به گزارش ایسنا، چالشتر در شش کیلومتری شمال شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد و پیش از تسلط خان‌های بختیاری به‌عنوان مرکز چهارمحال شناخته می‌شد، اما پس از اینکه در اواسط حکومت ناصرالدین شاه که حسین قلی خان بختیاری منصب ایلخانی کل بختیاری و چهارمحال را کسب کرد، خوانین چالشتر سرکوب و آن‌ها قدرت خود را از دست داده و به زمین‌داران بزرگ تبدیل شدند.

علی ‌اکبر دهخدا نیز که در جنگ جهانی اول ناچار شد به چهارمحال و بختیاری سفر کند، به استفاده از کتابخانه چالشتر پرداخت و تألیف امثال و حکم و لغتنامه خود را با استفاده از منابع موجود در قلعه چالشتر آغاز کرد.

قدمت قلعه چالشتر براساس کتیبه سنگی که در سرستون ایوان آن موجود است به سال ۱۳۲۳ هجری قمری برمی‌گردد

اردشیر آخوندی_کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص قلعه چالشتر، اظهار کرد: در گذشته چالشتر یکی از روستاهای باسابقه و معروف در استان بود همچنین مرکز حکمرانی استان نیز محسوب می‌شد یعنی خوانین چالشتر از قلعه چالشتر به بخش اعظمی از استان و حتی قسمت‌هایی از بختیاری حکمرانی داشتند که یکی از مشهورترین این خوانین محمدرضاخان چالشتری نام دارد.

وی افزود: محمدرضاخان چالشتری در بسیاری از روستاهای دوره قاجار بناهای مذهبی مثل مساجد، بقاع امامزاده‌ها و یا بناهای عام المنفعه و عمومی مثل حمام و آسیاب ساخته که در تاریخ ثبت شده است برای مثال مسجد جامع شهرکرد که به اسم مسجد خان و حمامی که متصل به این مسجد است و به نام حمام خان شهرت دارند، توسط محمدرضا خان چالشتری حدود ۲۳۵ سال پیش ساخته شده است.

آخوندی ادامه داد: از اواسط حکومت ناصرالدین شاه قاجار حسین قلی خان بختیاری منصب ایلخانی کل بختیاری و چهارمحال را کسب کرده و خوانین چالشتر را سرکوب می‌کند و با کسب حوزه قدرت آن‌ها بر تمامی چهارمحال و بختیاری مسلط می‌شود درحقیقت از این زمان قدرت حکومتی خوانین چالشتر از بین رفته و تنها به عنوان زمین‌داران بزرگ شناخته می‌شوند.

این کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، عنوان کرد: در اصلاحات ارضی که در زمان پهلوی دوم و در سال ۱۳۴۱ رخ داد قدرت مالکیت خوانین چالشتری نیز از آن‌ها گرفته شد و درنتیجه تمامی خوانین استان خانه‌های مسکونی خود که قلعه‌ها بودند را رها کرده و به شهرهای بزرگ مانند تهران کوچ کردند و از قلعه‌های خود تنها به‌عنوان خانه‌های ییلاقی و یا هواخوری و سرکشی به املاک استفاده می‌کردند.

وی اضافه کرد: چالشتر روستایی بوده است که از زمان صفویه با برج و بارو محصور شده بود و در سفرنامه‌های اروپاییان در دوره قاجار یعنی بیش از ۱۰۰ سال پیش بیان شده که چالشتر دارای ۲۲ برج و چهار دروازه بوده است و چیزی که به عنوان قلعه چالشتر در سفرنامه‌ها و تاریخ‌ها بیان می‌شود درحقیقت این برج و بارویی است که در این دوره روستا را در احاطه داشته و قلعه خان و یا قلعه چالشتر داخل این برج و بارو قرار داشته است.

آخوندی تصریح کرد: بنابراین قلعه چالشتر و سایر قلعه‌های استان مانند قلعه سورک، دزک، جونقان، بارده، شمس‌آباد و... درحقیقت خانه مسکونی خوانین در گذشته بودند که به علت داشتن برج و باروهای بلند برای محافظت از خان و خانواده او در برابر مخالفان و دشمنان به نام قلعه شهرت پیدا کردند.

این کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، بیان کرد: قلعه‌های موجود در سطح استان به جای قلعه‌های گذشته ساخته می‌شدند به این معنی که ممکن بود یک قلعه در اثر گذشت زمان دچار آسیب شود و یا وضعیت اقتصادی خان بهبود پیدا کند و به همین دلیل اقدام به تخریب قلعه و ساخت قلعه جدید می‌کرد، قلعه چالشتر نیز از زمان صفویه در همین مکان فعلی وجود داشت و آخرین قلعه که در این مکان ساخته شد و پس از آن تخریبی صورت نگرفت قلعه موجود در چالشتر است.

وی یادآور شد: قدمت قلعه چالشتر براساس کتیبه سنگی که در سرستون ایوان آن موجود است به سال ۱۳۲۳ هجری قمری برمی‌گردد یعنی حدود ۱۲۰ سال گذشته که این تاریخ اتمام ساخت قلعه و یا ساخت سرستون آن است و اگر حدود ۱۰ سال برای ساخت کل قلعه در نظر گرفته شود قدمت آن حدود ۱۳۵ تا ۱۴۰ سال است، قلعه چالشتر در اوایل دهه هفتاد در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

آخوندی گفت: قلعه شمالی چالشتر در سال ۱۳۷۶ به مبلغ ۴۰ میلیون تومان از مالکین خریداری شد و قلعه جنوبی از سال ۱۳۷۸ تا سال ۱۳۸۲ به مدت چهار سال مورد مرمت و بازسازی کامل قرار گرفت به طوری که تمای اجزای سنگی شامل ستون‌ها، سرستون، پایه ستون، هزاره‌های سنگی و... از زیر آوار خارج شده و قلعه مجدد بازسازی شد.

این کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، افزود: هدف از ساخت قلعه چالشتر استفاده به‌عنوان ساختمان مسکونی بوده، اما این ساختمان مسکونی در حد کاخ ساخته شده است و در حقیقت می‌توان گفت قلعه چالشتر یک کاخ قلعه بوده، چرا که دارای ۳۸ ستون است همچنین سرستون، پایه‌های ستون و هزاره‌های سنگی حجاری شده بسیاری در این قلعه وجود دارد و این قلعه دارای سردر بسیار زیبایی است، گچ‌بری، نقاشی، منبت‌کاری های موجود در سقف قلعه و... از ویژگی‌های تزئینی و زیبایی بخش محسوب می‌شود که در قلعه چالشتر به کار رفته است.

وی ادامه داد: وقایع مهم تاریخی در قلعه چالشتر رخ نداده به این دلیل که این قلعه در زمانی ساخته شده است که قدرت خوان‌های چالشتر از آن‌ها سلب شده بود و توان درگیری و لشکرکشی و یا هرگونه اتفاق مهم که در تاریخ ثبت شود را از دست داده بودند و تنها بزرگان تاریخی و سیاحان خارجی به این قلعه رفت و آمد داشتند.

آخوندی عنوان کرد: سازنده قلعه چالشتر خدارحم‌ خان چالشتری بوده است و می‌توان گفت نقوش حجاری این قلعه و نقاشی‌های آن در هنر نقاشی و فرش‌بافی در چالشتر و فرش چالشتری تاثیر داشته است و به نقوش فرش‌های دستبافت منتقل شده است همچنین از حدود سال ۱۳۷۷ ورودی قلعه چالشتر برای بازدیدکنندگان گشوده شد و از آن زمان موزه‌های سنگ، کار و زندگی و مردم‌شناسی در آن ایجاد شد که در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت و کارکرد این قلعه همچنان به عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند پا بر جا است.

 این کارشناس میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری، خاطرنشان کرد: اقدامات مرمتی که در قلعه چالشتر انجام شد نیز از سال ۱۳۷۷ آغاز و تا سال ۱۳۸۲ به صورت مداوم ادامه داشت و به خصوص بازسازی و احیا قلعه جنوبی ادامه پیدا کرد که متاسفانه این روش و تداوم مرمت در سال‌های اخیر کمرنگ شده و تداوم خود را از دست داده است، به صورتیکه حدود شش سال کار مرمتی مخصوصی روی آن انجام نشده و امیدواریم تلاش بیشتری در حفظ این بنا صورت بگیرد.

قلعه چالشتر سال هفتم شاهنشاهی ناصرالدین شاه شکل گرفته است و درگذشته پایگاه حاکم‌نشین منطقه چهارمحال بوده است

آیت‌الله آزادگان_ مدیر پایگاه میراث فرهنگی قلاع تاریخی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: قلعه چالشتر دارای دو بخش است و هر بخش یک شماره ثبت علی حده دارد یک بخش با شماره ۲۱۰۱ و یک بخش با شماره ۲۹۲۴ به ثبت رسیده است، همچنین قدمت بخش ۲۹۲۴ را حدود دوران صفوی و قاجار بیان شده است.

وی افزود: براساس کتیبه موجود در قلعه چالشتر سال ساخت این بنا ۱۳۲۳ هجری قمری بیان شده است و بنابراین می‌توان گفت این قلعه تاریخی حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد.

آزادگان ادامه داد: قلعه چالشتر سال هفتم شاهنشاهی ناصرالدین شاه شکل گرفته  و در گذشته پایگاه حاکم‌نشین منطقه چهارمحال بوده است.

انتهای پیام