اما آیا واژۀ خوش‌رنگ پول، همان است که تحقق آنچه ایکومِ جهانی به آن معتقد است تنها در ذیل آن میسر است؟! البته که در مواردی مانند جانمایی، مرمت و یا اِعمالِ نکات حفاظتی در موزه، بودجه حرف اول را می‌زند، اما جایگاه ایده و ایده‌پردازی، آموزش و پژوهش را باید تا چه اندازه مهم دانست؟ آنچه از سوی شورای بین‌المللی موزه‌ها(ایکوم) در تعریف موزه بیان شده، «موزه، نهادی غیرانتفاعی و دائمی در خدمت به جامعه است که به تحقیق، گردآوری، نگهداری، تفسیر و نمایش گذاشتن میراث ملموس و ناملموس می‌پردازد. موزه‌ها برای عموم، باز، در دسترس و فراگیر است. تنوع و پایداری را تقویت می‌کند. آن‌ها به‌صورت اخلاقی و با مشارکت جوامع، فعالیت و با هم ارتباط برقرار می‌کنند و تقریباً تجربیات متنوعی را برای آموزش، لذت، تعمق و به اشتراک‌گذاشتن دانش، ارائه می‌کنند.»

ما نیز بر آن شدیم تا با نگاهی به موزه‌های اصفهان، ضمن پرداختن به نقاط ضعف و قوت آن‌ها و نیز برشمردن دغدغه‌های موجود، اجرایی‌شدنِ نگاه و اهداف شورای بین‌المللی موزه‌ها را در موزه‌های اصفهان جستجو کنیم و به بررسیِ این موضوع بپردازیم که موزه‌های نصف‌جهان که برخی آن را شهرموزه نیز نامیده‌اند تا چه اندازه به اهداف ایکوم نزدیک‌اند و یا برعکس، از آن دور هستند و دورتر نیز می‌شوند. 

هم‌زمان با روز جهانی موزه‌ها و میراث فرهنگی، موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان به‌عنوان نخستین گامِ ما در این مسیر انتخاب شد.

کمبود بودجه، دغدغۀ همیشگی موزه‌ها

سید مسعود سید بنکدار، رئیس موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا ابتدا به تاریخچۀ این موزه اشاره کرد و گفت: تأسیس موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان در یک روند ادامه‌دار اتفاق افتاد و آثار به مرور جمع‌آوری و سپس به این مکان منتقل و چیدمانِ آن انجام شد. ما حدوداً از سال ۱۳۹۵ در مخزن طبقه زیرین ساختمان مرکزی دانشگاه، جمع‌آوری آثار، ساماندهی و مستندنگاری را شروع کردیم و سپس فضای فعلی در اختیار موزه قرار گرفت که آن را تجهیز کرده و از دو سال پیش آثاربه مکان فعلی منتقل شدند؛ البته این مکان از لحاظ ویترین و نور همچنان جای کار دارد.

او با اشاره به ۳ گالری موزهٔ دانشگاه اصفهان، تصریح کرد: گالری اول با تاریخ دانشگاه شروع می‌شود. در این بخش، عکس‌ها، روزنامۀ اخبار دانشگاه، دفترهای یادبود دانشگاه، مدال و نشان‌ها هدایایی که به دانشگاه اهدا شده و آلبوم‌های عکس‌های قدیمی دانشگاه قرار داده شدند. این موزه آثار زیاد و ویترین‌های کمی دارد و و اگر ویترین‌های دیواری افزوده شود قطعاً چیدمان بهتر و کامل‌تری داشته باشیم‌شکل می‌گیرد؛ فعلاً با این بضاعت اندک و ویترین‌های قدیمی، امکان انتقال آثار بیشتری به موزه میسر نشده است.

رئیس موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه گالری دوم به نفایس آثار دانشگاه تخصیص یافته که ویترینی برای آن وجود ندارد افزود: در دو سمت این بخش، دو مبلمان حوزه ریاست دانشگاه اصفهان در دههٔ ۵۰ را به نمایش گذاشته‌ایم. یکی از این مبلمان‌های هنری، ساختهٔ دست استاد چایچی، و برنج‌کاری‌های روی آن اثر استاد ملک‌زاده است. میز و صندلی شکیلی که در میان این دو مبلمان قرار دارد متعلق به رئیس هیئت‌امنای این دانشگاه بوده و دو دفتر یادبود جدید با طرح‌هایی مربوط به دانشگاه اصفهان و هنرهای سنتی شهر اصفهان روی آن قرارگرفته است.

سیدبنکدار، با اشاره به چند پنجره ارسی شیشه رنگی که در این گالری به چشم می‌خورد، تصریح کرد: یکی از این پنجره‌ها مربوط به دوران صفویه است و قدمت سایر آن‌ها به دوران قاجار بازمی‌گردد. یکی از این پنجره‌ها دارای رقم و مربوط به دوران حکومت فتحعلی شاه قاجار است. این پنجره‌ها مرمت شده و داخل دیوارها قرار گرفته و پشت آن‌ها نورپردازی شده تا جلوه بیشتری داشته باشند. دو لگو از دانشگاه اصفهان که متعلق به پیش از انقلاب است نیز در دو طرف دیگر سالن دیده می‌شود که پیش‌تر، روی آن‌ها گل طبیعی نصب می‌شد و برای مراسم مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفت.

او درباره سالن سوم موزه دانشگاه اصفهان که به نمایش کلکسیون‌های دانشگاه اصفهان اختصاص دارد، اظهار کرد: ابتدای ورودی این بخش با آثار خطی و اسناد تاریخی آغاز می‌شود و سپس به تمبر و سکه و اسکناس‌ها می‌رسیم. مجموعۀ دارایی‌های دانشگاه بیشتر از این مقدار است اما با وجودی که مکان در اختیار ما قرار دارد و از این جهت محدودیتی نیست، اما به علت کمبور ویترین، مجال نمایش دادن سایر آثار وجود نداشته است.

رئیس موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان، ادامه داد: در موزه دانشگاه اصفهان فقط یک کارشناس حضور دارد که امین اموال ما نیز هست، من نیز مسئول موزه هستم. موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان دارای دو مخزن است که یکی از آن‌ها گنجینۀ اسناد و عکس‌ها و مجموعهٔ اسناد دیداری و شنیداری همچون صفحه گرامافون‌ها، ریل‌ها، آپارات‌ها، نوار کاست‌ها، بتامکس‌ها است.

سیدبنکدار معتقد است که اگر وضعیت ویترین‌های موزه بهینه شود، زبده‌ترین آثار این موزه در نمایشگاه دائمی ارائه خواهد شد و در آن صورت، در نیم‌طبقهٔ بالای این موزه نیز با نمایشگاه‌های موقت با موضوعات مختلف، برگزار می‌شود.

او توضیح داد: پیش از این به مناسبت‌های مختلف، آثاری مانند صحیفه سجادیه و شاهنامه‌هایی که در مخزن وجود داشت در نمایشگاه موقت، در معرض بازدید قرار داده شدند، همچنین نمایشگاه آثار هنری دانشجویان دانشگاه نیز مدتی  پیش برگزار شد و یادمان‌هایی از شهدا و ایثارگران دانشگاه نیز در این نمایشگاه موقت به نمایش گذاشته‌ شد. اکنون نیز به مناسبت روز جهانی موزه‌ها و با همکاری موزهٔ زمین شناسی دانشگاه، نمایشگاهی به صورت موقت برگزار خواهد شد.

او درمورد چگونگی بازدید از موزهٔ دانشگاه اصفهان افزود: در زمان برگزاری نمایشگاه‌های موقت، درهای موزه به روی بازدیدکنندگان باز است، اما به علت کمبود نیرو بازدیدِ همه‌روزه وجود ندارد. متأسفانه استخدامی‌های دانشگاه اندک است و از این نظر در مضیقه هستیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه آثار این موزه تا حدودی اسید زدایی و آفت‌زدایی و مرمت شده‌اند، اضافه کرد: مرمت نسخه‌ها که کار لازمی است اما به دلیل اینکه مواد اولیهٔ ‌وارداتیِ بسیار پرهزینه‌ای دارد به همین دلیل اولویت ما مرمت اسنادی است که به نمایش درآمده است. از سوی دیگر به دلیل اینکه مرمت نسخه‌های کتاب‌های خطی با داتشنِ تعداد صفحات بالا پروسۀ زمان‌بر و سنگینی خواهد داشت، اولویت مرمت با اسناد تک‌برگ است. در هرحال، پروسه مرمت در حال انجامبوده و تعدادی از آثار مرمت شده است. برای مرمت آثار چوبی نیز حدود یک سال زمان صرف شد و با دعوت از کارشناس مرتبط از میراث فرهنگی، در همین موزه، محیط کارگاهی ایجاد شد و همه آثار چوبی ازجمله پنجره‌ها، پاک‌سازی و آسیب‌زدایی و مرمت شده و اسناد نمایشگاه نیز در چندمرحله ازسوی سازمان اسناد ملی تهران مرمت شدند.

سیدبنکدار، در پایان در خصوص لزوم استفاده از ایده‌هایی برای خارج شدن موزه از حالت سکون و رکودی که متأسفانه در بسیرای از موزه‌های ایران وجود دارد چنین گفت: لازمۀ فعال بودن موزه این است که دست ما در بودجه باز باشد.، اما ما همین نمایشگاه‌های موقت را هم با صرفه‌جویی برگزار می‌کنیم. ایده‌های زیادی مطرح است اما همهٔ آنها به منابع مادی نیاز دارند. امیدواریم که با تمرکز بر کمک خیرین، منابع مالی کسب کنیم. گاهی اسنادی برای عرضه در نمایشگاه به ما معرفی می‌شود اما از آنجایی که ما وسع مالی برای خرید آنها نداریم، امکان نمایش آن اثر را از دست می‌دهیم. یکی از دغدغه‌های من این است که این آثار از اصفهان و ایران خارج نشوند اما متأسفانه بودجه‌ای برای خرید چنین آثاری نداریم‌.

ادغام دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه اصفهان! 

اما حمید فرهمند بروجنی، رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه هنر که پیش از این از موزهٔ دانشگاه اصفهان بازدید کرده است در گفت‌وگوی خود با ایسنا به لزوم ادغام دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه اصفهان اشاره کرد. او  به ایسنا گفت: زحمت کسانی که موزهٔ ‌دانشگاه اصفهان را احداث کرده و چنین فضایی را به آن اختصاص دادند، قابل ستایش است و امیدوارم که از آنان حمایت صورت بگیرد. چندی پیش در گفت‌وگو با آقای دکتر سید بنکدار پیشنهاداتی را مطرح کردم و ایشان این نوید را دادند که ویترین‌ها را با ویترین‌های استاندارد تعویض خواهند کرد، منتهی مثل سایر موزه‌ها در خصوص منابع مالی با محدودیت‌ روبه‌رو هستند.

او ادامه داد: البته که برخی از آثارِ این موزه به مرمت نیاز دارند، اما قبل از همه، به شرایط نگهداری بهتری نیاز دارند. وضعیت تهویه موزه دانشگاه اصفهان خوب است و نور آن همچنان جای بهبود دارد. بهبود نور، مستلزم این است که از متخصصین دربارۀ شدت نورِ لازم برای آثار کمک بخواهند، اما از آنجایی که این اقدامات هزینه‌بر است فعلاً انجام نشده است. البته که نگرانی دربارۀ نور متوجه این موزه نیست، زیرا این موزه مدام در معرض بازدید قرار ندارد و وقتی بازدیدکننده‌ای نداشته باشد نور آن خاموش است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه موزهٔ دانشگاه اصفهان کمی نامنسجم است و به نظر می‌رسد راهبرد واحدی برای موزه وجود ندارد، خاطرنشان کرد: اشیاءِ سطح بالا، متوسط و پایین در این موزه در کنار هم قرار گرفته‌اند و این مسئله به پرستیژ موزه لطمه می‌زند. البته این مسئله در موزهٔ مردم شناسی طبیعی است.

فرهمند بروجنی افزود: آثار مکتوب داخل گنجینۀ موزه و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان، به مرمت اورژانسی نیازی ندارند و اگر در شرایط نمایش قرار نگیرند، نگرانی دربارۀ آن‌ها وجود ندارد ضمن اینکه ازنظر موضوع اسیدی‌شدن نیز باید گفت که مشکلی ندارند هرچندکه می‌توان دراین خصوص مجدداً بررسی کرد.

او با بیان اینکه اگر همکاری دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه اصفهان نزدیک‌تر می‌شد، یا این دو دانشگاه در هم ادغام می‌شدند، نفعی دوسویه داشت، تصریح کرد: اگر چنین می‌شد، نسخه‌های موزهٔ دانشگاه اصفهان بدون هزینه مرمت، حفاظت و نگهداری شده و طرح نورپردازی و سایر امکاناتش تأمین می‌شد. ازسوی دیگر، دانشجویان دانشگاه هنر نیز برای انجام پروژه‌های خود راحت‌تر بودند.

مدرس دانشگاه هنر اصفهان اضافه کرد: برای کم‌کردن هزینه‌ها و بهبود کیفیت آموزش، بهتر است که این دو دانشگاه ادغام شوند و دانشگاه هنر اصفهان زیر مجموعهٔ دانشگاه اصفهان قرار گیرد. دانشکده‌های دانشگاه هنر در سطح شهر پراکنده هستند و اگر مانند دانشگاه علوم پزشکی به دانشگاه اصفهان منتقل شود، متمرکز خواهد شد.

فرهمند ادامه داد: من به‌عنوان رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه هنر، درصدد هستم که موزهٔ دانشگاه هنر اصفهان را تأسیس کنم، ولی اگر این دو دانشگاه ادغام شوند زحمت آقای دکتر سیدبنکدار و من و سایرین در یک مکان تجمیع خواهد شد و این به نفع دانشگاه‌ها و شهر خواهد بود.

انتهای پیام