میثم مجیدی در گفت‌وگو با ایسنا افزود: بر اساس بررسی‌های به عمل آمده نسبت برداشت از منابع به آنچه تجدیدپذیر است در استان خراسان رضوی تقریباً ۱۳۴ درصد اعلام شده در صورتی که این شاخص اگر از یک بالاتر باشد نشان دهنده بهره‌کشی بیش از حد بوده این در حالی است که کاشمر در این زمینه نیز رکورددار است و میزان بهره‌کشی از منابع آب در این دشت بیش از ۲۷۰ درصد است.

وی تصریح کرد: ساختار آبخوان و آب‌های زیرزمینی در کاشمر به شکلی است که اگر در سال ۱۰۰ میلیون مترمکعب برداشت کنیم دو متر پایین می‌رود در صورتی که در دشت‌های مشابه ممکن است همین میزان برداشت منتج به ۲۰ سانتیمتر افت سطح آب شود.

۱۹۵ درصد بیشتر از منابع زیرزمینی استفاده می‌کنیم

وی بیان کرد: بر اساس نقشه سازمان زمین‌شناسی، کاشمر در سال ۳۰ سانتیمتر و بالاتر از دشت مشهد، زرند و رفسنجان نشست زمین دارد.

این استاد دانشگاه رکورددار بودن ترشیز در مسئله آب و پیامدهای آن را از جمله معضلات و مشکلات جدی دانست و تصریح کرد: تحقیقات اولیه نشان می‌دهد در حالت خوش‌بینانه عمر مفید آبخوان شهرستان کاشمر با ادامه روند کنونی در حدود ۲۰ سال دیگر باشد.

وی گفت: با این روند ۲۰ سال دیگر در کاشمر آب نداریم و اگر آبی هم باقی بماند فرونشست‌ها شاید زودتر این منطقه را از بین ببرد.

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با بیان اینکه ۱۹۵ درصد بیشتر از آنچه باید داریم از منابع زیرزمینی استفاده می‌کنیم، افزود: هر چند مولد ثروت در شهرستان کشاورزی است اما با وضعیت موجود، این رویه پایدار نبوده و خسارت‌های جدی برای اقتصاد و توسعه اجتماعی منطقه به همراه خواهد داشت.

۳۵ میلیون مترمکعب کسری مخزن

وی افزود: هر چند بیش از ۳۵ میلیون مترمکعب کسری مخزن داریم اما از سویی حجم تخلیه بخش کشاورزی از حجم چاه‌های مطالعاتی کاشمر ۱۰۶ میلیون مترمکعب در سال است.

مجیدی با اشاره به اینکه ۸۲ درصد منابع آبی شهرستان کاشمر چاه، ۱۱ درصد چشمه و ۷ درصد قنات هستند، گفت: سالیانه بیش از ۱۲۷ میلیون مترمکعب از این منابع آب برداشت می‌شود.

وی بیان کرد: بیشترین چاه‌ها با ۳۸۵ حلقه مربوط به بخش کشاورزی است که سالیانه ۱۰۶ میلیون مترمکعب از آن‌ها برداشت می‌شود و ۲۱ میلیون مترمکعب آن اضافه برداشت است.

مجیدی اظهار کرد: بر اساس آماربرداری سال ۹۷-۱۳۹۶ تعداد ۵۰۷ چاه عمیق و نیمه عمیق در دشت کاشمر حفر شده که میزان برداشت سالیانه از منابع آب زیرزمینی ۱۳۴.۳ میلیون مترمکعب است. به عبارتی ۸۲ درصد از منابع آب زیرزمینی به چاه‌های عمیق و نیمه عمیق حفر شده در دشت کاشمر تعلق می‌گیرد که معادل ۹۸.۵ میلیون مترمکعب برداشت سالانه خواهند داشت.

خشکسالی آب‌های زیرزمینی به اوج خود رسیده است

وی ادامه داد: طبق نقشه‌های پهنه‌بندی شده از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۷ محدوده بیشتر در شرایط هشدار و از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ محدوده از غرب به سمت شرق دشت کاشمر به سمت شرایط نرمال و از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ محدوده در شرایط خطرناک و از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ محدوده در شرایط حداقل تاریخی قرار می‌گیرد. به عبارتی خشکسالی آب زیرزمینی در دشت کاشمر به اوج خود رسیده است.

رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با بیان اینکه شدت خشکسالی در قسمت‌های غربی و جنوبی دشت نسبت به قسمت شرقی و شمالی دشت بیشتر است، گفت: باوجود اینکه کاشمر رکورددار بهره‌کشی از منابع آبی، رکورددار نشست زمین و کاهش عمق آب زیرزمینی در کشور است اما آن‌طور که باید تاکنون مورد توجه جدی دستگاه‌های متولی قرار نگرفته است.

تخلیه تمامی روستاها تا چند سال آینده

مجیدی که تاکنون در سطح ملی و در بیش از ۱۱ استان کشور مطالعه و پژوهش‌هایی را در سوابق خود دارد، گفت: به جرات می‌گویم کاشمر حتی به نسبت بسیاری از دشت‌های شرق کشور در استان‌های سیستان و بلوچستان و یا خراسان جنوبی، وضعیت ناپایداری دارد و اگر قرار باشد با همین روند پیش برویم به زودی بسیاری از روستاها تخلیه خواهد شد.

وی با اظهار تأسف از اینکه در دوره‌ای مجلس شورای اسلامی به تمامی چاه‌های غیرمجاز پروانه بهره‌برداری داد و از آن زمان دیگر نتوانستیم بحران موجود را کنترل کنیم، بیان کرد: چون در این منطقه عمده منابع آب زیرزمینی هستند و فرایندهای افت و تخلیه آن‌ها قابل مشاهده برای عموم و حتی مسئولان نیست نمی‌بینیم که چه اتفاقی دارد برایشان می‌افتد و با بروز و نمایان شدن فجایعی از قبیل فرونشست یا مشکلات کیفی آب تازه این بحران ملموس می‌شود.

عامل رسیدن به این وضعیت

این استاد دانشگاه ارمغان رشد و نه توسعه پایدار را عامل رسیدن به این وضعیت دانست و گفت: هرچند در توسعه پایدار به آینده و تمامی ابعاد آن به ویژه به منافع نسل بعدی فکر می‌کنیم اما در رشد این‌گونه نیست و مهم رسیدن به یک نقطه است حال اینکه در این راه بسیاری از منابع خود را قربانی کنیم.

وی با بیان اینکه هم به لحاظ فیزیکی و هم مدیریت آب در شهرستان کاشمر چالش داریم، اظهار کرد: اگر سال‌هاست که هیچ برنامه منسجم و کارآمدی برای رفع بحران آب به نتیجه نرسیده است چون موضوع نفت و اقتصاد مبتنی بر آن، اراده و تصمیم جدی برای حفاظت از منابع آب، خاک و کشاورزی پایدار را تضعیف نموده است.

مجیدی تصریح کرد: تا زمانی که توهم نفتی وجود داشته باشد این اراده نخواهد بود که مشکلی از منابع تجدیدناپذیر آب و خاک حل شود.

وی گفت: این طرز تفکر و توهم نفتی موجب شده تا بیش از ۳۴۰ دشت کشور که دو سوم فضای کشور را به خود اختصاص داده‌اند وضعیت بحرانی و یا ممنوعه بحرانی به لحاظ بهره‌برداری از منابع آب داشته باشند.

عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی کاشمر عنوان کرد: متأسفانه با سرعت‌ بالا آب‌های زیرزمینی را مصرف می‌کنیم و منابع تجدیدناپذیر را تخلیه می‌کنیم و با خودخواهی فراوان به نسل آینده هم حتی فکر نمی‌کنیم.

راهکار رفع بحران

وی در ادامه با بیان اینکه بی‌تردید مسئله اصلی و اولویت نخست در سطح ملی آب است، افزود: آب موضوعی است که حتی دشمنان قسم خورده این کشور هم در تلاش هستند تا ما را گمراه نموده و اولویت‌های دیگری را بر ما تحمیل کنند.

وی خسارت‌های این غفلت را غیرقابل جبران دانست و افزود: اجرای طرح آمایش آب محور و نظام هوشمند عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی با مشارکت مردم از جمله راهکارهای این حوزه است که هم می‌تواند امنیت غذایی به دنبال داشته باشد و هم سبب پایداری منابع آب شود.

مجیدی همچنین از وجود راهکارهایی برای برون‌رفت از این مشکلات خبر داد و گفت: با ظرفیتی که دانشگاه کاشمر دارد و با محوریت و مأموریت توسعه پایدار ترشیز و برنامه‌های پژوهشی و توانمندسازی از طریق پژوهشکده توسعه پایدار و با مشارکت مردم، این امکان وجود دارد که مشکل افت سطح آب زیرزمینی را مدیریت نمود.

وی با تأکید بر اینکه برای رفع این بحران نیازمند مشارکت همه هستیم، افزود: کاهش امنیت سرمایه‌گذاری در منطقه ترشیز از اثرات افت سطح آب در منطقه و بن‌بست بودن آن است.

عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی کاشمر عنوان کرد: به دلیل وضعیت موجود حتی بسیاری از سرمایه‌گذاران بومی حاضر نیستند در منطقه بمانند چه برسد به اینکه از بیرون سرمایه‌گذار جلب و جذب شود.

وی عنوان کرد: برای حیات خود مجبور هستیم در حوزه آب سند توسعه داشته باشیم تا تمامی مسئولانی که به این منطقه می‌آیند ملزم به انجام آن باشند و از آن پیروی کنند.

عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: با تشکیل شورای هماهنگی و اجرای برخی طرح‌های پایلوت حتی از مجامع بین‌المللی هم می‌توان حمایت‌هایی را داشته باشیم.

وی مطرح کرد: با این رویکردهایی که تا کنون در حوزه آب داشتیم نمی‌توانیم سر پا بمانیم، بدون شک تا زمانی که به صورت منسجم با هم گفت و گو نکرده و دغدغه‌ها را مطرح نکنیم نمی‌توانیم به راهکار برسیم.

این استاد دانشگاه با اظهار تأسف از اینکه در کاشمر حتی یک تبلیغات برای بحران آب نمی‌شود، گفت: شرایطمان به گونه‌ای نیست که با دست روی دست گذاشتن مشکلات مرتفع شود، دیگر فرصتی برای سعی و خطا در منطقه وجود ندارد و باید با اتکا به نظریه‌های علمی و فنی و با مشارکت واقعی مردم، برای جلوگیری از بدتر شدن اوضاع، چاره‌ای اندیشید.

انتهای پیام