ناخن جویدن از رفتارهایی است که در بسیاری از کودکان بروز می‌کند، رفتاری که منجر به نگرانی والدین می‌شود چرا که اغلب آن‌ها نمی‌دانند که باید در برابر این رفتار چه واکنشی داشته باشند و در واقع چه واکنشی درست است؛ آیا راهکارهایی که اطرافیان به آن‌ها توصیه می‌کنند همچون مالیدن لاک تلخ، پوشاندن دستکش و گرفتن دست کودک و راهکارهای این چنینی موثر خواهد بود یا شرایط را بدتر می‌کند.

در همین رابطه مادر آرش می‌گوید: بیش از چهار ماه است که پسر چهار ساله من ناخنش را می جود، قبلا هم مدام انگشت خود را دهان اش می کرد اما به تازگی ناخن اش را می‌جود. احساس می‌کنم چون خودم به واسطه برخی مشکلات خانوادگی دوره‌هایی را دچار استرس و اضطراب بودم این احساس را به آرش منتقل کردم و بیشتر از این می‌ترسم که این رفتار تا سن بزرگسالی با او بماند.

زهره که مادر سه فرزند است، می‌گوید: دختر کوچک ام مینا ناخن اش را می‌جود البته این رفتار برای من تازگی ندارد چون خواهر و برادرش هم این رفتار را داشتند که با ورود به نوجوانی و دوران بلوغ این رفتار را ترک کردند. مینا زمانی که وارد مدرسه شد ناخن جویدن را شروع کرد در حالی که در انجام تکالیف و خواندن درس‌اش مسئولیت پذیر است و هیچ مشکلی ندارد.

مادر مینا ادامه می‌دهد: اگر چه مینا دیرتر از خواهر و برادرش این رفتار را انجام داد اما شدت اش بیشتر است و به خودش آسیب می‌زند و همین مسئله نگرانم می‌کند. نمی دانم باید چه واکنشی در برابر رفتار او داشته باشم.

برای پاسخ به این سوالات و ارائه راهکار به والدین برای واکنش درست در برابر رفتارهای عادتی کودکان با یک روانشناس بالینی به گفت‌وگو پرداختیم.

دکتر مرضیه عزیزی معین روان‌شناس بالینی و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: کودکان ممکن است انواعی از رفتارهای تکراری همچون ناخن جویدن، شست مکیدن، کندن ناخن یا اطراف آن، موکندن داشته باشند، این رفتارها را از شدت کم تا زیاد می توان مشاهده نمود.

ناخن جویدن یک عادت عصبی و جزء اختلالات کودکان محسوب می‌شود

این روان‌شناس بالینی با بیان اینکه دلایل مختلفی برای رفتارهای تکراری در کودکان وجود دارد، ادامه داد: تبدیل شدن به عادت، تقلید از رفتار دیگری، پاسخ به موقعیت‌های استرس زا و یا به دلیل اختلالات تکاملی یا روانپزشکی زمینه‌ای مثل اوتیسم، تیک یا وسواس باشد.

وی ضمن تاکید بر اینکه ناخن جویدن کودکان و نوجوانان به فشارهای عصبی و مشکلات روزمره مربوط می‌شود، اظهار کرد: فشارهای روانی و استرس علت‌های زیادی می‌تواند داشته باشد که در سنین مختلف متغیر است؛ برخی عصبانیت‌ها در سنین خردسالی می‌تواند ناشی از دست دادن یک اسباب بازی، نرسیدن به هدفی مشخص، نرفتن به پارک یا امثال این‌ها باشد.

عزیزی معین افزود: در نوجوانی دلواپسی و تضادهای فکری، بلاتکلیفی به خاطر درگیری با والدین، امتحانات، پاسخ دادن به معلم، تماشای فیلم‌های ترسناک، تقلید از دیگران، هیجان بیش از حد و عکس‌العمل خصومتی در مقابل والدین و دیگران از دیگر علل عصبانیت و سرانجام واکنش‌هایی مثل جویدن ناخن می‌شود.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: یک علت خیلی ساده‌تر هم برای این رفتار وجود دارد و آن کمرویی و خجالتی بودن کودکان است؛ کودکانی که اعتماد به نفس پایینی دارند و خجالتی هستند معمولاً در جمع دچار اضطراب می‌شوند و اولین واکنش آن‌ها جویدن ناخن است.

وی با اشاره به اینکه ناخن جویدن یک عادت عصبی و جزء اختلالات کودکان محسوب می‌شود، بیان کرد: درست مانند بزرگسالان، کودکان نیز به شیوه‌های متفاوت به استرس واکنش نشان می‌دهند که بستگی به سن، شخصیت فردی و مهارت‌های رفتاری دارد.

این روان‌شناس بالینی تصریح کرد: تقریباً ۳۸ درصد کودکان ۶ تا ۴ ساله ناخن‌هایشان را می‌جوند؛ این نوع عادت‌ها یکی دو روزه برطرف نمی‌شوند و معمولاً تا ۱۰ سالگی به اوج خود می‌رسند. این عادت بین پسرها و دخترها متفاوت است.

وی یادآور شد: بیشترین میزان ناخن جویدن در پسران ۱۴ تا ۱۳ سالگی است و ناخن جویدن در دختران حدود ۱۱ سالگی به بیشترین حد خود می‌رسد؛ تقریباً ۲۰ درصد نوجوانان کماکان درگیر این مشکل هستند و ۲۰ تا ۱۰ درصد این عده نیز تا بزرگ‌سالی عادت ناخن جویدن را ادامه می‌دهند.

راهکارهایی که والدین باید به آن توجه داشته باشند

عزیزی معین اضافه کرد: اگر کودک به صورت خفیف و یا در واکنش به یک موقعیت استرس زا ناخن جویدن دارد جای نگرانی نیست؛ این موارد در غالب اوقات خودبه‌خود برطرف می‌شود.

وی تاکید کرد: در موارد خفیف ناخن جویدن که منجر به آسیب به انگشتان و زخم شدن آنها نمی‌شود؛ شناسایی و کاهش عوامل استرس زایی که ممکن است باعث تشدید این رفتار شوند همچون تنش و درگیری بین والدین، استرس‌های خانوادگی، محیطی، مدرسه، عدم سرزنش و تنبیه کودک به خاطر این رفتار، کوتاه کردن منظم ناخن‌های کودک، عدم فشار به کودک برای ترک جویدن ناخن و حتی نادیده گرفتن رفتار او، پرت کردن حواس کودک به بازی از جمله راهکارهایی است که اطرافیان کودک باید به آن توجه داشته باشند.

عزیزی معین گفت: والدین باید به فرزند خودشان کمک کنند که متوجه شود در چه زمان‌ها و موقعیت‌هایی ناخن می‌جود و با توافق کودک برای این موقعیت‌ها برنامه ریزی کنند، به عنوان مثال برای اینکه متوجه شود مشغول این کار است یادآور (اشاره دست یا کلمه خاصی) در نظر بگیرند و یا با موافقت کودک انگشتش را با دستکش یا باند بپوشانند یا از چسب یا لاک تلخ استفاده کنند.

این روانشناس بالینی تصریح کرد: برنامه ریزی برای مدیریت این رفتار و کاهش آن باید با موافقت و مشارکت کودک باشد در غیر این صورت یادآوری یا استفاده از لاک و دستکش جنبه تنبیه پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: در نظر گرفتن یک یا دو عادت جایگزین(بستن دستبد به مچ)، افزایش فعالیت‌های دستی مثل نقاشی کشیدن و کاردستی، تشویق برای پیشرفت های کودک در کنترل و کاهش این رفتار از دیگر اقدامات موثر در ترک این عادت است.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: در مواردی که شدت ناخن جویدن شدید است به نحوی که منجر آسیب انگشتان می شود؛ والدین باید در مورد این مشکل و درد و رنج ناشی از آن با فرزندشان صحبت و او را تشویق کنند راجع به احساسش در مورد این مشکل صحبت کند، اعلام آمادگی برای کمک به حل این مشکل، توافق برای مشارکت والدین در برنامه کاهش این رفتار (به عنوان مثال آیا تمایل دارد هرگاه اقدام به این کار کرد، شما به او هشدار بدهید یا اینکه مایل نیست) و مشورت با متخصصان این حوزه از جمله اقدامات کمک کننده است.

این روانشناس بالینی افزود: والدین و اطرافیان کودک باید از مقایسه کودک با دیگران (ببین دوستت ناخن نمی جود)، انتقال نظر دیگران راجع به رفتار عادتی کودک (خاله ات گفته چرا پسرتون ناخن می جود)، استفاده از تنبیه و توبیخ، مالیدن مواد تلخ غیر استاندارد بر روی ناخن، ترساندن کودک (به خاطر ناخن جویدن مریض می‌شوی) که باعث استرس بیشتر و تشدید ناخن جویدن می شود، خودداری کنند.

عزیزی معین تاکید کرد: والدین و اطرافیان کودک نباید فراموش کنند که عوامل استرس زا تاثیر بسیاری بر تشدید ناخن جویدن و سایر رفتارهای عادتی دارد؛ بی توجهی والدین، باعث حل نشدن این اختلال می شود که آینده کودک را با خطراتی روبه رو می‌کند، بنابراین عدم توجه به عوامل استرس زای زندگی کودکان و عدم درمان به موقع  این اختلال باعث پیشرفت این اختلال و ادامه‌ی این روند در بزرگسالی است.

انتهای پیام