خانواده از منظر امام راحل نخستین و مهم‌ترین جایگاه تربیتی بشر و محل بروز و ظهور عواطف انسانی و رکن عمده جامعه است. اگر زن در جامعه بتواند به علم و معرفت و کمالات معنوی و اخلاقی که خدای متعال و آیین الهی برای همه انسان‌ها به طور یکسان در نظر گرفته برسد، تربیت فرزندان بهتر خواهد شد و محیط خانواده گرم‌تر و باصفاتر خواهد شد و جامعه پیشرفت بیشتری خواهد کرد.
امام خمینی(ره) در جلد نهم صحیفه امام می‌گوید «دامن مادر بزرگ‌ترین مدرسه‌ای است که بچه در آن‌جا تربیت می‌شود. آنچه که بچه از مادر می‌شنود، غیر از آن چیزی است که از معلم می‌شنود. بچه در دامن مادر بهتر تربیت می‌شود تا در جوار پدر، تا در جوار معلم».
امام نابسامانی‌ها و مشکلات تربیتی جامعه را به جدا شدن فرزند از مادر و پیدایش عقده‌های ناشی از آن نسبت می‌دهد. او ریشه اکثر بزهکاری‌ها و آسیب‌ها و مفاسد اجتماعی را در نتیجه درک نکردن محبت مادری و محروم بودن از آن می‌داند و می‌گوید «بچه‌هایی که از دامن مادر جدا شده‌اند و محبت مادر ندیده‌اند، عقده پیدا می‌کنند. این عقده‌ها منشأ همه مفاسد یا اکثر مفاسدی است که در بشر حاصل می‌شود. این جنگ‌هایی که پیدا می‌شود... این دزدی‌ها، این خیانت‌ها...»
از دیدگاه امام خمینی(ره) زن نه فقط با حضور مثبت و سازنده خود در جامعه، بلکه با حضور در روان و ذهن مردان و فرزندان در خانواده و در نهایت با حضور در روحیات جامعه، مسیر اصلی جامعه و تکامل انسانی را تعیین می‌کند. بنابراین، زنان در هر جامعه‌ای تعیین کننده مسیر حرکت آن جامعه‌اند. «بچه وقتی در دامن مادرش هست می‌بیند مادر اخلاق خوش دارد؛ اعمال صحیح دارد؛ گفتار خوش دارد. این بچه از همان‌جا اعمالش و گفتارش به تقلید از مادر که از همه تقلیدها بالاتر است و به تزریق مادر که از همه تزریق‌ها مؤثرتر است، تربیت می‌شود».
امام باور داشت که سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زنان است و این زن است که با تربیت صحیح خود انسان می‌سازد و کشور و جامعه را به سوی اصلاح پیش می‌برد. پس زنان باید در کسب فضایل و کمالات روحی و معنوی تلاش کنند؛ چراکه در رشد دادن معنویت در جامعه نقش شایانی دارند.
امام خمینی(ره) هوشیارانه نقش زن در جامعه را درک کرده و پس از انقلاب اسلامی به احیاء شخصیت زن مسلمان در جامعه پرداخت و در چارچوب جهان‌بینی توحیدی و مقام انسانی زن که خلیفةالله و صاحب کرامت و معنویت است، جایگاه و نقش زن در اجتماع را تبیین کرد. با توجه به اهمیت حجاب در رشد کرامت زنان، آیت‌الله خمینی(ره) نهضت رضاخانی را که به تقلید از فرهنگ غرب در ایران اجرا شد، الگوبرداری از پوشش زنان اروپایی و مایه ننگ کشوری اسلامی می‌دانست. امام زن را نه مظهر فریب و بازیچگی که مبداء خیرات و سعادت می‌دانست و می‌خواست از وجود زن در ارتقا و تعالی جامعه استفاده کند، او را موجودی بس باکرامت و عظمت می‌دید که سعادت و شقاوت جامعه تا حد زیادی به دست اوست. امام خمینی(ره) حجاب را موجب حفظ شخصیت زن، پیشرفت جامعه و دور ماندن آن از ابتذال می‌دانست و بر این باور بود که با حفظ حجاب ارزش‌های والای انسانی محفوظ می‌ماند و معیارهای معنوی در جامعه سیر صعودی به خود می‌گیرد.
او در این در این خصوص می‌گوید «امروز باید خانم‌ها به وظایف اجتماعی و دینی خودشان عمل کنند و عفت عمومی را حفظ کنند و روی آن عفت عمومی کارهای اجتماعی و سیاسی را انجام دهند».
تأکید حضرت امام بر حجاب بیانگر روشن‌بینی ایشان در لزوم نگاهبانی ارزش‌های اسلامی و جلوگیری از مفاسد ناشی از رعایت نکردن حجاب است. امام نه فقط حجاب را مانع کسب علوم، فضایل و فرهنگ نمی‌دانست بلکه آن را موجب تقویت حریم عفاف، تحکیم ارزش‌های انسانی، پالایش روح و عامل استحکام خانواده می‌شمرد و می‌گفت «بانوان محترم ایران ثابت کردند که در دژ محکم عفت و عصمت هستند و جوانان صحیح و نیرومند و دختران عفیف و متعهد به این کشور تسلیم خواهند کرد و هیچگاه در آن راه‌هایی که قدرت‌های بزرگ برای تباه کردن این کشور پیش پای آن‌ها گذاشته بود، نخواهند رفت».
امام خمینی(ره) اگرچه چادر را حجاب کاملی می‌دانستند اما پوشش‌های مشابه را نیز کافی می‌دانستند همانطور که در پاریس در پاسخ خبرنگاران و بانوان محجبه‌ای که درباره میزان حجاب در ایران از او سؤال کردند گفت «آری در اسلام زن باید حجاب داشته باشد اما لازم نیست که چادر باشد بلکه زن میتواند هر لباسی را که حجابش را به وجود آورد اختیار کند. ما نمیتوانیم و اسلام نمیخواهد که زن به عنوان یک شیء و یک عروسک در دست ما باشد. اسلام میخواهد شخصیت زن را حفظ کند و از او انسانی جدی و کارآمد بسازد. ما هرگز اجازه نمیدهیم تا زنان فقط شیئی برای مردان و آلت هوسرانی باشند.»
حضرت آیت‌الله خمینی در جمع بانوان قم در سال ۱۳۵۹ گفتند «آن ارزشی که امروز در کشورهای اسلامی و خصوصاً در کشور ایران پیدا شده است این است که در رژیم سابق شأن و مرتبت عبارت از آرایش مهوّع و لباس‌های کذا و منزلگاه‌های کذا بود و امروز ارزش، ارزش انسانی است؛ ارزش اخلاقی است؛ ارزش انسانی است به واسطه همین تحول در قشر بانوان، دیگر آن‌هایی که با آرایش‌های فاسد و لباس‌های فاخر می‌خواستند فخر فروشی کنند، در بین جامعه نسوان ما محکومند و خجالت‌زده‌اند. آن روز بانوان اسلامی ما خجالت می‌کشیدند که با لباس اسلامی و لباسی که در آن مراعات شده باشد [ظاهر بشوند] طبقات ضعیف هم اگر این کار را می‌کردند، خجالت می‌کشیدند در بین قشرهای فاسد و مرفه بروند. امروز امر بعکس است؛ آن اشخاصی که دارای آنطور کارهای فاسد و آرایش فاسد و خودنمایی‌های مفسد بودند، آن‌ها احساس شرم می‌کنند در بین شما.»
امام همچنین در سال ۱۳۶۳ در جمع بانوان به مناسبت روز زن اظهار کرد «باید توجه داشته باشید که حجابی که اسلام قرار داده است، برای حفظ آن ارزش‌های شماست. هرچه را که خدا دستور فرموده است... برای این است که آن ارزش‌های واقعی که این‌ها دارند و ممکن است به واسطه وسوسه‌های شیطانی یا دست‌های فاسد استعمار و عمال استعمار پایمال می‌شدند این‌ها، این ارزش‌ها زنده بشود.»
حضرت امام در باب آزادی زنان در انتخاب پوششان در مصاحبه با خبرنگار روزنامه گاردین در سال ۱۳۵۷ گفت «زنان در انتخاب فعالیت و سرنوشت و همچنین پوشش خود با رعایت موازین آزادند و تجربه کنونی فعالیت‌های ضد رژیم شاه نشان داده است که زنان بیش از پیش آزادی خود را در پوششی که اسلام می‌گوید یافته‌اند».
از نگاه امام نماد ارزشمند و بسیار روشن زن در جامعه اسلامی، زنی است که در براندازی رژیم شاه و پس از آن در مراحل تصویب و تثبیت جمهوری اسلامی نقش ارزنده‌ای داشته. حتی انقلاب اسلامی گاه به نام انقلاب چادرها نامیده می‌شود. این زن در جنگ و دفاع نقش تعیین کننده‌ای دارد و در هدایت و رهنمود جوامع جزو رسولان و فرستادگان دینی است. از منظر امام، زن مربی و مظهر آمال بشر است و از دامن وی مرد به معراج می‌رود و اگر آنان از ملت‌ها گرفته شوند ملت‌ها به شکست و انحطاط کشیده می‌شوند.
حضرت امام لزوم تعلیم و تعلم را همراه و همزاد با تهذیب نفس می‌داند و در این باره می‌گوید «دخترم! پیمبران مبعوث شدند تا رشد معنوی به بشر دهند و آنان را از حجاب‌ها برهانند.»
حضرت امام برای شخصیت علمی و فرهنگی زنان در اجتماع به لحاظ آنکه فرزندان امروز و نسل فردا در دامن زنان باید تربیت شوند جایگاه ویژه‌ای قائل بوده و معتقد بود: «امکان رسیدن به رتبه اجتهاد برای زن هم هست، اما نمی‌تواند مرجع تقلید برای دیگران باشد.» و در جایی دیگر می‌گوید «شما می‌دانید که فرهنگ اسلام در این مدت مظلوم بود، در این مدت چند صد سال، بلکه از اول بعد از پیغمبر(ص) تا برسد به حالا فرهنگ اسلام مظلوم بود، احکام اسلام مظلوم بودند و این فرهنگ را باید زنده کرد و شما خانم‌ها همانطوری که آقایان مشغول هستند، همانطوری که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند، شما هم باید مشغول باشید.»
حضرت آیت‌الله خمینی ستایشگر فضایی بودند که در آن زنان نیز مانند مردان توانایی تحصیل و رسیدن به مدارج بالای علمی را داشته باشند. «شما بانوان در ایران ثابت کردید که در پیشاپیش این نهضت قدم برداشتید، شما سهم بزرگی در این نهضت اسلامی ما دارید، شما در آتیه برای مملکت ما پشتوانه هستید... شما در تحصیل کوشش کنید که برای فضائل اخلاقی، فضائل اعمالی، مجهز شوید... دامان شما یک مدرسه‌ای است که در آن باید جوانان بزرگ تربیت شوند».
امام همواره خواهان حضور جدی بانوان در عرصه‌های علمی و فرهنگی بودند و زنان را تشویق به فراگیری علوم مختلف می‌کرد. «زنان باید تحصیل کرده آن هم در رشته‌های گوناگون و مربیان و دبیران و معلمانی کاردان و باتقوا امروز و فردای ایران عزیز ما را تأمین کنند.»
یادداشت از زهرا اسماعیلی، خبرنگار ایسنا
انتهای پیام
نظرات