ایران و به ویژه شرق ایران، در معرض چالش‌های زیست محیطی شدید ماننـد طوفـان گردوغبـار قـرار دارد. تغییـرات کـاربری اراضی و خاک‌های حساس به فرسایش، از مهمترین عوامل مؤثر بر ایجاد مناطق برداشت گرد و غبار هسـتند.

طوفان گرد و غبـار در منـاطق خشـک و نیمـه خشـک سـالانه میلیون‌ها تن خاک را به جو وارد می‌کند. به طور کلی حدود ۲۵ درصد گرد وغبار انتشـاریافته در سطح جهانی در منطقـۀ خاورمیانـه رخ مـی دهـد. بـر اسـاس مطالعات اخیر، اقلیم و تغییرات محیطی ناشی از فعالیت‌هـای انسانی علت اصلی ایجاد چالش‌های شدید زیست محیطـی از جمله گرد و غبار در این منطقه محسوب مـی‌شـوند.

تغییـرات شدید آب و هـوایی منجـر بـه وقـوع طوفـان‌هـای گردوغبـار می‌شود، اما مشاهدات اخیـر، از افـزایش قابـل توجـه طوفـان گردوغبار در منطقۀ خاورمیانه ناشی از گسترش فعالیـت هـای انسانی در امتداد بیابان ها و سرزمین هـای حاشـیه ای کـه قبلا به وسیلۀ بوته زارهای طبیعـی پایـدار بـوده انـد، حکایـت دارد.

در پژوهشی که توسط مهدی زارعی، سیما پورهاشمی و مهدی بروغنی انجام شد، مناطق برداشت گردوغبار شناسایی و ویژگی‌های آن در شرق ایران تعیین شد. ۱۴۷ نقطۀ برداشـت گردوغبـار در منطقـۀ مـورد مطالعـه شناسـایی شـد. در ایـن پژوهش، خصوصیات کاربری اراضی، خاکشناسی، شیب، پوشش گیاهی (NDVI) و زمین‌شناسـی نقـاط برداشـت گردوغبـار مورد بررسی قرار گرفت.

این پژوهشگران با بیان اینکه شرق ایران دارای میانگین بارش سانه و پوشش گیاهی ضعیفی است که سبب ایجاد نقاط برداشت و وقوع طوفان‌های گرد و غبـار زیـادی در منطقـه شـده اسـت، معتقدند شرایط آب وهـوایی خشـک بیابـانی، پوشـش گیـاهی ضعیف و رسوبات سخت نشده را از عوامـل مـؤثر در ایجـاد مناطق برداشت گردوغبار می‌دانند که با ویژگـی هـای منطقـۀ مــورد مطالعــه همخــوانی دارد.

نتــایج خصوصــیات منــاطق برداشت گردوغبار نشان دهندۀ آن است که بیشتر این نقاط در زمین های بایر و مراتع با خاک حساس به فرسایش قرار دارد. نتایج همچنین حاکی از آن است که پراکنش بیشتر این نقـاط برداشت گردوغبار، در شیب‌ها و لیتولـوژی هـای در معـرض فرسایش هستند.

این پژوهشگران می گویند که بیشتر کانون های گردوغبار، در زمین های بـایر و مراتع ضعیف و لیتولوژی و خاک حساس بـه فرسـایش قـرار دارد و از منظر زمین شناسی، بیشترین و کمترین نقاط برداشت گردوغبـار در منطقه به ترتیب در واحدهای زمین‌شناسی سازندهای رسوبی شیمیایی و سنگ‌های نفوذی بازیک قرار دارد.

نتایج پژوهش «شناسایی مناطق برداشت گردوغبار و تعیین ویژگی‌های آن در شرق ایران» در شماره بیست و پنجم مجله علمی پژوهشی مهندسی اکوسیستم بیابان دانشگاه کاشان منتشر شد.

انتهای پیام