به گزارش ایسنا، اجرای مراسم مذهبی در ایام شهادت خصوصا ماه‌های محرم و صفر در جای جای ایران مرسوم است و با احترام و ارادت ویژه‌ای انجام می‌شود. برخی از این آیین‌های مذهبی که از زمان‌های دور اجرا می‌شده و امروز هم رایج هستند به نوعی جزئی از فرهنگ و رسوم مردم ایران شده و حتی به عنوان میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده‌اند. شکل و شیوه برگزاری برخی از این آیین‌ها در هر استان بسته به نوع فرهنگ و آداب آن استان متفاوت است.
استان خراسان شمالی ١۵ آیین مذهبی دارد که در فهرست آثار ناملموس کشور جای گرفته است. در این استان از یک روز مانده به آغاز محرم تا آخرین روز ماه صفر مراسم‌های مذهبی اجرا می‌شوند که درباره برخی از این آیین‌ها با علی حسین‌پناه، مسئول ثبت آثار ناملموس استان خراسان شمالی و کارشناس مردم‌شناسی این استان گفت‌وگویی داشتیم.
حسین‌پناه آیین علم‌بندانی را به عنوان اولین آیینی معرفی کرد که با اجرای آن مردم خراسان شمالی به پیشواز ایام محرم می‌روند و توضیح داد: با شروع ماه محرم نیز روضه‌خوانی خانم‌ها در خانه‌ها شروع می‌شود و هیئت‌های عزاداری در مسجدها سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌کنند. در روزهای عاشورا و تاسوعا هم مرسوم است که مردم اهالی خراسان شمالی در هر کجا که زندگی می‌کنند خود را به شهر و روستای خود برسانند و در هیئت‌های عزاداری حضور داشته باشند. در منطقه‌ای از استان نیز امامزاده‌ای به نام کوران وجود دارد، اهالی منطقه یک روز بعد از عاشورا در این امامزاده جمع می‌شوند و عزاداری می‌کنند. آیین‌های مذهبی در دهه اول و دوم محرم اجرا می‌شوند و دوباره تا روز اربعین حسینی شاهد اجرای گونه‌ای از این مراسم‌های عزاداری هستیم.
او در ادامه به معرفی برخی از این آیین‌ها پرداخت که به شرح زیر است:
آیین «علم‌بندان»
«یک روز مانده به شروع ماه محرم، علم‌هایی را برپا می‌کنند. علم‌ها هم به شکل چوب‌های سه یا چهارمتری است و پارچه‌های نذری با رنگ مشکی و سبز روی آن می‌بندند. یکی از رسم‌های این آیین هم این است که حتما در مسجد جمع می‌شوند و این علم را برپا می‌کنند و بزرگِ روستا پارچه‌ها را به علم‌ها می‌بندد. بعد از برپا کردن علم و بستن پارچه‌ها هرکسی نذری داشته باشد یا به صورت نقدی و یا خوراکی ادا می‌کند. سپس علم را در محله می‌گردانند و بعد در وسط مسجد قرار می‌دهند. این علم تا آخرین روز ماه صفر پابرجاست و بعد نماز مغرب و عشا در آخرین روز صفر این علم‌ها را جمع می‌کنند و پارچه‌های آن را در بقچه‌ای برای محرم و صفر سال بعد نگه می‌دارند. «علم‌بندان» در سال ١٣٩۶ به شماره ١۴٣٣ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.»
آیین «سینه‌زنی حسن و حسین»
«این مراسم دور علمی که برپا شده، اجرا می‌شود و جوان‌ها دور علم حلقه می‌زنند و یک دست روی پشت دیگری می‌گذارند و با دست دیگر سینه می‌زنند و نوحه‌خوان بعد از هر بیتی که می‌خواند، «حسن» و «حسین» می‌گوید و سینه‌زنان بعد از او آن را تکرار می‌کنند. این آیین نیز با شماره ١٣٠٣ در سال ١٣٩۵ به ثبت ملی رسیده است.»
«حلیم‌پزان»
«پخت حلیم نذری در دهه اول محرم بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی یکی دیگر از رسم‌هایی است که خراسانی‌ها به جا می‌آورند. در برخی از مناطق استان هم این حلیم را به عنوان نذری روز اربعین آماده می‌کنند. این نذری نیز سال ١٣٩٧ به شماره ١۶٨٣ در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.»
«آیین دسته‌روی یا دسته‌گردانی عزاداری ایام محرم و صفر»
«آیین دسته‌روی یا دسته‌گردانی عزاداری ایام محرم و صفر یکی دیگر از آیین‌هایی است که پرونده ثبت ملی آن در حال آماده‌سازی است. این آیین که در تاسوعا، عاشورا یا اربعین حسینی اجرا می‌شود به این شکل است که عزاداران در قالب دسته و با نظم خاصی از هیئت خود به سمت مسجد جامع می‌روند یا در روستاها به سمت امامزاده روستا می‌روند. این دسته عزاداری با نوای نی چوپانی یا طبل همراه است و از سه گروه تشکیل می‌شود. در ردیف اول زنجیرزن‌ها، ردیف بعدی سینه‌زن‌ها و در نهایت گروهی از خانم‌ها قرار می‌گیرند و این دسته به محض رسیدن به مسجد جامع به آن سلام می‌دهند و بعد به هیئت خود برمی‌گردند و عزاداری می‌کنند. این آیین در برخی نقاط استان در شهادت امام جعفر صادق (ع) هم برگزار می‌شود اما در این روز فقط هیئت‌های سینه‌زن در سطح شهر حرکت می‌کنند.»
آیین «کتاب‌خوانی (مقتل‌خوانی) شهر گرمه»
«کتاب‌خوانی» یکی دیگر از آیین‌های مذهبی استان خراسان شمالی است که در روستای گرمه برگزار می‌شود. این آیین به این شکل است که تمام عزاداری از روی یک کتاب مرتبط انجام می‌شود و هیچ رسمی به آن اضافه یا کاسته نمی‌شود. متاسفانه از بانیان این آیین در خراسان شمالی فقط یک نفر باقی مانده که چند شاگرد در این زمینه تعلیم داده است. این کتاب‌خوانی با آوا و ریتم خاصی خوانده می‌شود و به این دلیل که در این آیین هیچ دخل و تصرفی در توصیف واقعه کربلا نمی‌شود، هنگام ثبت با استقبال خیلی خوبی همراه شد و حتی پیشنهاد آن در سطح ملی هم داده و حتی پیشنهاد شد مقتل‌خوان‌های اصیل را در سطح کشور شناسایی کنیم. آیین «کتاب‌خوانی (مقتل‌خوانی) شهر گرمه» سال ١٣٩٩ به شماره ثبت ٢١٨٩ ثبت ملی شده است.»
آیین «چهل و هشتم»
«خراسانی‌ها روز شهادت امام رضا (ع) را چهل‌وهشتم می‌گویند و مرسوم است که در این روز به زیارت امام رضا (ع) بروند. هیئت‌هایی در خود مشهد مستقر هستند که منتسب به خراسانی‌ها هستند و هر شهر و روستایی برای خود یک هیئت در مشهد دارند و روز چهل‌وهشتم به مشهد می‌آیند و در هیئت‌هایشان عزاداری می‌کنند. پرونده این آیین برای ثبت در حال تدوین است و چون محل برگزاری آن مشهد است، استان خراسان رضوی روی تدوین و ثبت آن کار می‌کند.»
«علم‌گردانی»، «نخل‌گردانی»، «زنجیرزنی» و «تعزیه‌خوانی» از دیگر آیین‌های مذهبی خراسان شمالی است که در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
نظرات