به گزارش ایسنا، در کشور ما دو موضوع کمبود آب و عدم رعایت الگوهای مصرف، شانه به شانه یکدیگر قد علم می‌کنند و مقولاتی جدا از هم نیستند. فاصله گرفتن از این دو مشکل و نتیجه مثبت گرفتن از هر دو سرفصل، به دیگری نیز مربوط می‌شود. پس نمی‌توان اصلاح الگوی مصرف آب را از موجودی ذخایر آبی جدا دانست.

برخی از صاحب‌نظران این حوزه معتقدند دلایل اصلی بحران آب در ایران، تنوع آب و هوایی زیاد، توزیع نامناسب آب و اولویت دادن به توسعه بی رویه کشاورزی است. بنابراین عدم برنامه‌ریزی مناسب، مدیریت ضعیف، توسعه یافتگی ناهمگون، اعمال سیاست‌های پرخطا در مورد تخصیص آب و  همچنین قیمت‌گذاری نامناسب، فقدان توانایی کشاورزان در بهینه‌سازی آبیاری، مصرف مسرفانه صنایع و بسیاری از علت‌های دیگر دست به دست هم می‌دهند و گره بحران آب را کورتر می‌کنند.

صورت مسئله کاملا مشخص است؛ ایران با مشکلات جدی آب در مقیاس محلی و ملی روبرو است. در این راستا می‌توان افزایش نامتوازن تقاضا و عدم پاسخ‌دهی به این نیاز در کنار کاهش منابع آبی را عواملی دانست. برای پیچیده‌تر شدن این بحران و طبعا برای خروج از چنین معضلی باید طی یک همت ملی، از همه ظرفیت‌ها استفاده کرد تا در سال های آینده با فاجعه بی آبی روبرو نشویم.  

به‌طور مثال، یکی از این سرفصل‌ها نادیده گرفتن الگوی صحیح مصرف در بخش خانگی است. در شرایطی که طی سال‌های گذشته برنامه‌ریزی مدونی برای این موضوع طراحی نشده، یا به هر دلیلی سیاست‌های مدیریت آب موفق نبوده، نمی‌توان از مردم متوقع بود که در مصرف آب، صرفه جویی‌های لازم را به عمل بیاورند. بر این اساس تصمیم‌سازی‌های عمدتا نامشخص و نبود زیر ساخت‌های تامین آب در بخش خانگی، تبعات منفی خود را ببار می‌آورد، همانطور که تاکنون نیز به‌بار آورده است. همچنین مصرف فزاینده بخش خانگی به موازات رشد تقاضای غیرموجه صنایع و کشاورزی، ما را به انواع مشکلات پیش رو نزدیک‌تر می‌کند.

این طیف وسیع در حالی زنگ خطر بی‌آبی را به صدا در میاورند که از آزمون و خطاهای پیشین خود در هر دو حوزه مدیریت و مصرف، درس آموخته مطلوبی حاصل نشده است.
به عبارت دیگر تجربیات به دست آمده در راستای بهینه‌سازی مصرف آب، آنطور که باید به کار گرفته نشده است. هم‌اکنون به طور تقریبی، سهم مصرف آب در بخش کشاورزی نزدیک به ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است، در حالی‌که در مناطق توسعه یافته دنیا، این سهم ها به ترتیب ۳۰ ، ۱۱ و ۵۹ درصد است.

طبق آمارهای منتشر شده توسط وزارت نیرو، وضعیت بارش‌ها نیز در کشور ما ناهمگون است، به نحوی که یک درصد از مساحت ایران بارشی بیش از ۱۰۰۰ میلی‌متر دارد و میزان بارندگی در مناطقی همچون حوضه آبریز شرق کشور در حدود ۱۴۸ میلیمتر است. به‌طور کلی آب در سه بخش کشاورزی، شرب و صنعت مصرف می‌شود.

گفته می‌شود از میان ۱۷ کشوری که از لحاظ بحران آبی رتبه‌های نخست جهان را در اختیار دارند، ۱۲ کشور در خاورمیانه و شمال آفریقا واقع شده‌اند که تمام کشورهای خلیج فارس را در بر می‌گیرد. از سویی دیگر ایران و کشورهای عربی همسایه برای مقابله با این چالش باید از تمام تجربیات یکدیگر استفاده کنند تا در زمینه بهبود امنیت آب و کاهش آسیب به اکولوژی خلیج فارس توفیقی خاص حاصل کنند. یعنی رفع مشکل آب در سرزمین ایران محدود به برنامه‌ریزی و مدیریت داخل مرزی نمی‌شود. 

در عین حال حداقل با این رفتار و سیاست کلی، استفاده از آب شیرین به حفظ منابع آب زیرزمینی ارزشمند کمک می‌کند و می‌تواند برای مصارف جوامع روستایی محلی ذخیره شود و از مهاجرت بیشتر جمعیت روستایی به شهرها پیشگیری کند.

یکی از مشکلات تاسف باری که بدلیل تنش آبی بوجود آمده، مناقشاتی است که در جوامع روستایی و جمعیت‌های بومی رویارویی با نهادهای مجری قانون را رقم می‌زند و کام افراد را تلخ تر از پیش می‌کند. این چالش در حالی رخ می‌دهد که متوجه می‌شویم اختلافاتی از این دست تنها به دلیل گرایشات سیاسی بین جناح‌ها بوجود آمده است.

به گفته کارشناسان، با آموزش و فرهنگ‌سازی، مصرف آب و سبک زندگی را می‌توان تغییر داد اما لازمه این تغییر، آموزش و فرهنگ‌سازی است که  از فرد شروع شده و به زنجیره تامین نهادهای متولی ختم می‌شود. این سیاست در بخش‌هایی از کشورهایی مانند استرالیا، هند و قسمتی از بخش جنوب غربی آمریکا اعمال شده و نتایج مطلوبی نیز به‌بار آورده و بر همین اساس چنین رویکردی به دیگر نقاط جهان نیز سرایت کرده و باعث شده تنش آبی به شکل بسیار مطلوبی مهار شود. استفاده از تجربیات این سیاست می‌تواند با شرایط محلی و بومی و اقلیمی کشور ما منطبق شده و حل مشکل را تسریع بخشد.  

در این باره داریوش مختاری - کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آبی با اشاره به اهمیت حفظ منابع آبی و خطرات موجود برای آب در کشور به ایسنا گفت: اگر شرایط طبق روال فعلی پیش برود و راهکاری برای نگهداشت آب اندیشیده نشود، در آینده ای نه چندان دور با خطر نابودی محیط زیست و حتی جنگ بر سر آب مواجه خواهیم شد.

وی با تاکید بر لزوم ایجاد مدیریت برای حل چالش‌های موجود گفت: استفاده از نظرات کارشناسان و صاحبنظران برای حل مشکلات آبی موضوعی مهم و ضروری است، تغییر شرایط آب و هوایی در کشور موقعیتی را به وجود آورده که احتمال بدتر شدن اوضاع نیز وجود دارد.

این کارشناس ارشد منابع آبی، تراکم شدید جمعیتی همراه با بارگذاری‌های سنگین و متمرکز را یکی از گلوگاه‌های بحران آب در کشور دانست و گفت: این ویژگی می‌تواند زمینه فروپاشی را فراهم کند. یک تکانه کم آبی حتی در مقیاس ۳۰ تا ۵۰ درصد از نیاز آبی یک کلانشهر که امکان جبران و مدیریت آن فراهم نشود، زمینه یک بی‌نظمی فراگیر اجتماعی را فراهم می‌کند که می‌تواند بسیار خطرناک و کنترل‌نشده باشد. 

مختاری با بیان اینکه وضعیت تهران، مشهد، اصفهان و کرمان در حوزه منابع آبی پرخطر است، اظهار کرد:  از یک‌سو صنایع آب‌بر از جمله نیروگاه، پتروشیمی، فولاد و سیمان در جغرافیای خشک فلات مرکزی که با کمیابی منابع آب روبروست، مستقر و آبخوان‌ها را خالی می‌کنند و از سوی دیگر عمده فرآورده‌های این صنایع برای دو بخش مصرفی یعنی مسکن و خودرو به‌کار گرفته می‌شوند که یک گرداب سنگین مصرف را پدید آورده‌اند.

وی با بیان اینکه دغدغه فعلی برای سال ۱۴۰۱ این است که امسال تاکنون سال پر بارشی را نداشتیم و این زنگ خطر نباید کار را به جایی برساند که در شهرهای بزرگ برای ۳۰ تا ۴۰ درصد جمعیت به سمت جیره بندی برویم و یا حتی ممکن است جیره بندی نیز در این شهرها پاسخگو نباشد، اظهار کرد: بر اساس پیش بینی صورت گرفته، ممکن است در پاییز حتی جیره بندی نیز پاسخگو ۳۰ درصد جمعیت تهران نباشد.

این کارشناس با تاکید بر اینکه باید برای کلان شهرها راهکارهای کاهش مصرف آب شهری که در قانون توسعه و بهینه سازی مصرف آب که حدود پنج سال است، متوقف مانده را اجرایی کنیم، گفت: نباید تنها این نگاه وجود داشته باشد که سرانه آب را افزایش دهیم، درآمد شرکت آب و فاضلاب افزایش پیدا کند و بعد از آن به دنبال پروژه‌های شیرین‌سازی و انتقال آب پیش برویم.

مختاری افزود: این نگاه باید تغییر کند، ما دو نگاه مدیریتی داریم، مدیریت عرضه و تقاضا؛ طی سال‌های اخیر کارشناسان اعلام کرده‌اند که باید به سمت مدیریت تقاضا پیش برویم و با کاهش مصرف و افزایش بهره وری آب شرایط را در بخش‌های اقتصادی، خدمات و صنعت مدیریت کنیم.

به گفته وی، باید وزن مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهیم و خیلی از محصولات را می توانیم کشت نکنیم؛ باید به سمت مدیریت تقاضا پیش برویم و تغییراتی را در این حوزه باتوجه به گسترده شده دامنه بحران آب ایجاد کنیم.

به گزارش ایسنا، بحران آب در ایران موضوع امروز و دیروز نیست، باید حل این مهم در دستور کار تمام سازمان های ذیربط قرار بگیرد تا در آینده شاید وقایع جبران ناپذیر نباشیم، هشدار بحران آب باید خیلی رساتر از آنچه تاکنون اعلام شده به گوش همگان برسد و دولت نیز راهکارهای عملی، کارشناسی و فوری را برای حل این چالش بزرگ کشور درنظر بگیرد.

انتهای پیام