یکی از راهکارها برای معرفی این مراسم و آیین‌ها، استفاده از صنعت گردشگری است که منافع بسیاری علاوه بر منافع فرهنگی دارد و ایران با دارا بودن مزایای بسیار، سهم ناچیزی در این حوزه دارد، آیین محرم می‌تواند ذیل عناوین گردشگری مذهبی و رویدادهای مذهبی قرار بگیرد و برای معرفی بهینه این آیین‌ها به‌عنوان جاذبه گردشگری قوی ایرانی، بهترین راهکار، ایجاد برند گردشگری مقصد است که فرآیندی کلان محسوب می‌شود و شامل زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک و استفاده از تبلیغات گرافیکی گسترده هماهنگ و هدفمندی است که به هویت بصری عاشورا و آیین‌های آن توجه می‌شود.
عاشورا و آیین‌های آن در گردشگری مذهبی
حال باید بررسی کرد که عاشورا و آیین‌های آن در بازار گردشـگری مذهبی چگونه است و چه کارکردی می‌تواند داشته باشد. در ایران، مراسم ایام محرم، یکی از نمونه‌های فرهنگی مذهبی مسلمانان شیعی است که هر ساله در قالب یک حرکت و جریان مردمی برگزار می‌شود، مراسم تاسوعا و عاشورا به‌عنوان مراسمی که بیانگر فرهنگ و مـذهب مسلمانان شیعی است می‌تواند درقالب رویداد به کشورهای دیگر به‌عنوان جاذبه گردشگری معرفی شود.
ایام محرم با توجه به عزادارای‌های مختلف و متعدد در ایران به‌عنوان تجلی فرهنـگ ایرانی اسلامی شناخته می‌شود، در این ایام، سیل انبوه ارادتمندان حسینی در گوشه گوشه شهرها و روستاهای ایران، با برپایی مراسم عزاداری گوناگون، دلبستگی و وابسـتگی به اهل بیت را نشان می‌دهند و خالصانه و صادقانه به عزاداری می‌پردازند.
برگزاری مراسم عزاداری محرم به افزایش میزان گردشگران منجر می‌شود به‌عنوان مثال مراسم مذهبی افراد مختلف و خیل عظیم عزاداران در قالب راهپیمایی و اجتماعات سالانه و جشنواره‌های مذهبی دینی، رویداد فرهنگی مذهبی مورد نظر هستند، مراسم عزدارای ماه محرم در بسیاری از شهرهای کشور، یکی از مصداق‌های کامل این مدل برای جذب گردشگر است.
همانطور که می‌دانید بعضی از آیین‌های دینی که جزو واجبات نیستند و بزرگداشت و گرامیداشت ایـامی از اعتقادات مذهبی ما محسوب می‌شوند خود جاذب گردشگران هستند. بنابراین در آیین‌های مـذهبی یکی از ۲ حالتی که ایجاد می‌شود، این است که گروهی به‌عنوان مردم بومی و گردشگر برای شرکت و یا بازدید و تماشای مراسم و آیین‌های مذهبی گردهم می‌آیند از جهتی دیگر این مراسم خاص و کم نظیر هستند. البته شاید بتوان گفت مراسمی به این گستردگی بی‌نظیر هستند و مساله اندوه محور بودن آن این مراسم را خاص کرده است. اغلب کارناوال‌ها و آیین‌های امروزی به حالت جشنواره و شادی تبدیل شدند اما آیین عاشورا همچنان محتوای غم محور خود را با قوت کامل، حفظ کرده و این مورد می‌تواند نقطه تمایزی باشد که می‌شود به ظرافت آن برای جذب گردشگر توجه کرد.
چراکه انسان، تنها نیاز به شادی ندارد، بلکه در مواقعی، غم نیز وجود دارد و یافتن مامنی برای مواجهه با غم و رنج و کنار آمدن با آن، یکی از اصلی‌ترین نیازهای بشر حساب می‌شود شیعه سطحی متعالی و استعلالی برای به تصویر کشیدن این مساله در نگاهی عام‌تر و کلان‌تر پیشنهاد می‌دهد انسان شیعه، این گونه درک می‌کند که بلاها و رنج‌ها، در یک دید، زشت و نامطلوب هستند اما در نظری بالاتر و دیدی عمیق‌تر، هم لطف و زیبایی است که این نوع تفکر را می‌توان به روشنی در آیین‌های عاشورا مشاهده کرد. شیعه مهم‌ترین نظام منسکی و اسـطوره‌ای خویش را بر اساس آنچه از قدیم هم در ایران رواج داشته، حول محور واقعه‌ای غم‌انگیز بنا نموده است.
از آنچه گفته شد می‌توان فهمید که نه تنها آیین و مناسک و مراسم مذهبی، خود عامل جذب بسیار مهمی برای افزایش گردشگر مذهبی هستند، بلکه به‌طور مشخص، در ایران مراسم عزاداری تاسوعا و عاشورا یکی از بهترین مصادیق چنین آیینی است که قابلیت بسـیار بالایی در جذب گردشگران مذهبی و آیینی دارد.
هویت بصری عاشورا
رویداد و آیین عاشورا، هویت بصری آشکاری، مخصوص به خود دارد. همه ما، تغییر چهره شهر در ایام عزاداری محرم را بارها دیده‌ایم. شهر با پوششی خاص و عناصر بسیار زیاد کوچک و بزرگ پوشیده می‌شود. ایستگاه‌های صلواتی و پرچم‌های بزرگ و کتیبه‌هایی با فونت‌های درشت، تغییر لباس مردم و حتـی پدیده‌های نوظهوری مانند نمایشگاه‌ها و دکورهای موضوعی خیابانی کوچک و دیگر موارد بخشی از این عناصر هستند. حتی حرکت مردم و خودروها در خیابان‌ها نیز به دلیل حضور این عناصر در معرض دید، تغییر می‌کنند و در نقاطی کند و دچار ترافیک می‌شوند.
این تغییرات از چشم بازدیدکنندگان خارجی نیز پنهان نمی‌ماند. خوان گویتسولو، نویسنده و گزارشگر اسپانیایی، کتابی با عنوان «قبله، سیر و سیاحت در جهان اسلام» دارد. او در بخشی از این کتاب، در مورد حضورش در ایران، در این ایام می‌گوید و مشاهداتش را اینگونه بیان می‌کند:
«در روزهای عزاداری محرم، چهره شهرهای کوچک و بزرگ ایران به صورت چشمگیری تغییر می‌کند و سیاهپوش می‌شود. بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبز رنگ بر بام تکایا، خانه‌ها، مساجد و موسسات برافراشته می‌شوند، زن، مرد، پیر و جوان سیاه می‌پوشند.»
هویت بصری خود از ۲ بخش مجزا و مرتبط رنگ‌ها و فرم‌ها تشکیل می‌شود. برای بررسی هویت بصری عاشورا، باید آن را در ۲ بخش رنگ‌های پرکاربرد در این ایام و فرم‌ها، یا نمادها و تصاویری که در این روزها بیشتر به چشم می‌خورند بررسی کرد. رنگ‌ها شامل رنگ سیاه، سبز، قرمز و سفید است. فرم‌ها و نمادها نیز شامل مواردی ازجمله علم، کتل، پنجه، پرچم، شمایل، کتیبه، نخل، شمع، فانوس، طبل و دیگر موارد است.
«برگرفته از «بررسی راهکارهای گرافیکی ایجاد برندینگ گردشگری مذهبی بر اساس آیین‌های عزاداری عاشورا در ایران»؛ سمیه سادات محمود زاده حسینی»
انتهای پیام
نظرات