بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال ۱۴۰۲ بخش شرب در خراسان رضوی به شدت با مشکل مواجه خواهد بود، زیرا برخی از سدهای استان وضعیتشان به شدت بحرانی است. همچنین در حال حاضر از مجموع ۳۷ دشت استان وضعیت ۳۴ دشت که یکی از آنها دشت مشهد است، بحرانی و ممنوعه بوده و سطح آب زیرزمینی آن‌ها کاهش پیدا کرده است. تخلیه منابع آب زیرزمینی موجب ایجاد مشکلات زیادی همچون ایجاد خشکسالی مصنوعی شده و به تبع آن فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌های استان و تشدید آلودگی آب ایجاد می‌کند.

هم اکنون خراسان رضوی و محدوده مطالعاتی مشهد دچار اضافه مصرف نسبت به تجدیدپذیری منابع آب است و مشهد به عنوان مرکز خراسان رضوی با جمعیتی حدود ۳.۵ میلیون نفر سهم بزرگی در میزان مصرف آب دارد. در محدوده مطالعاتی مشهد سالانه از منابع سطحی و زیرزمینی آب ۶۷۲ میلیون متر مکعب جهت مصارف کشاورزی، ۲۹۲ میلیون متر مکعب جهت شرب و بهداشت، ۳۹.۲ میلیون متر مکعب جهت مصارف صنعتی و ۶۸.۴ میلیون متر مکعب آب جهت خدمات صرف می‌شود. به عبارتی سالانه در محدوده مطالعاتی مشهد در مجموع ۱۰۷۱ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌شود. در همین راستا ایسنا به جهت بررسی وضعیت آینده آب در خراسان رضوی و ایران با موضوع «سهم مشهد در عدم تعادل منابع _ مصارف آب» اقدام به گفت‌وگو با کارشناسان مربوطه و اساتید دانشگاه کرده است.

کامران داوری، عضو هیات‌علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد در چهارمین برنامه از سلسله نشست‌های «وضعیت آینده آب در خراسان رضوی و ایران» اظهار کرد: سالانه حدود ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب شرب توسط شرکت آب‌وفاضلاب مشهد تامین می‌شود که بخشی از آن از سد دوستی و بخش دیگری از این میزان از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود. آبی که توسط آب‌وفاضلاب مشهد به خانه‌ها و خدمات تحویل می‌شود، برگشتی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصدی دارد.

وی افزود: میزان مصرف آب فضای سبز شهری توسط شهرداری مشهد سالانه حدود ۲۴ میلیون متر مکعب است که حدود ۹۰ درصد از آن تبدیل به تعرق شده و شاید حدود ۱۰ درصد از آن برگشت داشته باشد.

رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: مصرف آب در شهرک‌های صنعتی و بخش صنعت از منابع آب در محدوده مطالعاتی مشهد سالانه حدود ۳۳ میلیون متر مکعب است. همچنین حدود ۵۳ درصد از کل برداشت‌ها در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که حدود ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته این عدد بالغ بر ۸۰ تا ۹۰ درصد بوده اما در این ایام کشاورزان مستمراً با کاهش سهم آب خود مواجه شده‌اند و از طرف دیگر در سایر بخش‌ها افزایش مصرف داشته‌ایم لذا سفره‌های آب زیرزمینی همچنان در حال پایین آمدن و شور شدن هستند.

داوری با بیان اینکه دو موضوع جزو اطلاعات مفقود در حوزه مصارف آب شهر مشهد هستند، ادامه داد: یکی از این موضوعات، مصرف آب باغ‌ویلاها در ییلاقات و اطراف شهر مشهد است. به این دلیل که بسیاری از این مکان‌ها با تانکر یا منابع آب غیر مجاز آبیاری می‌شوند، مانند سایر برداشت‌های غیر مجاز به عنوان موضوع دوم، نمی‌توان عدد دقیقی برای میزان مصرف در این حوزه تعیین کرد. اما می‌توان گفت که بر اساس اطلاعات آب منطقه‌ای، آمار ارائه شده حدود ۱۰ درصد ضریب خطا دارد.

وی عنوان کرد: در سال ۱۳۳۵ جمعیت استان حدود ۱.۷ میلیون نفر بوده که جمعیت شهر مشهد ۱۴ درصد از آن را تشکیل می‌داده اما در سال ۱۳۹۵ این اعداد به ترتیب به حدود ۶.۴ میلیون و ۴۷ درصد رسیده است. پیش‌بینی شده است که در افق سال ۱۴۲۰، جمعیت مشهد به ۵ میلیون نفر و جمعیت محدوده مطالعاتی به ۶ میلیون نفر برسد.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه این جمعیت نیاز به آب و فضای سبز داشته و همراه با این موارد،صنعت و خدمات که نیاز به آب دارند، شکل خواهند گرفت، اضافه کرد: نقشه پهنه‌بندی کیفی آب زیرزمینی و نمودار هدایت الکتریکی محدوده مطالعاتی مشهد، نشان‌دهنده این است که وضعیت کیفی آب‌های زیرزمینی محدوده مطالعاتی مشهد کاهش پیدا کرده که نشان دهنده خطر شوری منابع آب زیرزمینی دشت مشهد است. در حال حاضر در باغ گیاه‌شناسی مشهد، شوری آب بیش از ۵۰۰۰ میکروموس است. شوری بیش از ۱۵۰۰ میکروموس غیر قابل شرب بودن آب را نشان داده و در صورتی که این عدد به بالای ۳۰۰۰ میکروموس برسد، برای آبیاری بسیاری از گیاهان نامناسب است.

داوری خاطرنشان کرد: اضافه برداشت‌ها باعث شده است که سطح سفره‌های آب زیرزمینی در منطقه مطالعاتی مشهد پایین رفته و فرونشست شکل بگیرد. این فرونشست‌ها عمدتا در غرب مشهد شکل گرفته که نتیجه اضافه برداشت در کل محدوده مطالعاتی مشهد است. البته ساخت سد ارداک به این دلیل که کف سد به سنگ کف متصل شده جلوی جریان زیرسطحی را گرفته و تغذیه آبخوان در آنجا دچار مشکل شده است. آب‌های سطحی و زیرزمینی کاملا به هم وابسته هستند و نتیجه افزایش مصارف، نشست‌های غیرقابل قبول است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا شهر مشهد بابت تقاضای آب خود به اندازه کافی پاسخگو بوده است، عنوان کرد: رشدی که مشهد داشته و آب جدیدی که مستمراً به آن تحویل شده، از کجا تامین شده است؟ آیا این آب خریداری شده یا از جای دیگری آورده شده یا از سهم‌های دیگران استفاده شده است؟ بیلان آب محدوده مطالعاتی مشهد منفی است، آیا سعی شده که بیلان مثبت شده و آینده پایایی در انتظار شهر مشهد باشد؟ متاسفانه در حال حاضر این تلاش‌ها اتفاق نیفتاده است.

انتهای پیام