به گزارش ایسنا، «نخل گردانی» از آیین‌های کهن کشورمان است که در ایام محرم و صفر بویژه در روز بیست و هشتم صفر در سوگواری سالار شهیدان برگزار می‌شود. این مراسم در شهرهای متعددی در کشورمان برگزار می‌شود اما شاید معروف‌ترین شهر براگزاری آن را، شهر بادگیرهای کویری ـ یزد قلمداد کرد.

تاریخچه برگزاری این مراسم به قرن نهم هجری قمری و آغاز حکومت صفویان بازمی‌گردد و این آیین در کنار سینه‌زنی، زنجیرزنی، نوحه‌خوانی، تعزیه و دیگر مراسم، نمایانگر ارادت قلبی ایرانیان به سالار شهیدان بوده و برای قرن‌ها همچنان خیل مشتاقان و عزاداران را گرد هم می‌آورد.

«نخل‌بندی» اولین مرحله آیین نخل گردانی است. این مراسم در شهرها و روستاهای دیگری از جمله سمنان، دامغان، قم، کاشان، روستای ابیانه، خور بیابانک، زواره، اردستان و نایین نیز برگزار می‌شود اما شور و هیجان برگزاری این مراسم در یزد بیشتر است. به‌طوری‌که مسافران بسیاری از سایر مناطق کشورمان و حتی کشورهای خارجی برای بازدید این مراسم در روز عاشورا به یزد می‌روند. هر سال مردم یزد در میدان بزرگ و تاریخی امیرچخماق گردهم می‌آیند و برای سومین امام شیعیان سوگواری می‌کنند. لازم به ذکر است که برای دیدن بزرگ‌ترین نخل مراسم نخل‌بندی باید به شهر تفت استان یزد سفر کنید.


«نخل» در این مراسم نماد تابوت سیدالشهداست. نخل عزاداری، شباهت زیادی به درخت سرو دارد؛ در فرهنگ ایرانی سرو نماد آزادگی، رشادت، جاودانگی و زندگی اخروی است؛ این صفات در حقیقت روحیات امام سوم شیعیان را توصیف می‌کنند. در حقیقت این آیین برای زنده نگه‌داشتن واقعه عاشورا و رشادت‌های شیعیان است.

آیین نخل گردانی با مرحله نخل‌بندی آغاز می‌شود. چند روز قبل از آغاز ماه محرم اعضای هیات‌ها و خادمان مساجد و حسینیه‌ها شروع به تزیین نخل می‌کنند. تزیین نخل‌ چند روز طول می‌کشد؛ در این چند روز مردمی که نذر کرده‌اند و مسئولان مراسم زیورآلات و وسایل مخصوص تزیین نخل را از انبار خارج کرده و کار را شروع می‌کنند. تزیین و آذین‌بندی نخل نیاز به مهارت خاصی دارد، که معمولا خادمان این مهارت را از پدران‌شان یاد گرفته‌اند. البته شیوه آراستن نخل در هر شهر کمی متفاوت است.

برای آراستن نخل به یک سمت آن‌ آینه‌های کوچک و بزرگ وصل می‌کنند. این آینه‌ها نمادی از نورافشانی پیکر امام حسین (ع) است. دورتادور نخل را چراغ‌های می‌بندند و پارچه‌ای سیاه رو نخل می‌کشند؛ چند شمشیر و خنجر را به پارچه مشکی متصل می‌کنند. به‌طوری‌که قسمت‌های جلو و عقب نخل «آجین شمشیر» شود ‌و نخل بزرگ را جوری می‌آرایند که عظمت و صلابت آن، چشم هر ببیننده‌ای را خیره می‌کند. برای پایه‌های نخل نیز، چهار قطعه چوب به صورت عمودی در چهار طرف آن و چند تکه چوب نیز به صورت افقی برای بلند نخل و قرار دادن آن بر شانه‌های مردانی حمل کننده نخل قرار می‌دهند.

تمام سطح نخل را با خنجرها و شمشیرهایی فرو رفته که نشان‌دهنده تیرهایی است که بر پیکر مطهر حضرت اصابت کرده‌اند، می‌آرایند. روی دو وجه کناری نخل پاچه سیاهی آویزان می‌شود که روی آن یک شیر و بدن بی‌سر و خون‌آلودی تکه‌دوزی کرده‌اند. در این طرح یا شیر به بدن بی‌سر بوسه می‌زند و یا باقی‌مانده نیزه‌ها و خنجرها را از بدن حضرت خارج می‌کند.

پس از اقامه نماز جماعت ظهر عاشورا، در ساعتی مشخص چند مرد که لباس عزاداری به تن دارند آماده می‌شوند تا نخل را بلند کنند. برای آنکه شانه حمل‌کننده‌های نخل آسب نبیند؛ مقداری پنبه، پشم، کاه یا پارچه را داخل یک دستمال بزرگ می‌پیجند و آن را روی شانه مردانی که نخل را بلند می‌کنند قرار می‌دهند.

با شروع آیین نخل گردانی یکی از سادات با صدای ضربات سنج و یاحسین مراسم را آغاز و افراد را هدایت می‌کند. معمولا عزادارن شرکت‌کننده با پاهای برهنه نخل را سه بار هر دفعه سه مرتبه (به نیت سه روزی که پیکر بی‌جان آن حضرت در صحرای کربلا بود) به دور شش ضلعی (به نیت حرم شش گوشه آن امام بزرگوار) به نام «کَلُک» که در وسط حسینیه ساخته شده می‌گردانند. گفته می‌شود که در زمان قدیم به نیت چهارده معصوم نخل را ۱۴ مرتبه به دور کَلُک می‌گرداندند.

در هنگام حرکت دادن نخل یک نفر اذان می‌گوید و شخص دیگری نیز اشعار حماسی یا چند بیت از دوازده بند مشهور محشتم کاشانی را می‌خواند. در هر مرتبه رفت و برگشت نخل شتر، گاو یا گوسفندی که حاجتمندان نذر کرده‌اند قربانی می‌شود. نذری‌ها پس از پایان مراسم بین نیازمندان تقسیم می‌شوند یا از آن‌ها برای طبخ آش گندم استفاده می‌شوند. به‌علاوه هر مرتبه که نخل از حرکت می‌ایستد یا پیش از شروع مراسم نقل یا نخود برشته و امثال آن‌را به عنوان نذری پخش می‌کنند.

وحدت، هم‌دلی و هماهنگی جذابیت بصری و نمادین شرکت‌کنندگان در این آیین کهن را به تصویر می‌کشد. اگرچه امروزه نخل‌ها مانند گذشته آراسته نمی‌شوند و ساده‌تر هستند؛ اما هنوز هم این آیین به طور باشکوهی به ویژه در یزد برگزار می‌شود.

لازم به ذکر است که نخل مراسم نخل گردانی هیچ شباهتی به درخت نخل یا همان درخت خرما ندارد و این‌که چرا به این نام معروف شده دقیقا مشخص نیست. برخی معتقد هستند که علت این نام‌گذاری شیوه حمل پیکر امام حسین (ع) است. طبق روایات پیکر اما حسین (ع) روی شاخه‌های درخت خرما تا محل خاکسپاری ایشان حمل شد. دلیل دیگر برای انتخاب نام نخل این است که در گذشته نخل را با چوب و برگ درختان خرما می‌ساختند.

عناصری که در ساخت نخل و مراسم نخل گردانی به‌کار می‌روند، هر یک نمادی از یک شخصیت خاص و رویدادهای حادثه کربلا هستند. به این ترتیب که: چوب نخل، نماد پیکر سیدالشهدا (ع)، سیاه‌پوش کردن، نمادی از پارچه سیاه روی پیکر آن حضرت است، شمشیر و نیزه‌ها، نماد تیر و نیزه‌هایی است که بر بدن امام حسین (ع) اصابت کردند، سرو نخل، نمادی قد و قامت علی اکبر (ع)، آیینه، نماد نور وجود مبارک امام حسین (ع)، علم‌هایی بسته شده روی نخل، نماد علمدار امام حسین (ع)، پارچه‌های زینتی که بر نخل می‌بندند، نشان‌گر حجله حضرت قاسم (ع)، زنگ‌هایی که در زمان‌های گذشته به نخل می‌بستند، به‌عنوان زنگ کاروان امام حسین (ع)، عزادارانی که نخل را بر می‌دارند، نماد تشییع‌کنندگان پیکر آن حضرت و سرطوق بالای نخل، نماد کاکُل علی اکبر (ع) است.

انتهای پیام