این مهم در طول یک بازه زمانی، به مردمان یک شهر کمک می‌کند تا با شناخت پیشینیان و رخدادهای آنان، نسبت به وقایع آن کنش داشته و از آن در برابر مشکلات طبیعی و غیرطبیعی محافظت کنند.

این ثبت وقایع به انواع طرق امکان‌پذیر است. در وهله اول، تاریخ شفاهی استخراج شده از جامعه و عامه‌ مردم، ملموس‌ترین راه به‌دست آوردن اتفاقات در جریان جامعه است. دیگر روش، استفاده از سفرنامه‌های ایرانی و خارجی بوده که به یک مرز و بوم سفر کرده و با کنکاش در روش زندگی مردمان آن سرزمین، آداب و رسوم و وقایع تاثیرگذار تاریخی آنان را ثبت کرده‌اند. به‌طور مثال، سفرنامه ژان شاردن فرانسوی در قرن ۱۷ میلادی به ایران، منبع مهمی از نحوه زندگی مردمان عهد صفوی و کیفیت زندگی در شهر اصفهان بوده و هست. راه دیگر، تصویرسازی‌های دستی‌ای بوده که در ابتدا به وسیله قلم و کاغذ ساده به روی کاغذ آمده است، سپس در مراحل بعدی با استفاده از ابزارهای پیشرفته‌تر، تصویرسازی دستی تبدیل به عکاسی شد که آن را می‌توان گام بسیار مهمی در مرحله ثبت تاریخ شمرد.

حال نکته بسیار مهم در ثبت این وقایع و رخدادها، استفاده از آن برای شکل دهی به شکل و صورت شهر محل زیست انسان است. شهر و کالبدی که در گذر تاریخ، بر اساس امکانات موجود معماری آن شکل گرفته است، باید هویت بخش شهر و خانه‌ زندگی آیندگانی باشد که با استناد به هویت گذشته خود، شهر آینده خود را بنا می‌سازند. این ثبت وقایع به طرقی که پیشتر بیان شد امکان‌پذیر است. به‌طور مثال در یک مقیاس کوچک، در صورتی که اطلاعات ساکنان یک محله، اطلاعات کسبه و تنوع آنان، امکانات فضایی همچون فضاهای تجمع و اجتماع‌پذیر، حتی به‌صورت حدودی و به شکل متن نوشتاری، مصاحبه و یا تهیه تصاویر در آید، گام نخست در جهت ثبت هویت آن محله برداشت شده است. این ثبت هویت، به معنای اصرار و تاکید برای تغییر ناپذیر بودن نیست، چرا که تغییر و رشد لازمه‌ پیشرفت یک جامعه است، اما این تغییرات باید به‌صورت کنترل شده در کالبد یک محله اعمال شود تا هویت اصلی و واقعی آن سلب نشود، چرا که در صورت از بین رفتن هویت یک محله، وابستگی به آن متعاقبا از میان رفته و جایگزینی افراد توسط اشخاصی که وابستگی به آن محیط ندارند، آغاز خواهد شد.

بنابراین، با گسترش ابزارآلات و امکانات ثبت وقایع، می‌توان انتظار داشت که ثبت معماری و کالبد شهر به‌صورت همگانی در محیط زندگانی افزایش پیدا کرده و با تبدیل شدن این اطلاعات و رخدادها به مدیاهای مختلف، از هویت و تاریخچه حیات آن محیط در برابر تغییرات نا به هنجار دفاع کرد. این مدیا، می‌تواند به‌صورت تصویر، ویدئو، داستان، نوشته و ... در بیاید. مجموعه این مدیا و ثبت وقایع، مقدمه‌ای برای شروع روایت‌گری در باب مردمان شهر و کیفیت محل زندگی آنان خواهد بود که می‌توان آن را سنگ بنایی برای حفظ ساختار شهر و هویت آن دانست.

با استفاده از این روایت‌های به‌دست آمده و با استناد به آن‌ها، پژوهشگران فعال در حوزه کالبد شهر و مطالعات اجتماعی می‌توانند پژوهش‌های خود پیرامون موضوعات بیان شده را شکل و صورت داده و به برنامه‌ریزی‌های بالادستی در حال انجام کمک کنند تا شکل و صورت زیست ساکنان جامعه را ارتقا دهند.

محمدسروش جوشش (کارشناسی ارشد معماری، همکار پژوهشی جهاددانشگاهی واحد اصفهان)

انتهای پیام