محمد باغستانی، عضو هیات‌ علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در آئین رونمایی از جلد دوم کتاب غریب قریب نوشته مرحوم سعید تشکری که امروز، ۱۷ خرداد ماه، در فروشگاه مرکزی انتشارات آستان قدس رضوی برگزار شد، با بیان اینکه دست گذاشتن سعید تشکری روی موضوع تاریخچه‌ حرم اتفاق ارزشمند و قابل توجهی است، اظهار کرد: من اهل خواندن رمان‌نیستم اما موضوع متفاوت کتاب «غریب قریب» بسیار جذاب است و ابعاد مختلفی از گذشته ما را نیز در خود گنجانده است.  

وی افزود: معرفی شخصیت‌های سیاسی مختلف در قالب متن روان در این کتاب از ویژگی‌های این اثر است و بازنویسی شماری از کرامات امام رضا(ع)، ارائه‌ تاریخچه‌ای از بنای حرم مطهر رضوی، معرفی بنا و معماری حرم به عنوان نمادی هویتی فرهنگی و بیان واقعیت‌های تاریخی به صورت مستند از نکات قابل اعتنا در این اثر است.

عضو هیات‌ علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: مرحوم تشکری در این اثر متنی خواندنی برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم کرده و در آن تصاویری از بنای حرم مطهر را به شکلی مقابل چشم ترسیم کرده که مانند نخ تسبیح می‌ماند. همچنین در کتاب «غریب قریب» گزارشی از روند جای‌گیری حرم و تبدیل آن به هویت ملی ما و سیر گذر تاریخی آن را به رشته‌ تحریر درآمده است. همچنین اینکه چگونه حرم از زمان دفن حضرت به تدریج بخشی از هویت ما شده، این کتاب را ارزشمندتر می‌کند و اتفاقا همین بخش از کتاب قابلیت تبدیل شدن به فیلمنامه دارد.  

باغستانی ادامه داد: اگر بخواهیم به برخی از کاستی‌های کتاب هم بپردازیم، می‌توان به این نکته اشاره کرد که در رمان‌های تاریخی باید دید که قدرت خیال‌پردازی تا کجا بدون ایراد است و نویسنده چه میزان به تاریخ پایبند است. ای کاش نویسنده در آخر هر فصل به مستندات تاریخی که دست‌مایه این رمان تاریخی بلند شده، اشاره و به منابع اصلی که انتخاب شده استناد می‌کرد.

وی تصریح کرد: همه می‌دانیم که حرم رضوی از زمان دفن امام رضا(ع) میان مردم محبوب شده اما این رمان به درستی گذشته را بازسازی نکرده و نویسنده به مزار هارون‌الرشید در حرم مطهر توجه نداشته است. هارون شخصیت مهمی در بین خلفای عباسی بوده و وقتی فوت کرده مزار او هم در حرم بوده اما در کتاب به این مساله توجهی نشده است.

عضو هیات‌ علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به فرآیند به رسمیت شناخته شدن امام رضا(ع) در ایران اظهار کرد: این فرآیند خیلی طولانی بوده و باید تاریخ تشیع در کتاب غریب قریب بازسازی می‌شد اما به این فرآیند در حد چهار یا پنج صفحه اشاره شده که این مقدار برای این اثر ارزشمند کافی نیست. ضمن اینکه بخش مربوط به صفویه در کتاب کم است. صفویان معماری ایران را متحول کردند، شاه عباس حرم را براساس نقشه دارالسلطنه اصفهان بازسازی کرده اما در این کتاب به تیموری‌ها و ایلخانان بیشتر اشاره شده است؛ در صورتی که صفویان پررنگ‌تر بوده‌اند و این نکته باید در این رمان بیشتر دیده می‌شد.

تلاش سعید تشکری در راستای آشتی دادن مردم با ادبیات مدرن داستانی

امیرمهدی حکیمی، مدیر عامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی نیز در ادامه این نشست با اشاره به موضوع رمان غریب قریب بیان کرد: آنچه امروز در ادبیات داستانی کشور مشاهده می‌کنیم، این است که اغلب نویسندگان ما هم در فرم و هم در محتوا تحت تاثیر ادبیات روسیه هستند. لذا با داستان‌هایی مواجه هستیم که انگار متعلق به جامعه‌ ایرانی نیستند. آنچه که در آمریکای لاتین به عنوان رئالیسم جادویی متولد شد و اتفاق افتاد و آوازه‌اش در دنیا پیچید در ایران اتفاق نیفتاد. در آنجا پیشینه‌ ادبی هزار ساله‌ ایران وجود ندارد اما نویسندگان آن سرزمین از چیزهایی که در دنیای سرخپوستی وجود داشته خیلی بهره بردند و به رئالیسم جادویی رسیدند.

وی افزود: نویسندگان ادبیات داستانی باید پس از مطالعه و فهم ادبیات داستانی دنیا اتفاق جدیدی را رقم بزنند و حتی از آن‌ها عبور کنند. بورخس می گوید من سبک نوشتاری‌ام را وامدار سوره عنکبوت در قرآن هستم، اما به گمانم آنچه که سعید تشکری، نویسنده مطرح مشهدی رقم زده تلاش‌هایی برای آشتی دادن مردم با ادبیات مدرن داستانی ما است؛ ادبیاتی که ریشه‌های کهن ایرانی و اسلامی را در خود جای داده است.  

حکیمی ادامه داد: سعید تشکری اهل تئاتر و ادبیات نمایشی هم بود و از تلفیق این‌ها به زبان داستانی متعلق به خود رسید. چیزی بین ادبیات دراماتیک و رمان که سرآغازی برای یک تحول ادبی است. جهان زیستی تشکری که تجربه‌های فیلمنامه‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی، کارگردانی، بازیگری و ... را در خود دارد از او انسانی چند وجهی ساخت. تشکری بیشتر از هر نویسنده‌ای به صورت مستقیم با مفاهیم رضوی کتاب نوشته است. این آثار با موضوعات متنوعی نظیر معماری، هویت، اشخاص و... هستند. بنابراین باید در مورد آثارش بیشتر گفت‌وگو کرد تا به یک جریان رسید و آن را ادامه داد.

انتهای پیام