به گزارش ایسنا، موضع‌گیری برخی افراد و شیوه پر نقد اجرای قانون امر به معروف و نهی از منکر ضرورت یادآوری سخنان حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در زمینه عفاف و حجاب را در دهه پنجم انقلاب اسلامی صدچندان کرده است.

بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۳ ماه بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ و در بحبوحه رفتارها و برخوردهای تند ابتدای برخی در دهه ۱۳۶۰ با زنان بی‌حجاب و کم حجاب و مردانی که لباس آستین کوتاه به تن داشتند، به نکوهش رفتارهای زننده افراد و جریان‌های تند و التقاطی پرداختند و طی حکمی دخالت خودسرانه آنان را «حرام» دانستند و از پلیس و کمیته‌های انقلاب اسلامی خواستند در حمایت از مردم با حامیان و مجریان رفتارهای غیر محترمانه و ضد اجتماعی برخورد کنند.

شاخص و معیار پوشش و حجاب در منظومه فکری و جهان‌بینی امام امت، مغایرت نداشتن «حجاب» با «عفت» بود. این فقیهِ اسلام‌شناس معتقد بودند: «در اسلام زن باید حجاب داشته باشد ولی لازم نیست که «چادر» باشد. زن می‌تواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد، اختیار کند.»

تولد ستاد

ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در سال ۱۳۷۲ با هدف توسعه نظام‌مند فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر، ترغیب آحاد جامعه به اجرای این فریضه الهی با تاکید بر تذکر زبانی و تقویت نظارت عمومی در تمامی شئون و تعاملات اجتماعی تاسیس شد تا در کنار سیاست‌گذاری به انجام فعالیت‌های ترویجی، نظارتی و حمایتی و هماهنگی ستادی و بین دستگاهی بپردازد.

اولین دوره شورای مرکزی ائمه جمعه که در سال ۱۳۷۲ نامش به شورای سیاستگذاری ائمه جمعه تغییر کرد به اتفاق آراء آیت‌الله احمد جنتی را به عنوان رییس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر انتخاب کرد و ایشان تا چهار سال بعد از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی - به مدت ۲۲ سال - رییس این ستاد بود.

در سال ۱۳۹۴ اما طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر توسط جمعی از نمایندگان نهمین دوره مجلس شورای اسلامی تهیه شد و در دستور رسیدگی مجلس قرار گرفت. طرح مذکور در تیر ۱۳۹۳ توسط هیات رییسه وقت مجلس اعلام وصول شد و کلیاتش توسط نمایندگان مجلس در ۱۶ مهر ماه همان سال به تصویب رسید.

با تصویب جزییات، طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در ۲۳ فروردین ۱۳۹۴ در مجلس تصویب شد و در دوم اردیبهشت ۱۳۹۴ به تایید شورای نگهبان رسید و علی لاریجانی رییس وقت این مجلس قانون مذکور را برای اجرا در تاریخ نهم اردیبهشت ۱۳۹۴ به دولت اول حجت‌الاسلام حسن روحانی - دولت یازدهم - ابلاغ کرد.

با ابلاغ قانون جدید نام ستاد مذکور از «ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر» به «ستاد امر به معروف و نهی از منکر» تغییر کرد.

تصویب قانون

ستاد امر به معروف و نهی از منکر براساس ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر، عهده‌دار تعیین سیاست‌ها و خط مشی‌های اساسی در زمینه ترویج و اجرای امر به معروف و نهی از منکر و پیشنهاد آن به مبادی ذی ربط، تبادل اطلاعات و نظرات برای شکل‌گیری سیاست‌های مربوط به امر به معروف و نهی از منکر، آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی علل ترک معروف و ارتکاب منکر، تعیین الگوهای رفتاری، زمینه‌سازی جهت مشارکت همه جانبه آحاد مردم و دستگاه‌های اداری و رسانه‌های عمومی در امور مربوط به فریضه امر به معروف و نهی از منکر، رصد اقدامات انجام شده در اجرای این قانون و انعکاس آن به مراجع ذی ربط و تدوین راهبردهای آموزشی برای سطوح مختلف جامعه شد.

این ستاد همچنین وظیفه آموزش و پژوهش و تحقیق در زمینه امر به معروف و نهی از منکر و ترویج گسترش فرهنگ آن، ‌ شناسایی ظرفیت‌ها و کمک به تشکیل جمعیت‌ها و تشکل‌های مردمی فعال، حمایت همه جانبه از اقدامات قانونی آمران به معروف و ناهیان از منکر، پیگیری مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در ارتباط با تکالیف ستاد در خصوص راهکارهای اجرایی فرهنگ عفاف و حجاب و ارائه گزارش سالانه به رهبر جمهوری اسلامی و قوای سه‌گانه را بر عهده گرفت.

شیوه مدیریت

قانونگذار، اعضای ستاد امر به معروف و نهی از منکر را مرکب از یکی از ائمه جمعه موقت شهر تهران به انتخاب شورای سیاستگذاری ائمه جمعه به عنوان رییس ستاد، وزرای کشور، اطلاعات، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، صنعت، معدن و تجارت، دو نماینده به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، نماینده تام‌الاختیار رییس قوه قضاییه، رییس سازمان صدا و سیما، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی، دبیر ستاد ائمه جمعه، رییس سازمان بسیج مستضعفان، دو مجتهد مرد به انتخاب شورای عالی حوزه‌های علمیه، یک مجتهده زن به انتخاب شورای عالی حوزه‌های علمیه خواهران و دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر به انتخاب رییس ستاد، تعیین کرد.

ریاست ستاد از بدو تاسیس تا آذر ۱۳۹۸ به مدت ۲۶ سال بر عهده آیت‌الله احمد جنتی بود اما تصویب قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در سال ۱۳۹۴ و استعفای ایشان از امامت جمعه موقت تهران در زمستان ۱۳۹۶ موجب شد شورای سیاستگذاری ائمه جمعه آیت‌الله کاظم صدیقی را به عنوان رییس جدید ستاد امر به معروف و نهی از منکر انتخاب کند.

حجت‌الاسلام سید ابراهیم رییسی و سید احمد زرگر از جمله دبیران ستاد در دوره مدیریت آیت‌الله احمد جنتی بودند.

پس از انتصاب آیت‌الله کاظم صدیقی، ایشان ابتدا حجت‌الاسلام جلیل محبی زنجانی و سپس سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی را به عنوان دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر انتخاب کردند.

حاشیه‌سازی‌های دبیر

آیت‌الله صدیقی در تاریخ سوم خرداد ۱۴۰۰ سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی را به مدت سه سال به عنوان دبیر جدید ستاد منصوب کرد.

در حالی که در حکم دبیری هاشمی گلپایگانی بر گشودن باب همکاری و استفاده از ظرفیت فرهیختگان حوزه و دانشگاه، وزانت و سطح عقلانیت ستاد، بهره‌مندی از تجارب فعالان حوزه امر به معروف و نهی از منکر و استفاده از خرد جمعی و جمع‌آوری و سازمان‌دهی نظرات ایده‌پردازان کشوری و بین‌المللی تاکید شد اما او وظایف تعیین شده در حکمش را با تقلیل دادن به مسئله «حجاب و عفاف» و موضع‌گیری‌های جنجالی، به حاشیه کشاند. چه آن که دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر پس از انتصاب، هر روز ایده‌های پر بحث و حاشیه‌ای را برای رسیدگی به وضعیت حجاب در رسانه‌ها مطرح کرد.

او در یکی از مصاحبه‌هایش گفت که «دوربین‌ها در خیابان از خانم‌هایی که حجاب مطلوب ندارند، عکاسی می‌کنند و عکس‌ها به آن‌ها پست می‌شود و باید جریمه‌اش را پرداخت کنند.»

او در سخنی دیگر اظهار داشت: «وقتی بی‌حجابی وارد مغازه‌ای شد و صاحب مغازه به وی تذکری نداد و خدماتی ارائه کرد، پلاک آن مغازه جریمه می‌شود. اگر فردی که کشف حجاب کرده اصرار بر دریافت خدمات کرد، گشت ارشاد به حمایت از صاحب مغازه، آن فرد را جریمه می‌کند.»

اظهارات هاشمی گلپایگانی به همین جا ختم نشد. او در آخرین اظهارنظر جنجالیش عنوان کرد که «تاکسی‌های اینترنتی اگر بدانند با سوار کردن فرد بی‌حجاب جریمه می‌شوند، ۵۰ درصد مشکل کشف حجاب خودروها حل می‌شود.»

خشم مقدس

ایده‌پردازی‌های دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر با واکنش‌های توئیتری شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی، مذهبی و رسانه‌ای کشور به خصوص از طیف اصولگراش کشور روبرو شد. از جمله احمد امیرآبادی و جلال رشیدی کوچی نمایندگان مردم مرودشت و قم در مجلس شورای اسلامی، احسان صالحی از فعالان رسانه‌ای، مهدی فضائلی عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، سید محمود رضوی مشاور فرهنگی محمدباقر قالیباف، مهدی عرفاتی دبیر شورای اطلاع رسانی دولت، مجتبی امینی تهیه کننده سریال گاندو، محمدحسین پویانفر مداح مشهور اهل‌بیت و علی‌اکبر رائفی‌پور مدیر مؤسسه مصاف.

عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب نوشت: «موضع غیر اخلاقی حسن عباسی علیه ورزشکاران و سخنان نامعقول هاشمی گلپایگانی در باره برخورد با بدحجابی، بویژه در این شرایط، خسارت بار است و حضرت آقا نیز درگذشته چنین مواضع و نظراتی را نفی کرده‌اند.»

صالحی هم در واکنش به اظهارات جدید دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، نوشت: «چند روز پس از تأکید رهبر انقلاب بر اینکه بحث بر سر حجاب نیست، امروز ⁧ هاشمی گلپایگانی⁩ باز همان فایل را با راهکاری از جنس قرار دادن مردم مقابل هم، باز کرد.

این موتور تولید نفرت که در ماههای اخیر به سود پروژه قطبی‌ساز دشمن پمپاژ کرد، طبیعی و صرفا از سر نادانی است؟ قرار نیست خاموش شود؟»

اما ناراحتی تهیه کننده سریال گاندو به حدی بود که بی‌درنگ خواستار دخالت دستگاه‌های اطلاعاتی و بررسی پرونده و عقبه هاشمی گلپایگانی شد.

احمد امیرآبادی نماینده مردم قم در مجلس نیز با بیان اینکه ‌یکی به این برادر بگه حرف نزن یا کمتر حرف بزن، گفت: «چقدر باید نیروهای انقلابی به خاطر ندانم کاری‌های شما هزینه بدهند. آیا افرادی مثل ایشان با این سخنان باعث شکاف و دو دستگی در جامعه نمی شوند؟»

مهدی عرفاتی دبیر شورای اطلاع رسانی دولت هم نوشت: «بصیرت فقط در اعلام موضع نیست، گاهی در سکوت است. مواضع شما و امثال شما که عامل شکاف و دو دستگی مردم است، خود بزرگترین منکر است. لطفا خاموش.»

حجاب در سیره امام

سید روح‌الله موسوی خمینی ۳۵ روز قبل از پایان ۱۴ سال تبعید و پرواز به سوی خاک وطن در هفتم دی ۱۳۵۷ در مصاحبه با کرک کروفت استاد دانشگاه روتکرز آمریکا وقتی از ایشان درباره حجاب و وضعیت زنان ایران در دولت اسلامی پرسید، پاسخ دادند: «در اسلام زن باید حجاب داشته باشد ولی لازم نیست که چادر باشد. بلکه زن می‌تواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد اختیار کند. ما نمی‌توانیم و اسلام نمی‌خواهد که زن به عنوان یک شیء و یک عروسک در دست ما باشد. اسلام می‌خواهد شخصیت زن را حفظ کند و از او انسانی جدی و کارآمد بسازد. ما هرگز اجازه نمی‌دهیم تا زنان فقط شیئی برای مردان و آلت هوس‌رانی باشند.

تبلیغات سوء شاه و کسانی که با پول شاه خریده شده‌اند، چنان موضوع آزادی زن را برای مردم مشتبه کرده‌اند که خیال می‌کنند فقط اسلام آمده است که زن را خانه‌نشین کند. چرا با درس خواندن زن مخالف باشیم؟ چرا با کار کردن زن مخالف باشیم؟ چرا زن نتواند کارهای دولتی انجام دهد؟ چرا با مسافرت کردن زن مخالفت کنیم؟ زن، چون مرد در تمام اینها آزاد است. زن هرگز با مرد فرقی ندارد.»

ایشان یک ماه بعد در هفتم بهمن ۱۳۵۷ در نوفل لوشاتو در مصاحبه با یک خبرنگار فرانسوی که پرسید «آیا در جمهوری اسلامی حجاب، اجباری می‌شود»، پاسخ دادند: «حجاب به معنای متداول میان ما، که اسمش حجاب اسلامی است، با آزادی مخالفتی ندارد. اسلام با آنچه خلاف عفت است مخالفت دارد و ما آنان را دعوت می‌کنیم که به حجاب اسلامی رو آورند و زنان شجاع ما دیگر از بلاهایی که غرب به عنوان تمدن بر سرشان آورده است به ستوه آمده‌اند و به اسلام پناهنده شده‌اند. ‌»

امام امت در تاریخ ۱۳ تیر ۱۳۵۹ در پاسخ به استعلامی که درباره حجاب زنان و دختران در اماکن عمومی و تعرض برخی افراد به آنان» مطرح شد، طی حکمی رسمی دستور دادند: «ممکن است تعرض به زن‌ها در خیابان و کوچه و بازار، از ناحیه منحرفین و مخالفین انقلاب باشد در حالی که کسی حق تعرض ندارد و اینگونه دخالت‌ها برای مسلمان‌ها «حرام» است و باید پلیس و کمیته‌ها از اینگونه جریانات جلوگیری کنند.»

رهبر فقید انقلاب اسلامی در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۶۳ در دیداری که با گوهرالشریعه دستغیب و جمعی از بانوان جامعة الزهرای قم، دانشگاه الزهرای تهران، جمعیت زنان مسلمان، انجمن‌های اسلامی بیمارستانها و کارخانجات، معلمان و محصلان مدرسه شهید مطهری و ستاد کمک‌رسانی به جبهه‌ها داشتند، بار دیگر به موضوع حجاب پرداختند و بیان کردند: «باید توجه داشته باشید که حجابی که اسلام قرار داده است، برای حفظ آن ارزش‌های شماست. هر چه را که خدا دستور فرموده است - چه برای زن و چه برای مرد - برای این است که آن ارزش‌های واقعی که این‌ها دارند و ممکن است به واسطه وسوسه‌های شیطانی با دست‌های فاسد استعمار و عمال استعمار پایمال می‌شدند این‌ها، این ارزش‌ها زنده بشود.»

امام خمینی در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۶۶ در دیدار محمد هاشمی رییس وقت صدا و سیما و اسماعیل فردوسی‌پور عضو کمیته سرپرستی این سازمان که خواستار تعیین تکلیف ایشان برای نحوه پوشش زنان بازیگر خارجی در فیلم‌های تلویزیونی و تماشای مسابقات زنان از سوی آقایان شدند، اظهار کردند: «نظر نمودن به این قبیل فیلم‌ها و نمایشنامه‌ها هیچ یک اشکال شرعی ندارد و بسیاری از آنها آموزنده است و پخش آنها نیز اشکالی ندارد و همین طور فیلم‌های ورزشی و آهنگ‌ها اکثرا بی‌اشکال است. گاهی خلاف به طور نادر دیده می‌شود، که باید بیشتر مواظبت کرد. لکن دو نکته باید مراعات شود اول آن که کسانی که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است چنین کاری را انجام دهد. دوم آن که بینندگان از روی شهوت نظر نکنند.»

بنیانگذار فرزانه انقلاب اسلامی در دوم فروردین ۱۳۶۸ نیز در جمع مهاجران جنگ تحمیلی، مبارزه غرب با حجاب اسلامی را مغایر آزادی مورد ادعای غرب دانستند و بیان کردند: «احتمالا قضیه مبارزه با حجاب زنان مسلمان در فضای آموزشی، حرکتی انحرافی برای کم‌رنگ کردن جلوه عظیم دفاع جهان اسلام از رسول اکرم (ص) می‌باشد. گرچه خود این واقعه هم از دردهایی است که ملت‌های اسلامی گرفتار آن شده‌اند که چگونه در دنیای به اصطلاح آزاد، الزام زنان و دختران مسلمان به رفع حجاب عین دموکراسی است و فقط ما که گفته‌ایم کسی که به پیغمبر اسلام (ص) توهین کند و اجماع فقهای مسلمین فتوا به اعدام آن می‌دهند، خلاف آزادی است.

راستی چرا دنیا در برابر کسی که اجازه ندهد تا دختران مسلمان به دلخواه خود با پوشش اسلامی در دانشگاهها درس بخوانند یا تدریس کنند، ساکت نشسته است؟ جز این است که تفسیر و تأویل آزادی و استفاده از آن در اختیار کسانی است که با اساس آزادی مقدس مخالفند؟ امروز خداوند ما را مسوول کرده است، نباید غفلت نمود. امروز با جمود و سکون و سکوت باید مبارزه کرد و شور و حال حرکت انقلاب را پا برجا داشت.»

ایشان در وصیت‌نامه سیاسی - الهی‌شان برای آخرین بار با جوانان، دختران و پسران سخن گفتند و از آنان درخواست کردند: «از شما می‌خواهم که استقلال و آزادی و ارزش‌های انسانی را ولو با تحمل زحمت و رنج فدای تجملات، عشرت‌ها، بی‌بند و باری‌ها و حضور در مراکز فحشا که از طرف غرب و عُمال بی‌وطن به شما عرضه می‌شود، نکنید.»

موضع رهبر انقلاب اسلامی

آیت‌الله سید علی خامنه‌ای نیز در دیداری که در تاریخ بیستم آبان 1394 با روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری داشتند با اشاره به مسئله حجاب و عفاف بیان کردند: «اسلام انسان را شناخته است که حکم حجاب را داده، حکم عدم اختلاط زن و مرد را داده. اسلام من و شما را شناخته؛ [انسان‌] مال خدا است و [او] آفریننده‌ ما است. اردوی مختلط یعنی چه؟ کوهنوردی مختلط، اردوی مختلط، گاهی حتّی خارج از کشور! نه، کار فرهنگی ماهیّت دیگری دارد، مفهوم دیگری دارد. مسئولین فرهنگی دانشگاه‌ها بفهمند چه‌کار می‌کنند.

بعضی‌ها کار فرهنگی را در داخل دانشگاه با کنسرت و اردوهای مختلط اشتباه گرفته‌اند؛ خیال می کنند کار [فرهنگی این است‌] میگویند باید دانشجو شاد باشد. شاد بودن برای هر محیطی چیز خوبی است اما چه‌جوری؟ به چه قیمتی؟ غربی‌ها چقدر بهره برده‌اند از این اختلاط دختر و پسر که ما بهره ببریم؟ یک روزی به ما می‌گفتند که در اروپا  - آن روز اروپا را مطرح می‌کردند - حجاب نیست و زن و مرد با هم قاطی هستند، هوس و شوق جنسی هم در آنجا طبعا کنترل شده است. خب، حالا شما نگاه کنید ببینید همین‌جور است؟ آیا هوس‌ها کنترل شده است یا تحریک شده است؟ این‌همه جنایت جنسی امروز دارد در آمریکا و در اروپا اتفاق می‌افتد؛ به جنس مخالف هم دیگر حالا اکتفا نمی‌کنند و از این بدتر هم خواهد شد.»

ایشان در تاریخ 17 اسفند 1396 در دیداری که با مداحان داشتند هم گفتند: «ما که نگفتیم اگر کسی در خانه‌ خودش در مقابل نامحرم روسری‌اش را برداشت، ما او را تعقیب می‌کنیم؛ [خیر] ما او را تعقیب نمی‌کنیم، در خانه‌ خودش است، کار شخصی می‌کند.

آن کاری که در ملأ انجام می‌گیرد، در خیابان انجام می‌گیرد، یک کار عمومی است، یک کار اجتماعی است، یک تعلیم عمومی است؛ این [خطا]، برای حکومتی که به نام اسلام بر سرِ کار آمده است تکلیف ایجاد می‌کند. حرام کوچک و بزرگ ندارد؛ آنچه حرام شرعی است نبایستی به‌صورت آشکار در کشور انجام بگیرد.

[می‌گویند] امام که فرمودند «باید زن‌ها با حجاب باشند، همه‌ زن‌ها را نگفتند» حرف بی‌خود، ما بودیم آن‌وقت، ما خبر داریم، چطور این‌جور است؟ امام در مقابل یک منکر واضحی که به‌وسیله‌ی پهلوی و دنباله‌های پهلوی در کشور به وجود آمده بود، مثل کوه ایستاد، گفت باید حجاب وجود داشته باشد.»

رهبر انقلاب در  تاریخ پنجم مرداد 1401 هم در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور خاطرنشان کردند: «اینها سالها است - 200  سال است ـ که می‌گویند زن اگر چنانچه از قیود اخلاقی و شرعی و مانند این چیزها رها نشود نمی‌تواند پیشرفت کند، نمی‌تواند به مقامات عالی علمی و سیاسی و اجتماعی و غیره برسد؛ این جوری دارند می‌گویند. شرط رسیدن زن به رتبه‌های بالای اجتماعی و سیاسی و غیره این است که این قیود اخلاقی را رها کند. زن ایرانی این را در عمل تکذیب کرده؛ ‌زن ایرانی در همه‌ی میدانها با موفقیت و سربلندی و با حجاب اسلامی ظاهر شده. اینها رجزخوانی نیست، اینها واقعیت‌های محسوس جامعه است.

خب، در این زمینه‌ها - مسئله حجاب و بیان آن در خطبه‌های نماز جمعه سراسر کشور - خیلی باید متین، منطقی و دور از احساسات بی‌مورد برخورد کرد. حالا احساسات چیز خوبی است، چیز بدی نیست، امّا اِعمال احساسات جا دارد. بالاخره شما در این ‌جور موارد، آن منطق استعماری غربی را که آتش‌بیار معرکه است و دست او مشغول کار است، افشا کنید؛ آن را افشا کنید، آن را با دلایل روشن برای مردم تبیین کنید. حالا غربی‌ها، هم در سطوح رسانه‌های بزرگ دولتی‌شان، هم این پادوهای حقیرشان، کارهایی میکنند؛ عیبی ندارد، شما با اینها روبه‌رو نشوید، با اینها مواجه نشوید؛ شما اصل مطلب را بر تبیین برای مردم [بگذارید].»

منابع:

صحیفه امام، جلد ۱۲، ص ۵۰۲

صحیفه امام، جلد ۵، ص ۲۹۴ و ۵۴۱

صحیفه امام، جلد ۲۰، ص ۴۴۵ و ۴۴۶

صحیفه امام، جلد ۲۱، ص ۳۲۸ و ۴۱۷

انتهای پیام