهها بررسی میشوند. این تغییرات به تدریج باعث بهبود وضعیت شده و ساختار در حال اصلاح است.
مهدی نقویان نیز گفت: عیوب ساختار قبلاً بهطور دقیق شناسایی نمیشدند اما حالا، با سیستم جدید، ما میتوانیم فیلمنامهها را در مراحل مختلف بررسی کنیم و مجوزهای پیش تولید را دریافت کنیم. به این ترتیب، فرآیند تولید خیلی دقیقتر و استانداردتر شده است.
حسینی با اعتقاد بر اینکه اگر یک مشکل در ساختار وجود داشته باشد، باید آن را شناسایی کنیم و در جهت اصلاح آن گام برداریم، تاکید کرد: برخی تغییرات در سیستم، مانند اینکه مراحل مختلف فیلمسازی به درستی جدا شدهاند، کمک کردهاند که عیوب قبلی برطرف شوند. البته این تغییرات در برخی موارد زمانبر هستند و ممکن است نیاز به صبر و حوصله داشته باشند.
مهدی نقویان هم اظهار کرد: بله، این تغییرات زمانبر هستند. ولی در نهایت، با توجه به سیاستهای جدید و بررسی دقیقتر فیلمنامهها، ما در مسیر درستی قرار داریم. از زمانی که این اصلاحات آغاز شده، نتایج مثبت آن به تدریج نمایان خواهد شد.
حسینی افزود: من میگویم اگر بخواهیم این را بپذیریم، باید حتماً روابط عاطفی سازندگان با ایدهها را تقویت کنیم. فقط چیدن ساختار کافی نیست؛ تحول نیاز به رابطه عاطفی دارد.
از زمانی که من وارد شدم، فرآیند بسته نبوده
مهدی نقویان، رییس سیمافیلم سپس بیان کرد: از زمانی که من وارد شدم، فرآیند بسته نبوده. به عنوان مثال، امروز در جلسهای با آقای جبلی بودیم و به خاطر اینکه چرا فراخوان هنرمندان را پررنگتر نکردهایم، توبیخ شدیم.
حسینی سپس بیان کرد: : بعد از طوبی، من بیش از ۲۰ کتاب خواندم. میخواهم بگویم وقتی یک طرح یا ایده را بررسی میکنم، تمام جزئیات آن را در نظر میگیرم. اینکه چه بخش تولیدی داشته باشد، چه زمانی پخش شود، چه تبلیغاتی برای آن انجام شود. البته، بعضی از این موارد در اختیار من نیست. میگویم این کار باید انجام شود و وقتی هم که میخواهیم پخش کنیم، واقعاً اختیار از من سلب میشود. در همین طوبی، به طور کامل در پخش و تبلیغات، اختیار نداشتیم. میگفتیم این باید به شکلی دیگر ارائه شود، اما دست ما باز نبود. تبلیغات باید به عنوان یک بازوی کمکی برای تهیهکننده عمل کند، نه اینکه از ابتدا در دست او باشد. در حقیقت، از ۳۰ سریالی که در سال ساخته میشود، فضای تبلیغات آنها در دهههای اخیر فعال نبوده است. الان این ادغام صورت گرفته، اما هنوز مشکلاتی وجود دارد.
مهدی نقویان در ادامه اظهار کرد: این موضوع که گفتید، در واقع، سفارشهای تلویزیون به تهیهکننده است. من هم از شما درخواست طرحهای جدید دارم. نکتهای که در تعامل گفتید درست است، اما خود تولیدکنندگان هم گاهی انگیزه کافی ندارند. بعضی وقتها فکر میکنند چون پلتفرمها پول بیشتری میدهند، باید به سمت آنها بروند.
حسینی با بیان اینکه در صنعت سریالسازی باید فضایی برای رقابت ایجاد شود، گفت: الان پلتفرمها با هم رقابت میکنند و اگر دو پلتفرم با هم ادغام شوند، مشکلات زیادی ایجاد میشود.
نقویان هم افزود: مثال فارابی که پنج مرکز زیر نظر خودش دارد و ساختار تولیدی متنوعی ایجاد کرده، در اینجا هم میتواند مشابه باشد. در سریالسازی، تنها با چیدن ساختار مهندسی نمیتوان تحول ایجاد کرد. بلکه باید روابط عاطفی هم بین مدیران سازمان وجود داشته باشد.
نقویان درباره کوچ تولیدکنندگان پرسابقه و حرفهای به پلتفرمها و در پاسخ به اینکه سرمایه انسانی در حوزه تولید تا چه اندازه برای مدیران تلویزیون اهمیت دارد؟ اظهار کرد: ببینید، یک سریال الان در آیفیلم بازپخش میشود که در سال ۸۲ ساخته شده و بازیگرانی چون جواد عزتی در آن بازی کردهاند. این اولین کار آقای عزتی جلوی دوربین بود. به سرعت اتفاقاتی میافتد و این جزو افتخارات ماست که تلویزیون به افراد کمک میکند تا پیشرفت کنند. وظیفه تلویزیون این است که افراد را معرفی کند و در زمینه تولید نیروی متخصص تربیت کند. البته سوال اینجاست که آیا سرمایههای خود را از دست میدهیم؟ نه، ما همواره به این افراد پیشنهاد میدهیم که در تلویزیون بمانند. در حال حاضر، بسیاری از بازیگران و افراد توانمند در تلویزیون مشغول به کار هستند. در زمینه تولید، باید بگویم که فضای تولید در سینما و پلتفرمها به نوعی تعطیل شده است. یکی از دلایل این امر، تجمیع بازیگران در پلتفرمهاست. ما اگر فقط در مورد رقابت حرف بزنیم، باید به مهاجرت معکوس نیز توجه کنیم که در تلویزیون در حال وقوع است.
حسینی هم در ادامه بیان کرد: مسئله این است که همه ما به عنوان تولیدکنندگان باید انگیزه داشته باشیم و از سرمایه ملی دفاع کنیم. اگر همه افراد انگیزه داشته باشند، تولیدات بهتری خواهیم داشت. چالشهای ما برای بهتر کردن تولیدات است. مسئلهای که در کشور ما وجود دارد، عدم ارتباط عاطفی با آثار است. خیلی از کارها را میکنیم، اما از دل نمیخواهیم. برای مثال، من شاید فیلم کمدی را نتوانم بسازم، چون انگیزه کافی برای ساخت آن ندارم. اگر انگیزه نباشد، اثر خوب نمیشود و این به صنعت سینما لطمه میزند. در تلویزیون نیز، کارهایی به افراد سفارش داده میشود که آنها انگیزه کافی برای ساخت آن اثر ندارند. به همین دلیل، باید در کنار ساختارهای سختافزاری و نرمافزاری، فضای گفتگو و تعامل را بیشتر فراهم کنیم.
در حال احیای سریالهای مناسبتی هستیم
نقویان در پایان گفت: درباره نتایج تغییرات ساختاری که در تلویزیون رخ داده است، باید بگویم که تنها رقابت نیست که تحت تأثیر قرار گرفته، بلکه ما در حال احیای سریالهای مناسبتی هستیم. سالها بود که سریال مناسبتی نداشتیم، اما حالا میدانیم که چه سریالهایی برای هفته دفاع مقدس یا محرم داریم. ما الان هشت سریال در مرحله پُست پروداکشن داریم. برای مثال، سریالی داریم که به شهادت رئیسجمهور عزیزمان پرداخته. این به دلیل تجمیع و تمرکز است که سرعت تولید افزایش یافته و تنوع ژانری نیز بیشتر شده است. از دوران صفویه تا مسائل حساس اجتماعی، ما سریالهایی داریم که به موضوعات نوینی پرداختهاند، مانند سریالی که به آسیبهای فضای مجازی و اینفلوئنسرها میپردازد. این در حالی است که این موضوعات قبلاً جزو خط قرمزها بودند. علاوه بر این، ما در حال تولید در لوکیشنهای مختلف کشور از جمله مازندران، گیلان، دامغان، مشهد و سیستان و بلوچستان هستیم.
نقویان افزود: ما افتخارمان این است که از افراد جوان و باتجربه استفاده کردهایم. برای مثال، آقای طاهر که اولین سریالش را میسازد، یا آقای مفیدیکیا و دیگر افراد جدید که در کنار افراد باتجربه در تلویزیون کار میکنند. اینها همه برکات ادغام و ساختار جدید تلویزیون است. یکی از نکات مهم که به نظر من در این تغییرات به ما کمک کرده این است که باید زمان پر شده از یک سریال به درستی مدیریت شود. اگر یک سریال با ۳۲ دقیقه، قصه و محتوای غنیتری داشته باشد، باید این زمان به درستی مدیریت شود تا کیفیت حفظ شود.
انتهای پیام
نظرات