عزیز مصطفایی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به قدمت و پیشینه بسیار کهن آئین شب چله(یلدا)، اظهارکرد: یلدا، واژه ای سریانی است که از زمان ساسانیان وارد زبان و ادبیات فارسی شده و به معنای زاد روز و تولد است، در حالی که آئینی که امروز ما آن را به اسم یلدا می شناسیم از هزاران سال قبل از آن در ایران و بویژه در منطقه زاگرس نشین با عنوان "شب چله" وجود داشته است.

وی ریشه چنین آیینی را در دو موضوع اعتقادات دینی مردم ایران باستان(میترائیسم) و تقویم کشاورزی عنوان کرد و گفت: در آئین میترائیسم که یادگاری از آن اکنون با عنوان معبد آناهیتا در شهر کنگاور به جای مانده، اعتقاد بر این بود که پس از آخرین شب پائیز که بلندترین شب سال است، خورشید متولد می شود.

این کارشناس میراث فرهنگی ناملموس با بیان اینکه مردم ایران باستان روز اول دی را به عنوان روز تولد خورشید جشن می گرفتند، افزود: در گذشته جشن ها بیشتر کارکرد تسهیلگری داشتند و به نوعی گذار از یک مرحله از زندگی انسان ها به مرحله دیگر بود، بنابراین شب چله هم گذار از تاریکی و رسیدن به روشنایی بوده، برای همین آن را جشن می گرفتند.

مصطفایی ادامه داد: از طرف دیگر در تقویم کشاورزی مردم ایران بویژه در منطقه زاگرس نشین، از روز اول دی به مدت چهل روز، چله بزرگ و بعد از آن به مدت 20 روز چله کوچک را خواهیم داشت که فصل شروع تنفس زمین و فصلی نو برای زندگی کشاورزی است.

وی تاکید کرد: با توجه به این دو مسئله، مردم ایران در زمان باستان آخرین شب پائیزی را که فردای آن تولد خورشید و رشد و نمو آن است را با گفتن داستان ها، خوردن غذاها و برگزاری آئین هایی سپری می کردند.

این کارشناس میراث فرهنگی ناملموس در ادامه با بیان اینکه این شب در هر نقطه از ایران با آئین خاصی همراه بوده، عنوان کرد: شاهنامه خوانی کردی، متل گویی، انواع بازی های محلی مانند گوروا و ... از کارهایی بوده که مردم کرمانشاه در این شب انجام می دادند.

وی تصریح کرد: ریشه گذاشتن هندوانه روی سفره یلدا که امروزه در همه جای کشور دیده می شود، به مردم گیلان می رسد. آنها در این شب هندوانه می خوردند تا در تابستان نه خودشان و نه زمین هایشان تشنه نمانند.

مصطفایی با بیان اینکه فال حافظ هم توسط شیرازی ها به سفره یلدای ایرانی ها باز شد، گفت: مردم همدان در این شب آئینی دارند که طی آن یکی از بانوان کهنسال خانواده داستان هایی آهنگین را برای جمع تعریف می کند و بدنبال آن دختری نوجوان سوزنی بدست گرفته و با آن پارچه ای دوخته نشده و آب نخورده را می دوزد. آنها بر این باور هستند که این کار برای جمعی که در آنجا هستند، خوش یمنی به همراه خواهد آورد.

وی ادامه داد: با توجه به سردسیر بودن منطقه اردبیل، مردم این منطقه هم شب چله را قسم می دهند که زمستان به آنها سخت نگذرد و آن را راحت پشت سر بگذارند.

این کارشناس میراث فرهنگی ناملموس درادامه گفت: در کرمان هم مردم بر این باورند که در این شب شخصیتی افسانه ای به مانند قارون خواهد آمد و درب خانه ها را می زند و هرکس که با او برخورد کند، زندگیش پر از زر و طلا می شود.

وی تاکید کرد: بنابراین در جای جای ایران، مردم شب چله را با گذراندن آداب و آئین های خاصی پشت سر می گذارند تا به روز برسند، لذا می توان گفت که یلدا، شبی صلح آمیز و مهم است که همه ایرانیان را به هم وصل می کند.

انتهای پیام