دکتر زهرا ابویسانی در این نشست که به صورت لایو از صفحه اینستاگرام جهاد دانشگاهی نیشابور پخش شد، در رابطه با مفهوم نماد و کارکردهای آن در شعر و ادب فارسی اظهار کرد: موضوع نماد و نشانه‌شناسی در زبان فارسی مقوله بسیار وسیعی است. در یک تعریف کلی نماد هر علامت، اشاره، کلمه، ترکیب و یا عبارتی است که مفهومی ورای آنچه ظاهر آن می‌نماید را داراست و در اصطلاح ادبی هر نام و نمایه‌ای را که علاوه بر معنای قراردادی، آشکار و روزمره آن دارای معانی دیگری باشد را نماد می‌گوییم.

این کارشناس ادبیات اضافه کرد: یکی از کارکردهای مهم نماد در شعر و ادب فارسی آفرینش و خلق زبانی نو برای بیانی تازه است. نکته دیگر اینکه کاربرد نماد در شعر و ادب فارسی و یا هر زبان دیگری باعث می‌شود که واژه‌ها از یک‌معنایی به سمت چندمعنایی کشیده شوند و این لذت خوانش متن و یا شعر را بیشتر می‌کند.

وی عنوان کرد: وقتی شاعر و یا نویسنده اثری را با زبان نمادین بیان می‌کند حاصل آن یک متن منسجم پر از ابهام است که خواننده باید با تلاش و تفکر و تامل به معنا و مفهوم لایه‌های پنهانی آن برسد و این لذت‌بخش است.

ابویسانی گفت: یکی از زیبایی‌های دیگر نمادگرایی این است که به تعداد خوانندگان برای متن تعبیر و تفسیر داریم و هر خواننده تعبیر و تفسیر خاص خودش را از متن دارد.

این پژوهشگر یکی از دلایل مهم گرایش شاعران به نماد را شرایط جامعه دانست و افزود: زمانی که در جامعه خفقان بوده و استبداد حاکم باشد، شاعران نمی‌توانند به راحتی انتقاد کنند و بنا بر احتیاط و مصلحت زبان پوشیده و پنهانی را انتخاب می‌کنند. یکی از دلایل دیگر این موضوع نیز تاثیر جریان‌های ادبی غرب و مکتب سمبولیسم است. این مکتب‌ها باعث شد شعر و ادبیات معاصر اقتباسی از این مکتب‌ها داشته‌ باشند اما بیشتر شاعران به دلیل مقتضای هنری بودن زبان از نماد استفاده می‌کنند چرا که هر چه نمادگرایی در زبان بیشتر باشد، متن هنرمندانه‌تر و شاعرانه‌تر می‌شود.

او افزود: فروغ فرخزاد از پیشگامان دوره نوگرایی و تجدد در شعر فارسی است. فروغ در نمادگرایی بسیار موفق بوده و نمادهایی که استفاده می‌کرد از جمله نمادهایی مثل چراغ، پنجره و... نمادهایی ابداعی و آرمانی است که چنین مواردی در شعرهای شاعران هم‌دوره او کمتر دیده می‌شود.

ابویسانی گفت: فروغ فرخزاد در زندگی خود ۲ دوره دارد که اشعارش در هر ۲ دوره نشان از بی‌عدالتی‌ها، تنگناها و دردهایی است که انسان یا زن با آن در جامعه روبه‌رو است. در واقع اشعار وی گزارشی از وضع خود او و زنان جامعه است. با بررسی مجموعه اشعار سه دفتر اول فروغ زنی که فروغ از او صحبت می‌کند، زنی است که در چهاردیواری خانه یا احساسات زنانه و مادرانه اسیر شده و گرفتار است و دست و پا می‌زند و در این اسارت عصیانگری هم می‌کند.

این پژوهشگر عنوان کرد: بعد از آشنایی فروغ با شعر نیما و شاملو و آثار هنری و آشنایی‌اش با ابراهیم گلستان تحولی شگرف در شخصیت وی ایجاد شد و دوره‌ جدیدی در زندگی‌اش آغاز می‌شود. این زمان است که اشعار فروغ از واقعیت‌های شخصی و احساسات زنانه به سمت اشعار سمبولیک و اجتماعی می‌رود.

او گفت: وقتی آثار دوره اول و دوره دوم زندگی فروغ را با تأمل مطالعه کنیم، سیر و سلوک و تحول روحی و معنوی زن را می‌بینیم؛ بنابراین نمادگرایی در اشعار دوره‌ دوم زندگی فروغ نسبت به سایر شاعران هم‌دوره‌اش بسیار ارزشمند است.

انتهای پیام