به گزارش ایسنا سعید گراوند، دانشیار ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، به مناسبت سالروز تولد داریوش شایگان (۴ بهمن ۱۳۱۳) در یادداشتی ‌به تقریر داریوش شایگان از تفکر فلسفی هند در درس‌گفتارهای ادیان هند پرداخت.

او نوشته است: «داریوش شایگان تنها چهره‌ای است که پیرامون فلسفه و تفکر شرق برای نخستین‌بار کتاب کلاسیک ادیان و مکتب‌های فلسفی هند را به زبان فارسی به جامعه علمی عرضه کرد. این کتاب در یک تحلیل حداکثری در واقع تاریخ فلسفه و تاریخ ادیان و معنویت هند است.

کتاب کبیر ادیان و مکتب‌های فلسفی هند از داریوش شایگان پس از کتاب پنج جلدی تاریخ فلسفه هند داسگوپتا، کاملترین، دقیق‌ترین و جامع‌ترین اثری است که تاکنون به زبان فارسی پیرامون فلسفه‌های شرق و ادیان و طریقت‌های باطنی موجود در سرزمین عجایب انتشار یافته است. مطالعه دقیق این کتاب، عظمت فکر و قدرت نظریه‌پردازی داریوش شایگان را در ساحت تفکر شرق و فلسفه هند نشان می‌دهد. چراکه در همین کتاب است که تقریرات بدیع شایگان از عرفان و معنویت و تفکر فلسفی هند به ظهور می‌رسد.

این کتاب وجوه امتیاز بسیار دارد. برای مثال از نقاط قوت این کتاب این است که شایگان در فهم فلسفه هند و طرح مباحث آن به هیچ وجه تحت تاثیر نویسندگان مغرب زمین نیست، بلکه بر عکس، شایگان در نگارش این کتاب سعی کرده است روح تفکر و معنویت شرق را آشکارا با رویکردی اشراقی نشان دهد. نمونه برجسته این رویکرد را می‌توان در معرفی و شناسایی طریقت تنتریسم ملاحظه کرد که غربی‌ها از آن تفاسیر ناصواب و نامعقولی معرفی می‌کنند. این در حالی است که داریوش شایگان در کتاب بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، طریقت تنتریک را یکی از معنویت‌های باطنی و اسرارآمیز در سنت شرق تفسیر می‌کند که تاکنون ناشناخته مانده است.

 در مقدمه کتاب ادیان و مکتب‌های فلسفی هند مرحوم شایگان به تفکر نقدی در باب اندیشه های دینی _ فلسفی هند می‌پردازد. نکته جالب در این مقدمه انتقادی این است که نقد داریوش شایگان از فلسفه هند توام است با نظر. اتخاذ این رویکرد نشان از آن دارد که بر خلاف دیدگاه کسانی که در برخی مصاحبه‌ها و درس‌گفتارها ادعا می‌کرده‌اند که کتاب ادیان و مکتب‌های فلسفی هند ترجمه کتاب تاریخ فلسفه داسگوپتا است، به هیچ وجه این ادعا حجیت ندارد. به این دلیل‌ که مرحوم داریوش شایگان در جای جای کتاب ادیان و مکتب‌های فلسفی هند از ترجمه صرف فراتر رفته، ملاحظات بسیار عمیقی داشته و نظریه‌پردازی‌های بدیعی کرده است.

 از ملاحظات مذکور می‌توان استنباط کرد که مرحوم داریوش شایگان تفسیری غربی از فلسفه هند نداشت. به بیان بهتر، شایگان با نگرشی اشراقی به‌ فهم فلسفه‌های هند دست یافت. امری که در جامعه علمی ایران مسبوق به سابقه نیست.

مقصود از این گزارش کوتاه، جلب توجه نسل جدید با سرمایه‌های علمی کشور است تا بیشتر دلباخته فرهنگ و هویت ایرانی شوند و فرزانگان ایران را بهتر بشناسند. دریغا که جامعه دانشگاهی از حضور این بزرگان محروم ماندند. حق تعالی بر حیات معنوی ایشان در نشئه بعدی بیشتر بیفزاید.»

داریوش شایگان، فیلسوف ایرانی، دوم فروردین ۱۳۹۷ در بیمارستانی در تهران درگذشت.

انتهای پیام