حمیدرضا ناصری، عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که پارک‌ها و جنگل‌های شهری هم از دیدگاه تأمین نیازهای زیست‌محیطی شهرنشینان و هم از نظر تأمین فضاهای فراغتی و بستر ارتباط و تعامل اجتماعی آن جایگاهی در خور اهمیت دارد، در ادامه اظهار کرد: تأمین بهداشت روان، از کارکردهای مهم درختان و فضای سبز در شهرها و مورد توافق بسیاری از صاحب‌نظران است.

وی، با بیان این‌که نقش گسترده فضای سبز در تمرکز اعصاب و گریز از تنش‌های زندگی شهری امری بدیهی است، ادامه داد: در بررسی اثرات «روانی – اجتماعی» فضای سبز باید گفت که انسان، در هر شرایطی روزانه به چند ساعت فضای ساکت و آرام نیاز دارد که فضای سبز می‌تواند این فضا را تأمین کند.

عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، با بیان این‌که شهرها به‌عنوان کانون‌های تمرکز فعالیت و زندگی انسان‌ها برای آن‌که بتوانند پایداری خود را تضمین کنند نیازمند فضای سبز و درخت هستند، در ادامه خاطرنشان کرد: از این‌رو توجه به درختان به‌طور عام  به‌عنوان تأمین‌کننده اکسیژن شهرها تعریف ساده‌ای از کارکرد آن است و کمترین کارکرد آن‌را می‌توان در مفهوم اکولوژیک شهرها تعریف کرد.

ناصری، با تأکید مجدد بر این‌که زمانی که امواج گرما بر یک شهر سایه می‌افکند گریزگاه مردم به‌ویژه در ساعت‌های فراغت از کار فضای سبز است، افزود: به‌علت زیستمند بودن درختان و سایر گیاهان موجود در آن و سایه‌اندازی، آن‌ها می‌توانند دما را تا حد زیادی کاهش دهند.

*درخت همراه روزهای سخت گرما

وی، با بیان این‌که درخت همراه روزهای سخت گرماست و زیست انسان‌ها و درختان در محیط شهری به هم گره خورده است، گفت: در صورت ناخوش بودن حال هر کدام از طرفین، دیگری نیز حال خوشی را تجربه نخواهد کرد.

رئیس مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان، ادامه داد: فضاهای سبز برای انسان‌ها و حیوانات موجود در شهرها به‌ویژه پرندگان نقاطی مناسب برای اجتناب از گرمازدگی هستند.

ناصری، افزود: آن‌چه مسلم است حفظ و نگهداری فضای سبز شهری در بخش عمومی شهرها بر عهده بخش دولتی است اما این موضوع نافی وظایف شهروندان در خصوص حفظ و حراست از درختان نیست. در شرایطی که خشکسالی و گرما بر کشور مستولی می‌شود برخی نامهربانی‌ها با درختان و پوشش گیاهی به‌هیچ عنوان توجیه ندارد و قطعاً ضرورت برخورد قضایی با متخلفان در این زمینه لازم است.

*سیمانی کردن جوی‌های آب و آسفالت کردن اطراف گیاه از عوامل مخرب فضای سبز شهری

وی، توضیح داد: اگرچه در ذهن اغلب مردم قطع درختان به‌عنوان آسیب جدی به فضای سبز است اما بسیاری از رفتارهای شهروندان و حتی متولیان فضای سبز می‌تواند به درختان آسیب وارد کند. از آلوده کردن خاک پای درختان با انواع زباله، آسفالت کردن اطراف گیاه و سیمانی کردن جوی‌های آب تا نوشتن یادگاری‌های مختلف بر درختان و کوبیدن میخ همگی از  مواردی است که می‌تواند به‌طور جدی درختان را ضعیف و مستعد خشک شدن کند.

عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، با بیان این‌که ایجاد حساسیت به موضوع درختان در سطح شهر و البته خارج از شهر باید با آموزش آغاز شود، ادامه داد: این آموزش در قدم نخست باید از خانواده شروع شود و سپس به آموزش و پرورش و نهایتاً به سازمان‌های مختلفی چون شهرداری‌ها، سازمان منابع طبیعی و سازمان محیط زیست برسد.

ناصری، با بیان این‌که صرف بودجه برای کاشت درختان و توسعه فضای سبز و آموزش شهروندان از کودکی نه تنها هزینه به‌شمار نمی‌رود بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است، در ادامه تصریح کرد: برای نمونه تصور کنید که در موج گرما تابستان ۱۴۰۳با حضور خانواده‌ها در فضای سبز صرفه‌جویی مناسبی در مصرف برق از خاموش شدن کولرها رخ می‌دهد و با شادی خانواده‌ها و بازیابی روحیه پس از یک روز کاری افراد شاغل با انگیزه و نشاط بیشتری می‌توانند وظایف خود را در محل کار انجام دهند.

وی، گفت: در حقیقت تلطیف فضای شهری به مدد درختان، گل و گیاهان، به تلطیف روحیه شهروندان و کاهش تنش‌های مختلف بین شهروندان منجر می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان، با بیان این‌که فضاهای سبز شهری جزو مهم‌ترین مصرف‌کنندگان آب هستند و اغلب در زمان بروز بحران آب مورد هجوم و انتقاد قرار می‌گیرند، افزود: در زمینه­ی منظرسازی و فضای سبز، استفاده از گیاهان غیربومی و پر مصرف از لحاظ آب مشکلات را دوچندان کرده است.

*استفاده از الگوهای مناسب منظرسازی در مناطق خشک راهکار مناسب مبارزه با بحران کمبود آب

ناصری، گفت: راه حلی که بسیاری از کشورهای مناطق خشک جهت استفاده­ی عاقلانه از منابع آب مورد نیاز آبیاری در منظرسازی و طراحی محیطی به‌کار بسته­اند الگوهایی از منظرسازی در مناطق خشک است که در آن با به‌کارگیری یک سری اصول و راهکار، مصرف آب را به حداقل ممکن می‌رسانند، مانند منظرسازی کم‌نیاز به آب شامل تکنیک‌هایی می­شود که چه در برنامه‌ریزی و مدیریت و چه در عمل و اجرا و نگهداری، موجب کاهش مصرف آب مورد نیاز آبیاری منظر و حفظ ذخایر آب می‌شود.

وی، ادامه داد: استفاده­ی صحیح و اصولی از این روش‌ها نه تنها موجب محدودیت طراحان و مسئولان فضای سبز و نداشتن جذابیت مناظر شهری نمی­شود بلکه فرصتی است برای کمک به اکوسیستم شهری جهت احیای منابع آّب و مرمت ذخایر گیاهی و جانوری بومی منطقه که علاوه‌بر مزایای محیط زیستی، مزایای اقتصادی و زیبایی شناختی را نیز به‌دنبال خواهد داشت.

عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، در بخش دیگر سخنانش به این موضوع اشاره کرد که تابستان ۱۴۰۳ با همه فراز و فرودهای آن رو به پایان است و وضعیت خاص اقلیمی این تابستان باعث شد تا نسبت به مسائل محیط زیست حساسیت‌های بیشتری ایجاد شود.

*گرمای بیش از اندازه، ویژگی بارز تابستان ۱۴۰۳

ناصری، با بیان این‌که آن‌چه در این تابستان نمود ویژه‌ای داشت گرمای بیش از اندازه آن و روزهای سختی بود که به هر شکل در کل دنیا پشت سر گذاشته شد، در ادامه خاطرنشان کرد: در این وضعیت چندین شهر ایران جزو گرم‌ترین شهرهای جهان ثبت شدند و دمای هوا آن‌چنان افزایش یافت که نفس وسایل سرمایشی به شماره افتاد.

وی، افزود: در این شرایط ناترازی تأمین انرژی برق نیز دولت را تحت‌فشار مضاعفی قرار داد تا آنجاکه در برخی شهرها از جمله پایتخت موج گرما و کمبود انرژی باعث شد تا ساعت‌های کاری کاهش یابد و حتی در چند مورد تعطیلی و دورکاری کارمندان نیز در دستور کار دولتمردان قرار گرفت تا وضعیت بوجود آمده به هر شکل مدیریت شود.

رئیس مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان، ادامه داد: در این میان صنایع کشور برای تأمین برق دچار اشکال شدند و بنگاه‌های اقتصادی شهرهای بزرگ و کوچک و حتی مناطق روستایی تحت‌تأثیر گرمای بیش از حد قرار گرفتند.

ناصری، پدیده تغییر اقلیم(Climate change) را از دلایل و چرایی بروز گرمای بیش از حد در کنار وضعیت بارش‌های جوی سال جاری برشمرد و افزود: تقریباً در کل کشور، شکل بارندگی‌ها و حتی پراکنش آن نسبت به وضعیت درازمدت ۵۰ و یا حتی ۳۰ ساله تغییرات زیادی را نشان می‌دهد. کاهش بارش برف، سیل، خشکسالی، گرد و غبار و افزایش دمای میانگین فصول سال نمودهای عینی تغییراتی است که به‌راحتی توسط افراد مسن‌تر قابل درک است.

وی، با بیان این‌که با بروز تغییرات اقلیمی با شتاب نسبتاَ زیاد، ضرورت تغییر در بسیاری از جوانب زندگی انسان‌ها در گستره ایران امری اجتناب‌ناپذیر است، در ادامه تصریح کرد: از تغییر در الگوی کشت و مصرف آب در بخش کشاورزی تا بهینه‌سازی سیستم‌های سرمایشی و حتی ایجاد سامانه‌های مختلف برای جلوگیری از تردد در سطح شهرها، همگی راهکارهایی برای تاب‌آوری در مقابل شرایط بوجود آمده اقلیمی است.

عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، افزود: اما آنچه شرایط دشوار پیش‌آمده  و بعضاً تجربه دمای نزدیک به ۵۰ درجه سانتی‌گراد در برخی شهرهای جنوبی کشور را برای انسان‌ها و موجودات دیگر قابل تحمل می‌کند، بی‌شک درختان و فضای سبز است.

ناصری، یادآور شد: البته از منظر تاریخی نیز در ایران وجود باغ‌های ایرانی چون باغ فین، باغ شازده و باغ گلشن و بسیاری دیگر از نمونه‌ها، بیانگر آن است که در سرزمین خشک و کم‌بارش ایران درخت و باغ و به‌طور کلی فضای سبز اهمیت ویژه‌ای دارد و این باغ‌ها گریزگاهی برای اجتناب از گرما و شرایط سخت و نامطلوب آب و هوایی بوده‌اند. توجه به درختان کهنسال نیز در جای جای گستره ایران از همین منظر قابل توجه است.

انتهای پیام