آیت‌الله محمد صالح کمیلی خراسانی در جلسه درس اخلاق که با موضوع شرح فصل دهم کتاب شریف آداب الصلاه امام خمینی (ره) برگزار شد، عنوان کرد: در این کتاب دو راهکار برای تحصیل حضور قلب بیان شده است.

وی رفع موانع پراکندگی خواطر متفرقه ذهنی و قلبی را اولین راهکار در این زمینه دانست و افزود: باید دید این خواطر از طریق حواس ظاهریه (حواس پنج‌گانه) یا حواس باطنی به قلب وارد شده است.

وی گفت: ممکن است حس سامعه در اثنای نماز با شنیدن چیزی سبب تشتت خاطر نمازگزار شود و سپس قوه خیال از شاخه‌ای به شاخه دیگر به پرواز درآید.

وی تصریح کرد: در کتاب معراج السعاده برای قوای چهارگانه خیالیه، غضبیه، شهویه و عاقله سه جانب افراط، وسط و تفریط ذکر شده است. هرکس باید با تحصیل حد وسط و انجام تمرینات قوای چهارگانه خود را متعادل سازد تا زندگی خوبی داشته باشد.

این استاد اخلاق با ذکر چند مثال به تبیین افراط و تفریط در قوای چهارگانه پرداخت، بیان کرد: اگر قوه فرّار خیالیه متمایل شود به سمت امور تافه که نه‌تنها اهمیتی ندارد بلکه ضرر و آسیب هم می‌رساند باعث تقویت و توسعه آن شده که آن حالت افراط و زیاده‌روی این قوه است.

وی یکی از مشخصه‌های این قوه را وارد شدن آن در هر امری دانست که در صورت تعدیل نشدن مشکل‌زا خواهد بود، گفت: در طرف تفریط این قوه، فرد نسبت به مسائل اجتماعی و امور واجب بی‌خیال و بی‌تفاوت می‌شود؛ یعنی با مشاهده مضار و منکرات، غض نظر می‌کند با اینکه می‌داند این مسئله واجب شرعی است و با صحبت کردن و امر به معروف از انجام منکر جلوگیری می‌شود.

 وی تصریح کرد: انسان در مسائل مهم حوزوی، علمی و غیره باید به قدر لزوم از این قوه استفاده کند؛ چون ابتدا باید مسئله را تصور کرد تا تصدیق به تدریج حاصل شود. لذا اگر انسان موفق به تطهیر این قوه شود برای او نافع خواهد بود.

این استاد اخلاق در مورد قوه عاقله گفت: عده‌ای با تحمیل فشار زیاد بر قوه مدرکه و عاقله خود تا حد افراط از این قوه استفاده می‌کنند که منجر به وقوع مسائلی می‌شود.

وی افزود: با داشتن چنین موهبت بزرگی، برخی از قوه عاقله خود استفاده نمی‌کنند و جانب تفریط را در پیش می‌گیرند.

آیت الله کمیلی درباره قوه غضبیه گفت: برخی نمی‌دانند چه وقت باید از این قوه استفاده کنند. وی غضب مادر بر فرزند جهت تشفی خاطر، غضب مرد بر اهل و عیال خود یا کتک زدن زن جهت اثبات مردانگی را از مصادیق غضب نادرست و نابجا عنوان کرد.

وی وجود قوه غضب را از ضروریات دانست و تصریح کرد: غضب بر دشمن اسلام و دین یک غضب مطلوب است؛ اما متأسفانه برخی افراط و تفریط می‌کنند و این قوه را تعدیل نمی‌کنند.

آیت‌الله کمیلی درباره تفریط در قوه شهویه گفت: غریزه جنسی را خداوند برای تولید نسل در نفس زن و مرد قرار داده است؛ اما برخی با وجود داشتن تمکن ازدواج نمی‌کنند و برنامه‌های دیگری را در پیش می‌گیرند. این یک نوع رهبانیتی است که در اسلام منع شده است.

وی افزود: شهوت فقط مربوط به امور جنسی نیست. بلکه شهوت در بسیاری از مسائل مانند کلام، سخنرانی، خوراک، لباس و غیره نیز وجود دارد. مقتضیات و مشتهیات سبب می‌شود انسان در زندگی جانب افراط یا تفریط را در پیش بگیرد و نتواند از این قوه به‌درستی استفاده کند و آن را تعدیل کند.

این استاد عرفان عملی اظهار کرد: این مطلب به سهولت حاصل نمی‌شود و نفس باید تربیت شود؛ لذا با گذراندن یک دوره اخلاق، وارد شدن در مسائل سیر و سلوک، انتخاب استاد و یافتن راه می‌توان بر میولات فراوان و متعدد نفس غلبه کرد.

وی دومین راهکار برای تحصیل حضور قلب را انتخاب مکان خلوت برای نمازخواندن و انجام عبادت دانست و بیان کرد: افراد متفاوت هستند هرکسی باید آن را تجربه کند؛ ممکن است یک نفر در مکان شلوغ تمرکز داشته باشد اما در مکان خلوت و تاریک برای او تشتت ذهنی و فکری ایجاد شود.

این استاد حوزه گفت: امام راحل به نقل از شهید ثانی فرموده محل عبادت باید به‌قدر قامت فرد باشد به نحوی که هفت موضع بدن در هنگام سجده به‌درستی روی زمین قرار بگیرد و علاوه بر آن منفذی نداشته باشد و صدایی به آن نفوذ نکند. وی چنین مکانی را به انباری واحدهای مسکونی تمثیل نمود و گفت عده‌ای برای مکان چله‌نشینی نظر شهید ثانی رادارند.

وی اظهار کرد: امام (ره) می‌فرماید باید مراقب حواس باطنیه نیز بود و آن را تطهیر کرد. چون ممکن است نمازگزار در ظاهر چیزی نبیند اما در باطن برای او مسئله‌ای پیش بیاید که سبب جولان قوه خیال شود و یک دفعه مشاهده کند نماز به پایان رسیده است.

آیت الله کمیلی با اشاره به اینکه باید منشأ تفرق خواطر را شناسایی کرد، گفت: امام راحل (ره) در این خصوص به دو مسئله اشاره کرده است؛ اول اینکه قوه خیال فرار است و باید تطهیر و تعدیل شود و تحت کنترل قرار بگیرد. مسئله دوم دنیا و تعلقات دنیوی است و در حدیث آمده: محبت دنیا سرآمد تمام خطاها است. لذا انسان باید تفکر کند آخر محبت دنیا و تعلقات چه سودی برایش دارد که موجب سلب حضور قلب او در انجام عبادات و دوری از خدا می‌شود.

وی اظهار کرد: انسان باید این خار و خاشاک را از مسیر خود بردارد تا بتواند یک نماز با توجهی بخواند؛ چون اگر نماز درست شود تمام کارها درست می‌شود.

شایان ذکر است درس اخلاق آیت الله کمیلی خراسانی در خصوص شرح دروس اخلاقی حضرت امام خمینی (ره) روزهای یکشنبه بعد از نماز مغرب و عشا در محل مسجد سلماسی واقع در شهر مقدس قم، خیابان ارم، کوچه سلماسی برگزار می گردد و حضور برای عموم علاقمندان بلا مانع است.

انتهای پیام