نشست «اقتصاد ادبیات کودک و آشنایی با فرصت‌های انتشار آثار کودک» امروز (چهارشنبه، ۲۹تیر) با حضور سید علی کاشفی خوانساری، سردبیر سابق «فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان» و «سروش نوجوان» و همچنین جمعی از ناشران و نویسندگان کودک و نوجوان اصفهان در کتاب‌فروشی اردیبهشت جهاد دانشگاهی برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمدرضا رهبری، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان اظهار کرد: با توجه به توسعه ادبیات کودک و نوجوان در شهر اصفهان، رونق بیشتر آن نسبت به گذشته، افزایش حجم و تعداد افرادی که به ادبیات کودک و نوجوان روی آورده و به‌صورت حرفه‌ای در آن فعالیت می‌کنند و همچنین فعالیت ناشران تخصصی کودک و نوجوان در اصفهان، لازم است که درباره اقتصاد ادبیات کودک و نوجوان و فرصت‌های نشر آثار در این زمینه گفت‌وگو و راه‌های رسیدن به مرحله حرفه‌ای شدن در این حوزه را بررسی کنیم.
او افزود: آقای خوانساری به‌عنوان کسی که طی چند دهه با سردبیری نشریه شهرزاد و تألیف بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در این فضا فعالیت کرده است در جمع نویسندگان و تسهیلگران کودک و نوجوان دعوت شدند تا از نظرات و تجربیات خود در این زمینه بگویند.
اقتصاد کتاب کودک، کسب‌وکاری با سود خوب
در ادامه این برنامه علی کاشفی خوانساری، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار با بیان اینکه چاپ کتاب در ایران بیش از ۲۰۰ سال پیش در زمان فتحعلی شاه قاجار آغاز شد، گفت: از اواخر دوره محمدشاه قاجار در ایران کتاب کودک داریم و همان کتاب‌هایی که به آن‌ها بچه خوانی گفته می‌شد در این دوره چاپ‌شده‌اند.
او ادامه داد: پیش از آن، چاپ کتاب کودک زبان فارسی در هند و برای آموزش زبان فارسی به کار می‌رفته است. علی‌رغم اینکه زبان مادری هندی‌ها فارسی نیست اما برای مشغول به کار شدن، استخدام دولتی و حضور در تجارتخانه‌ها یادگیری زبان فارسی لازم بود.
کاشفی خوانساری تصریح کرد: به‌طورکلی حدود ۲۰۰ هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان در کشور وجود دارد و حدود ۱۰۰ هزار عنوان کتاب زنده در بازار نشر و در حوزه کودک و نوجوان در گردش هستند. هرسال نیز ۱۰۰ هزار عنوان کتاب جدید در ایران منتشر می‌شود که بین ۱۰ تا ۱۷ درصد آن یعنی حدود ۱۵ هزار جلد کتاب متعلق به حوزه کودک و نوجوان است.
این نویسنده و روزنامه‌نگار با بیان اینکه در بخش کتاب کودک نمایشگاه کتاب تهران حدود ۴۰۰ ناشر غرفه می‌گیرند که می‌توان به‌صورت تقریبی این تعداد را ناشران جدی حوزه کودک و نوجوان دانست، گفت: ناشران به‌صورت کمی به ابر ناشران، ناشران بزرگ، متوسط، ناشران کوچک و ناشران خانگی تقسیم می‌شوند و ابر ناشر در حوزه کتاب کودک به ناشری گفته می‌شود که حداقل هزار عنوان کتاب چاپ اول و ۳ هزار تجدید چاپ داشته باشد که با این تعریف بین ۴ تا ۱۰ ابر ناشر در ایران وجود دارد که به‌صورت تخصصی در گروه‌های صنفی این حوزه فعالیت می‌کنند.
او اقتصاد کتاب کودک را جزوه کسب‌وکارهای با سود خوب دانست و اضافه کرد: این حوزه کسب‌وکار ریسک کمی دارد و افراد دخیل در آن افرادی با دغدغه‌های فرهنگی و علاقه‌مندان به کار برای کودک و نوجوان هستند و باوجود همه مشکلات کسب‌وکارهای فرهنگی، حوزه نشر ازجمله کسب‌وکارهای خوب محسوب می‌شود.
کاشفی خوانساری یادآور شد: گردش مالی نشر کتاب کودکان ۱۲ تا ۱۶ درصد کل بازار نشر را شامل می‌شود، میزان تجدید چاپ کتاب کودکان نسبت به کل بازار کتاب بیشتر است و میزان فروش و استقبال از کتاب کودک نیز بیشتر از سایر حوزه‌های کتاب است.
چاپ کتاب ملاک ارزشمندی اثر محسوب نمی‌شود
سردبیر سابق فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان با بیان اینکه تنها راه درآمد شغل بزرگی مثل ادبیات کودک، تألیف کتاب نیست، اظهار کرد: فعالان این حوزه در مقام مدرس، روزنامه‌نگار، داور جشنواره، سخنران، تسهیلگر و مربی فعالیت می‌کنند اما جدی‌ترین شغل در این حوزه تألیف کتاب است که پیش‌نیاز جدی ورود به این حرفه یافتن الزامات حرفه‌ای نویسندگی است که هیچ دانشگاهی آن را آموزش نمی‌دهد و داشتن هویت مشخص در فضای مجازی، تسلط به ارائه رزومه کاری و اخلاق حرفه‌ای ازجمله این موارد هستند.
این نویسنده یکی از شروط نویسندگی را جاه‌طلبی دانست و تأکید کرد: نویسنده باید از دیدن نام خود روی جلد کتاب خوشحال شود و نسبت به آن بی‌تفاوت نباشد، درعین‌حال توجه به جایگاه خود و داشتن تواضع از الزامات این حرفه است. درواقع نویسنده باید در عین واقع‌بینی درباره جایگاه فعلی خود و دوری از خودبزرگ‌بینی، از بدبینی، ناامیدی و افسردگی بپرهیزید، باید اعتقاد داشته باشد که در آینده نویسنده بزرگی خواهد شد و در این مسیر آثار خود را به محک بگذارد و از رد شدن آن‌ها هراسی نداشته باشد.
کاشفی خوانساری به لزوم توجه به مطبوعات اشاره کرد و گفت: چاپ شدن اثری به شکل کتاب دلیل ارزشمند بودن آن نیست. در حال حاضر چاپ کتاب، کار سختی نیست و ملاک ارزشمندی اثر محسوب نمی‌شود اما در مطبوعات به علت ساختار حرفه‌ای، نظارت‌های کیفی بیشتری اعمال می‌شود و به همین دلیل نویسنده‌های حرفه‌ای معمولاً از مسیر مطبوعات آغاز می‌کنند و ازاین‌رو برای ورود به عالم نویسندگی باید به مطبوعات توجه کرد.
او با بیان اینکه همت، زحمت، تعامل با افراد حرفه‌ای، خواندن و نوشتن مدام از الزامات مهم ورود به نویسندگی است، گفت: اولین مباحث نظری در حوزه کودک در اصفهان و در روزنامه فرهنگ در سال ۱۲۸۹ قمری چاپ شد.
اصل در نوشتن کتاب کودک، مخاطب است
سردبیر سابق سروش نوجوان ادامه داد: ادبیات کودک یعنی نوشته‌هایی که کودکان قرار است آن را بخوانند و لذت ببرند بنابراین قواعد و نیازهای مخاطب باید در چنین اثری رعایت شده باشد. کتاب کودک باید هر دو ویژگی مناسب بودن و جذاب بودن را داشته باشد چراکه اصل در این حوزه لذت کودک و انتخاب خود اوست؛ ما در کتاب خردسال با یک نفر مواجه نیستیم بلکه عموماً با یک تیم دونفره از مادر و کودک، مربی و کودک یا تسهیلگر و کودک مواجه هستیم که باید در اثر، توان متقاعد کردن هردوی آن‌ها را داشته باشیم.
کاشفی تأکید کرد: کودکی مفهومی جامعه‌شناسانه است، تصوری که از کودک، جایگاه، اقتضائات و نیازهای او وجود دارد کودکی نامیده می‌شود که مفهوم سیالی است و در طول زمان تغییر می‌کند. ما بر فرهنگ کودکی تأثیر می‌گذاریم و از آن تأثیر می‌پذیریم، گاهی مخاطب‌شناسی ما ضعیف است و مخاطب را دست‌کم می‌گیریم درحالی‌که اصل در نوشتن کتاب به‌ویژه کتاب حوزه کتاب کودک، مخاطب است.
این نویسنده و روزنامه‌نگار ادامه داد: مهدی محسنیان راد از اساتید حوزه ارتباطات معتقد بود که ادبیات کودک چیزی است شبیه مزاحم تلفنی شدن چراکه ما با کودک تماس گرفته‌ایم و مهم این است که او این ارتباط را قطع نکند، بنابراین استفاده از مسائل فلسفی و ارزشی در کتاب کودک خوب است اما به‌شرط توجه به اینکه اصالت در کتاب کودک لذت او و ادامه ارتباط با کتاب توسط اوست.
نظرات