مهدیه کرمی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بازی‌های شناختی توضیح داد: یک دسته از بازی‌های آموزشی و هدفمند را باز جدّی می‌نامیم که یکی از طبقه‌بندی‌های آن مربوط به بازی‌های شناختی می‌شود. در واقع هر بازی که به منظور بهبود عملکردهای شناختی مغز طراحی شود به عنوان بازی شناختی مطرح می‌شود؛ به عنوان مثال اگر با انجام یک بازی توان حل مسئله و حافظه فرد افزایش یابد و توجه و تمرکز ارتقا پیدا کند به آن بازی شناختی می‌گوییم. در واقع هر بازی که برای ارتقا یا فعال کردن یک سری از عملکردهای شناختی طراحی شده باشد در این دسته قرار می‌گیرد.

او افزود: تقریبا ۴ سال است که ستاد علوم و فناوری‌های شناختی با همکاری بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نهادی با عنوان «نهاد اعتباربخش بازی‌ها و بسته‌های شناختی» را به مظور ارزیابی و ترویج بازی‌های شناختی در کشور راه‌اندازی کرده‌اند. یکی از کارهای این نهاد اعطای «نشان هوشا» به بازی‌های شناختی است.

دبیر اجرایی کارگروه بازی‌های بازی های شناختی، ادامه داد: از مهرماه سال قبل که این نهاد توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعالیت خود را آغاز کرده است تاکنون نزدیک به ۱۰۰ بازی مورد ارزیابی قرار گرفته و نیمی از آنها «نشان هوشا» را با رنگ‌های طلایی، نقره‌ای و برنز دریافت کرده‌اند. «نشان هوشا» به خانواده‌ها کمک می‌کند تا هنگام خرید بازی به این راهنما دقت کنند و بر اساس آن انتخاب کنند.

کرمی تاکید کرد: از آنجایی که کانون پرورش فکری و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از اعضای اصلی «نهاد اعتباربخش بازی‌ها و بسته‌های شناختی» هستند، بازی‌هاش شناختی شامل بازی‌های دیجیتال و موبایلی، اسباب‌بازی‌های شناختی و بردگیم‌ها می‌شود.

به گفته این کارشناس امروزه دسترسی به بازی‌های دیجیتال بیشتر است و هر فردی که تلفن همراه هوشمند داشته باشد به راحتی می‌تواند این بازی‌ها را نصب کند؛ بنابراین دسترسی به بازی‌های شناختی دیجیتال بیشتر از سایر انواع بازی‌های شناختی است.

«نشان هوشا» به کدام بازی‌ها اعطا می‌شود؟

عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم شناختی درباره نحوه اعطای «نشان هوشا» به بازی‌های شناختی، توضیح داد: مهارت‌های شناختی مانند تقویت حافظه، توجه،‌ تمرکز، حل مسئله و... را لیست کرده‌ایم که بازی‌ها بر اساس این فهرست ارزیابی می‌شوند. از این رو ممکن است یک بازی مناسب بچه‌هایی با سنین پایین‌تر باشد که به افزایش تمرکز آنها منجر می‌شود و یک بازی دیگر مربوط به میانسالان باشد که حافظه آنها را تقویت می‌کند. اگر این بازی یکی از عملکردهای شناختی را درگیر کند می‌تواند «نشان هوشا» بگیرد. اگر سطح این درگیرسازی خیلی پایین باشد نشان برنز، اگر سطح درگیرسازی افزایش یابد و نوآوری متمایزکننده‌ای داشته باشد نشان نقره‌ای و اگر مقاله اثربخشی روی بازی چاپ شده باشد نشان طلایی دریافت می‌کند.

او ادامه داد: بازی‌هایی که نشان هوشای طلایی دارند را می‌توان در کلینیک‌ها به عنوان ابزار درمانی مورد استفاده قرار داد. وقتی بحث تشخیص و درمان به میان می‌آید حتما باید مطالعات اثربخشی روی بازی انجام شده باشد. در این زمینه ابتدا برخی عملکردهای فرد را بررسی می‌کنیم و سپس از بازی شناختی به عنوان مداخله استفاده می‌کنیم. از فرد می‌خواهیم برای مدت زمان مشخصی از بازی استفاده کند و پس از گذر مدت زمان تعیین شده دوباره ارزیابی‌ها را انجام می‌دهیم و نتایج را با ارزیابی قبلی مقایسه می‌کنیم و متوجه تغییرات فرد می‌شویم. بنابراین فقط بازی‌هایی که نشان طلایی هوشا دارند در کلینیک‌ها مورد استفاده درمانی قرار می‌گیرند.

بازی‌هایی که میانسالان و سالمندان از آنها استقبال می‌کنند

او با اشاره به اینکه بازی شناختی می‌تواند یک تفریح و لذت محسوب شود، اظهار کرد: در عین حال با این نشان والدین می‌دانند که یکسری از عملکردهای شناختی مغز فرزندانشان درگیر این بازی‌ها می‌شود.

کرمی با تاکید بر اینکه بازی‌های شناختی در جهان و به دنبال آن در ایران در دسته بازی‌های هیجانی و رنکِ یک قرار نمی‌گیرند، اظهار کرد: بعضی از این بازی‌ها حتی در قالب تَسک یا Mini Game‌ها در اپلیکیشن‌های مختلف ارائه می‌شود. البته در حال حاضر بازی‌های شناختی خوبی در ایران داریم که گرافیک و سناریو خوبی دارند و به دنبال آن می‌توانند تا حد قابل قبولی جنبه سرگرمی و لذت‌بخش بودن را داشته باشند.

او با بیان اینکه در بین جوانان بازی‌های دیجیتالی مانند فیفا ۲۴، Call of Duty و... جذابیت بیشتری نسبت به بازی‌های شناختی دارند، گفت: اما در بین میانسالان و سالمندان بازی‌های فکری و شناختی جایگاه نسبتا بهتری دارند.

او درباره ترغیب تولیدکنندگان بازی به دریافت «نشان هوشا»، بیان کرد: این نشان به بازی‌هایی اعطا می‌شود که تولید شده باشند و مجوزهای لازم را دریافت کرده باشند. بازی‌ها از جنبه‌های مختلفی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند؛ اگر بازی رومیزی باشد می‌بایست مجوزهای لازم را از کانون پرورش فکری دریافت کرده باشد و اگر بازی دیجیتال باشد باید مجوزهای لازم و بررسی رده‌بندی اَسرا را از بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گرفته باشد. یعنی بازی‌هایی که قبلا مجوزهای الزامی بنیاد و کانون را دریافت کرده باشند می‌توانند برای دریافت نشان شناختی هوشا اقدام کنند.

مزیت‌های اخذ «نشان هوشا»

عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم شناختی با اشاره به اینکه اخذ «نشان هوشا» هنوز الزامی نیست، اظهار کرد: اما گرفتن آن مزیت‌هایی دارد. اول اینکه خانواده‌ها می‌توانند با اعتماد بیشتری برای فرزندان خود بازی بخرند و از سوی دیگر بازی‌هایی که این نشان را داشته باشند در زمان برگزاری نمایشگاه‌های مرتبط حضور خواهند داشت و سوبسید فروش دریافت می‌کنند، در رویدادهای مختلف معرفی می‌شوند و مورد حمایت‌های مادی و معنوی قرار می‌گیرند.

او درباره بازار بازی‌های شناختی،‌ بیان کرد: بازی‌ها شرایط سخت و پیچیده‌ای دارند، الان مجموعه شورای نظارت بر اسباب‌بازی را داریم که کارهای نظارتی را انجام می‌دهند، اما نمی‌توان منکر شد که بخش عمده‌ای از اسباب‌بازی‌های داخلِ بازار از طریق کانال‌های قاچاق وارد می‌شود؛ یعنی نمی‌توان نظارت ۱۰۰ درصدی انجام داد.

کرمی ادامه داد: از گذشته بازی‌های فکری به بازی‌های شناختی بسیار نزدیک بودند و اینگونه نبوده است که کار خود را از صفر شروع کنیم، قبلا بازی‌های فکری تولید می‌شد و این موضوع در اذهان جا افتاده بود و عده‌ای درحال تولید محصول بودند، اما مشخص نمی‌کردند که بازی دقیقا روی کدام عملکرد شناختی اثرگذار است و حتی نمی‌دانستیم متخصص علوم شناختی در تیم طراحی بازی حضور داشته یا خیر.

دبیر اجرایی کارگروه بازی‌های بازی های شناختی درباره استقبال از بازی‌های شناختی در ایران، اظهار کرد: در این زمینه نیاز به فرهنگسازی داریم و باید پویش‌هایی برای معرفی و ترویج بازی‌های شناختی طراحی کنیم. طی سال‌های قبل در رویدادهای مرتبط با بازی که به صورت ملی برگزار می‌شد سعی بر معرفی بازی‌های شناختی داشتیم، به عنوان مثال در جشنواره ملی اسباب‌بازی که به صورت یک رویداد کشوری برگزار شد یک بخش مجزا برای بازی‌های شناختی داشتیم تا این ادبیات این نوع بازی به بازی‌سازان و مخاطبان معرفی شود.

کرمی با بیان اینکه در تولید بازی‌های شناختی به موضوع طراحی بازی‌های گروهی و خانواده محور هم توجه شده است، گفت: بازی‌های تعاملی، گروهی و ... با تِم‌ها و سناریوهای متفاوت موجود است.

او درباره نحوه برقراری ارتباط با بازی‌سازان برای ارائه ایده‌ها، بیان کرد: برای این منظور رویداد ایده تا پدیده «بوت‌کمپ بازی‌های شناختی» را برگزار می‌کنیم، به این صورت که طراحان بازی با یک ایده در رویداد شرکت می‌کنند و ایده‌ها داوری می‌شوند و روی آنها کار می‌شود و حتی در اختتامیه رویداد، سرمایه‌گذار هم پیدا می‌کنند.

انتهای پیام