اختصاص فضایی خاص در بازار قزوین به‌عنوان سرای مسگری، حکایت از پیشینه این هنر در قزوین و اقتصاد این شهر دارد. «مسگر بازار»، مکانی است در بازار بزرگ و تاریخی قزوین که روزگاری در گرداگرد میدانش صدای دنگ دنگ چکش مسگران بر تکه‌های مس زیر طاق هلالی حجره‌ها گوش فلک را پر می‌کرد. حالا اما تنها یک نام از این هنر و از این بازار به‌جای مانده است.

مسگری در قزوین رو به فراموشی است و علت اصلی آن تغییر سبک زندگی مردم است. باوجود سابقه زیاد مسگری در قزوین هنرمندان این رشته دیگر به تولید نمی‌پردازند و دیگر صدای چکش مسگرها به گوش نمی‌رسد. هنرجویان این رشته کاهش‌یافته و این هنر از رونق افتاده است.

فائزه جواهری، کارشناس صنایع‌دستی و میراث فرهنگی با اشاره به پیشینه‌ای که از مس در قزوین وجود دارد، در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: در قزوین یافته‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد تاریخ استفاده از مس به حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد در حوزه ساخت درفش و ابزار جنگی و برخی اشیای کاربردی بوده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: بعد از اسلام استفاده از ظروف مسی رایج‌تر شد و در زمان حکومت صفویان و در زمان پایتختی قزوین، این شهر یکی از مراکز تولید اشیا و ظروف مسی شد. سال‌های زیادی کارگاه‌های مسگری در این شهر فعال بوده و با توجه به استفاده زیاد مردم از ظروف مسی اغلب اهالی از این تولیدات استفاده می‌کردند.

کارشناس صنایع‌دستی و میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: گذشت زمان و استفاده از ظروف تفلون، چدن و دیگر ظروف صنعتی تا حدودی باعث افول مسگری در قزوین و البته خیلی از شهرهای ایران شده است. بسیاری از هنرمندان مسگری که در دهه‌های گذشته در قزوین فعال بودند دیگر در قید حیات نیستند و بازماندگان این هنر نیز بیشتر به سفیدگری و تعمیر ظروف و ابزارآلات مسی می‌پردازند.

وی با اشاره به ابزار اصلی هنر مسگری، گفت: ابزار این رشته چکش و سندان است که به‌وسیله این ابزار ورقه‌های مس به اشکال مورد نظر درمی‌آیند. امروزه برخی از هنرمندانی که در حوزه قلم‌زنی فعالیت می‌کنند ظروف و اشیای مسی موردنیاز را خود تولید می‌کنند.

به گزارش ایسنا، اساتید هنر صنعت مسگری که در قزوین حضور دارند اغلب بیش از ۷۰ سال سن داشته و اجدادشان نیز صنعتگر این حرفه بوده‌اند. به گفته یکی از اساتید مسگر در بازار مسگرهای قزوین، مسگری در قزوین آن‌قدر از رونق برخوردار بود که در بازار قزوین بازاری به نام مسگرها وجود داشت. عباس توفیقی ازجمله هنرمندان مسگر قزوینی است که فروشگاهی هم داخل بازار مسگرها برای عرضه و فروش محصولات مسی دارد.

تبدیل مس به کالای تزئینی با گذر زمان

توفیقی که در حال حاضر ۶۰ سال سن دارد و ۲۵ سال است که شغل آبا و اجدادی خود یعنی مسگری را ادامه می‌دهد، به ایسنا می‌گوید: در روزگار کنونی مس دیگر جنبه مصرفی خود را از دست‌ داده و به کالای تزیینی تبدیل‌شده است. درگذشته مردم برای پخت‌وپز و یا حمل‌ونقل مواد خوراکی موردنیاز از ظروف مسی استفاده می‌کردند و تا زمانی که نیاز مردم به این ظروف دیده می‌شد تولید آن نیز رواج داشت.

این هنرمند پیشکسوت بیان می‌کند: در حال حاضر یکی از ملاک‌های مردم برای خرید زیبایی است. ازآنجاکه در قدیم تولید مس با مشقات بسیار انجام می‌شد و هنوز هم تعداد محدودی به همان سبک و شیوه کار می‌کنند با مکانیزه شدن و روی کار آمدن صنعت مدرن و سهولت خرید، داشتن تنوع بسیار و براق بودن ظروف استقبال خوبی از تولیدات ظروف مسی می‌شود. درگذشته چیزی به نام پرداخت کردن و براق شدن وجود نداشت اگر هم بود مردم بها نمی‌دادند ولی در حال حاضر یک از ملاک‌های عمده برای خرید زیبایی است.

وی در ادامه با اشاره به کاربردهای مس در گذشته گفت: یک از تولیدات مس در قدیم پارچ‌های بزرگ مسی برای نگهداری آب بود که در کنار کرسی‌ها قرار می‌گرفت تا با گرم شدن آب داخل پارچ استفاده‌هایی برای شستن ظروف و البسه داشته باشد. بعدها با روی کار آمدن ظروف آلومینیومی و ساخت آلومینیوم در کارخانه‌ها سبک زندگی مردم تغییر کرد. آلومینیوم سفید بود و سفید کردن لازم نداشت، به لحاظ وزنی سبک بود و همچنین قیمت پایین آلومینیوم باعث شد که مردم کمتر به استفاده از ظروف مسی قدیمی بپردازند.

به گزارش ایسنا، همه هنرمندان مسگر در بازار مسگرهای قزوین در حال حاضر علاوه بر تولید ظروف مسی به شیوه‌های جدید، به سفید کردن و تعمیرات مس می‌پردازند. ظروف کامل مسی درگذشته برای جهیزیه عروس شامل سینی، دیگ بزرگ، پارچ، گلاب‌پاش، تنگ پا سماور ساخته می‌شد که در حال حاضر به‌عنوان اشیای عتیقه و تزیینی نگهداری می‌شود.

گزارش از فریبا رحیمی

انتهای پیام