تشویق ملت‌ها و دولت‌ها به افزایش تولید محصولات کشاورزی، برقراری ارتباط کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعه یافته برای همکاری‌های اقتصادی و کشاورزی و حمایت‌های متقابل فنی برای افزایش محصول، افزایش آگاهی عمومی، تشویق انتقال تکنولوژی به جهان در حال توسعه و تلاش برای تولید و توسعه کشاورزی پایدار از جمله راهکارهایی است که می تواند به تامین و حفظ امنیت غذایی کمک کند.

در این میان نان به عنوان یک منبع با ارزش غذایی، بخش مهمی از یک رژیم غذایی سالم محسوب می‌شود که اهمیت بالای آن بر کسی پوشیده نیست. اما متاسفانه مقادیر زیادی از نان روزانه به هدر می‌رود و به انبوه نان خشک آلوده به انواع کپک و قارچ تبدیل می‌شود. قسمت اعظم ضایعات نان عملا در مرحله مصرف ایجاد می‌شود. البته در مرحله تولید نیز می‌توان عدم یکنواختی کیفیت آردها، عدم اشتغال نانوایان با تجربه، رعایت نکردن اصول صحیح تهیه خمیر، رعایت نکردن مراحل تخمیر، عدم دقت در پخت و عوامل زیاد دیگری سبب دور ریزی آن می‌شود.

 ایسنا، به منظور واکاوی این موضوع میزگردی با حضور کارشناسان و نمایندگانی از جهاد کشاورزی استان، اتحادیه نانوایان و  پژوهشکده صنایع غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار کرد که در ادامه می‌خوانید.

رشد ۳۸ درصدی تولید گندم در خراسان رضوی

محمد میری‌دیسفانی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص وضعیت تولید گندم در استان گفت: خراسان رضوی یکی از استان‌های مطرح کشور در تولید گندم است. بالغ‌ بر ۱۷۰ هزار هکتار سطح زیرکشت مزارع آبی و دیم گندم در استان وجود دارد. در سال زراعی ۱۴۰۲_۱۴۰۳ با پیگیری همکاران در سطح سازمان جهاد کشاورزی و مشارکت ۳۳۷ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی استان، بعد از گذشت ۵ سال، تولید گندم از مرز ۵۰۰ هزار تن عبور و تاکنون ۵۲۶ هزار تن گندم تحویل شرکت غله شده است که نسبت به سال گذشته ۳۸ درصد رشد داشته‌ایم؛ در حالی که متوسط رشد کشوری ۱۶ درصد بوده، خراسان رضوی ۳۸ درصد رشد داشته است.

 وی اظهار کرد: در کنار عملکرد و افزایش بهره‌وری که سیاست اصلی ما است، مسئله کیفیت و تولید محصول سالم یکی دیگر از سیاست‌های محوری و اساسی ما در وزارت جهادکشاورزی است. با پیگیری‌های انجام شده، به محض اینکه گندم از مرحله کاشت، خارج و وارد مرحله سبزینگی می‌شود، شبکه‌های مراقبتی در سطح استان خراسان رضوی شکل می‌گیرد و کلاس آموزشی برای کشاورزان برگزار می‌شود تا با اصول مدیریتی، به‌ویژه تغذیه و مبارزه با عوامل خسارت‌زا مانند آفات، علف‌های هرز و بیماری غلات آشنا شوند.

وی یادآور شد: سال گذشته این شبکه منسجم‌تر و زودتر راه‌اندازی شد و از ظرفیت سایر بخش‌ها از جمله سازمان تعاون روستایی، شرکت خدماتی _حمایتی بخش خصوصی، سازمان بسیج مهندسین کشاورزی و سایر افرادی که در حوزه تولید محصولات کشاورزی دستی در کار دارند، استفاده شد.

کاهش سن زدگی گندم به ۰.۰۶ درصد

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: سن‌زدگی به‌عنوان یکی از شاخص‌های مورد اهمیت در کیفیت و سلامت گندم است. گندم سن‌زده اگر از حد خود خارج شود، حتی به مصرف دام هم نمی‌رسد، زیرا گندم وقتی وارد مراحل تولید آرد نشود، با نهاده‌های دامی جایگزین می‌شود، اما سن از جمله آفات خطرناک و خط قرمز ما است. سال گذشته ۰.۱۱ درصد سن‌زدگی بود و در سال ۴۰۲_۴۰۳ با پیگیری‌های انجام شده و اجماع صورت گرفته این عدد به ۰.۰۶ درصد رسیده است و شاهد کاهش سن زدگی هستیم، زیرا حدود ۵۰ درصد کنترل سن‌زدگی صورت گرفته است.

میری دیسفانی درباره عوامل دخیل در ضایعات گندم بیان کرد: حوادث غیرمترقبه طبیعی همچون سیل، تگرگ، طوفان، بیماری و خسارت پرندگان سبب ایجاد ضایعات می‌شوند. به‌طور مثال امسال به علت تغییرات اقلیمی ۱۵۰۰ هکتار از مزارع گندم به علت ورس (خوابیدگی غلات) و ریزش محصول، مناسب برداشت نبود و خسارت ۴۰ درصدی وارد شد.

وی ادامه داد: بخشی از ضایعات نیز مربوط به مرحله برداشت است. به دلیل اینکه برخی کمباین‌ها مهاجر هستند و از استانی به استان دیگر می‌روند، برای برداشت عجله دارند، گاهی برداشت در شب انجام می‌شود. بدین ترتیب برداشت در شب، هنگامی که گندم رطوبت بیشتری دارد، فرسودگی بخشی از کمباین‌ها که عملیات برداشت گندم را به عهده دارند، عدم تنظیم کمباین، برداشت غیر اصولی، همگی عوامل ایجاد ضایعات هستند.

خراسان رضوی با تولید ۲۵ رقم گندم پیشرو در تکثیر

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: خراسان رضوی با تولید ۲۵ رقم گندم، یکی از استان‌های پیش‌رو در تکثیر گندم است و صادرات بذر به سایر استان‌ها را انجام می‌دهد. رقم متحمل به ریزش و خوابیدگی بسیار اولویت دارد؛ هرچه ارتفاع رقم زیاد باشد، در هنگام باد و طوفان دچار ورس شده و کمباین نمی‌تواند برداشت کند. طی تحقیقات انجام شده گندم پای‌کوتاه تولید می‌شود که مقاومت بیشتری دارد. اکنون بیشتر به مقوله برداشت گندم توجه می‌شود، زیرا برای کشاورز تولید دانه بیشتر از تولید کاه اهمیت دارد. ارقام اصلاح‌شده پای‌کوتاه عملکرد و کیفیت بالاتری دارند و تولید کاه آنان کمتر است.

میری دیسفانی با اشاره به عدم اجرای کشت و خاک‌ورزی اصولی گفت: اگر آماده‌سازی بستر به خوبی صورت نگیرد، عملیات کشت با چالش مواجه می‌شود و بخشی از بذر سبز نمی‌شود، زیرا آبیاری اصولی صورت نمی‌گیرد. در هنگام برداشت، کمباین به خوبی فعالیت نمی‌کند و سبب ضایعات گندم می‌شود.

وی افزود: خرده مالکی یکی دیگر از عوامل مهم است. ۸۷ درصد نظام خراسان رضوی را خرده مالکی تشکیل می‌دهد که عملیات ماشینی به روز در آن سخت‌تر نسبت به نظام عمده مالکی است. خرده مالکین با وجود محدودیت مالی و نداشتن تمکن مالی مطلوب نمی‌توانند از ماشین آلات مجهز استفاده کنند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی درباره نقش بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز در کاهش کیفیت گندم اظهار کرد: بیماری‌هایی مانند زنگ زرد یا سن‌گندم، بسیاری از گندم‌های ما را از چرخه تولید آرد خارج می‌کند. سالیانه حدود ۲۵ هزار تن بذر گندم در استان تولید و توزیع می‌شود و ۴۰ درصد از نیاز بذری استان را وزارت جهاد کشاورزی تامین می‌کند و کمتر کشاورزی پیدا می‌شود که بذر خود را به صورت خودمصرف استفاده کند و اگر کشاورزانی تمایل به استفاده داشته باشند، عمدتا با اصول بوجاری آشنا هستند تا محصول دچار سیاهک و زنگ نشود. کشاورزان عمدتا به سوی بذور گواهی شده رفتند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: اگر تراکم واحد سطح افزایش یابد، چون بوته گندم علفی می‌شود، خوشه استقامت لازم را ندارد و چون نورگیری و فتوسنتز به صورت اصولی صورت نمی‌گیرد، بخشی از محصول ما از چرخه مصرف خارج می‌شود. کودهای فسفات و پتاس بسیار نقش موثری دارند، زیرا سبب افزایش مقاومت گندم به بیماری و تنش‌های اقلیمی می‌شود که نقش بازدارنده در شرایط نامساعد اقلیمی دارند. آبیاری بیش از حد سبب خوابیدگی گندم و شیوع برخی بیماری‌ها می‌شود. طی ۳سال اخیر ۷هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال توزیع تسهیلات در بخش نوسازی ناوگان مکانیزاسیون داشتیم که از محل این تسهیلات ۱۷۰ دستگاه کمباین به‌روز ‌و ۵۵۰۰ دستگاه انواع ماشین‌آلات خریداری و تحویل کشاورزان شده است.

میری دیسفانی افزود: بخشی از ضایعات ما به مکانیزاسیون ضعیف مرتبط می‌شود، هرچه مکانیزاسیون قوی‌تر و استانداردتر باشد، ضایعات ما به حداقل می‌رسد. فرسودگی ماشین‌آلات کارخانجات آرد یکی از دیگر عوامل ضایعات گندم در چرخه تولید آرد است.

ریزش ۴ تا ۵ درصدی  گندم در مزرعه

وی با بیان آمار ضایعات اظهار کرد: ریزش طبیعی در شرایط نرمال ۱.۵ درصد و در شرایط اقلیمی خاص تا ۲ درصد افزایش می‌یابد. ریزش کمباین در خراسان رضوی بر اساس بررسی صورت گرفته ۳ درصد است. در مجموع بین ۴ تا ۵ درصد ریزش گندم در مزرعه صورت می‌گیرد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در رابطه با عوامل موثر در کیفیت نان، اظهار کرد:بیماری‌هایی مانند زنگ یا سن‌گندم، علف‌ هرز و یا شته سبب کاهش و همچنین کود کافی و تغذیه متعادل گیاهی باعث افزایش کیفیت و کمیت گندم شده که به تبع آن کاهش و یا افزایش کیفیت آرد و نان را سبب می‌شود.

میری دیسفانی در رابطه با رویکرد جهادکشاورزی برای کاهش ضایعات گندم اظهار کرد: در گذشته به علت غیراستاندارد بودن کمباین‌ها، ضایعات به ۱۰ درصد در سطح مزارع رسیده بود که با نوسازی ناوگان مکانیزاسیون این رقم به ۳ درصد رسید. ارقام گندم نقش کلیدی و موثر در ضایعات دارد. حداقل آمار قبلا ۱۰ درصد بوده و با آموزش‌هایی که برای کشاورزان انجام شد، این آمار حداکثر به ۵ درصد رسیده است. 

وی افزود: کمباین مساحت محدودی برداشت می‌کند و اگر ریزش بیش از حد انتظار باشد، برچسب فنی دریافت نمی‌کند و سهمیه سوخت به کمباین داده نمی‌شود. یکی از سیاست‌های اصلی ما آموزش است. اکنون که زمان کاشت گندم است کلاس‌های آموزشی زیادی برگزار شده است. اکنون زمان کاشت گندم است و مسائل مرتبط با کاشت باید دوباره آموزش داده شود. 

میری دیسفانی در رابطه با اقدامات تشویقی وزارت جهاد کشاورزی برای کشاورزان گفت: ابزار تشویقی که کشاورز را مقید می‌کند از محصول خود تا زمان برداشت مراقبت کند، قیمت مناسب است. پارسال قیمت گندم ۱۷هزار و ۵۰۰ تومان بود و امسال با ورود به موقع دولت و برگزاری کمیته قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، قبل شروع فصل کشت گندم، قیمت اعلام شد که به ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافت. این ۳۰۰۰ تومان افزایش قیمت خود یک ابزار تشویقی محسوب می‌شود. همچنین برای توسعه سیستم‌های مکانیزاسیون سالیانه ۲۵۰ میلیارد تومان توزیع تسهیلات پنج ساله با بهره مناسب داریم.

وی افزود: در اراضی خرده مالک برداشت با دروگر کوچک‌ مقیاس انجام می‌شود و باید به سمت استفاده از کمباین کوچک برویم. قیمت کود نیز به دلیل اختصاص یارانه برای عمده و خرده مالک تفاوتی ندارد و سوخت هم با نرخ مصوب ارائه می‌شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: برای استفاده از ضایعات باید در مزارع تناوب زراعی رعایت شود، یعنی بلافاصله پس از برداشت یک محصول، محصول دیگری کشت نمی‌شود. در این حال یک کودپاشی در مزرعه انجام و بذوری که ریزش داشته در مزرعه سبز می‌شود. به مرحله خاصی از رشد که رسید با دیسک، برگردان به خاک می‌شود و مانند کود سبز عمل و سبب افزایش ماده آلی خاک می‌شود که هم نفوذپذیری بهتر آب رخ می‌دهد و هم برای کشت بعدی مفید واقع می‌شود. فقط در یک حالت ضایعات گندم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد که سن‌زدگی گندم داشته باشد که آمار این حوزه بسیار کم است.

کاهش سطح زیرکشت گندم به ۱۸۰ هزار هکتار 

میری دیسفانی گفت: طی ۱۰ سال اخیر به دلیل شرایط اقلیمی، مانند تشدید خشکسالی و افزایش دما کاهش سطح زیر کشت گندم را شاهد بودیم. هر درجه افزایش دما، ۷ درصد نیاز آبی گیاه و ۱۷ درصد تبخیر و تعرق را افزایش می‌دهد. محدودیت آب سبب شده سطح زیرکشت گندم به ۱۸۰ هزار هکتار آبی و دیم برسد ولی علی‌رغم ۵۰ درصد کاهش سطح زیرکشت با کمک فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان ۳۸ درصد افزایش تولید داشته‌ایم. 

وی با بیان اینکه زمانی کشاورزان ما اعتقادی به کود پتاس و ازت نداشتند، اما اکنون برای دریافت میزان کافی از آن مراجعه و پافشاری می‌کنند، تصریح کرد: آموزش‌های ارائه شده در این حوزه، سبب افزایش ضریب نفوذ دانش شده است. تحقیقات، ترویج، اجرا و حضور بخش خصوصی سبب شده به بهره‌وری منابع موجود با نفوذ دانش برویم.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: یکی از عوامل افزایش ضایعات تردد ماشین‌آلات بین مزارع گندم بود، تراکتور برای سم‌پاشی باید وارد مزرعه می‌شد، اما اکنون پهباد این کار را انجام می‌دهد و ورود ماشین‌آلات به زمین را به حداقل رساندیم، همچنین مصرف سم به حداقل رسیده است.

وی ضمن مقایسه میزان ضایعات گندم در ایران با دیگر نقاط دنیا گفت: استاندارد ضایعات در سطح جهانی کمتر از میزان آن در کشور ماست، زیرا در کشورهای پیشرفته دو شغل نانوایی و کشاورزی وراثتی است. اگرچه دوره‌های آموزشی برای نانوایان می‌گذاریم، اما تجربه در این حرفه حرف اصلی را می‌زند، تجربه‌ای که در آن نانوا با لمس آرد متوجه کیفیت آن می‌شود. با وجود تمام این شرایط نسبت به ۲۰ سال گذشته توفیقات بسیاری در حوزه گندم داشته‌ایم.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: در پروسه حمل نیز ضعف‌هایی داریم، زیرا ناوگان حمل ما استاندارد نیست. بخشی از گندم ما از کناره کامیون ریزش می‌کند و تبدیل به ضایعات می‌شود که کامیون‌هایی ویژه برای حمل گندم نیاز داریم؛ شرکت‌هایی متولی حمل گندم از سیلو به کارخانجات هستند، اما حمل از مزرعه تا سیلو با کامیون عمومی انجام می شود.

انتهای پیام