به گزارش ایسنا، با واردات گونه‌های حیات وحش به ایران یا نگهداری و انتقال آن‌ها بین باغ‌ وحش‌های کشور متاسفانه سرنوشت خوشایندی برای این گونه‌ها رقم نخورده است. سال ۸۹ دو ببر روسی پس از ۵۲ سال و علی‌رغم انتقاد برخی کارشناسان داخلی، با تاکید محمد جواد محمدی‌زاده - رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست - جهت احیای نسل ببر مازندران از روسیه به ایران منتقل شدند و با گذشت هشت ماه و یک هفته چشم‌ انتظاری برای تامین اعتبار و انتقال آن‌ها از قفس‌ها به زیستگاه جدید، سرانجام ببر «نر» بر اثر ابتلا به بیماری  «مشمشه»  در باغ وحش تهران تلف شد همچنین در سال ۹۲  اعلام شد که یک قلاده ببر بنگال بر اثر خفگی در استخر محوطه این باغ وحش تلف شد و سال ۹۶ نیز یکی از دو قلاده  شیر دریایی دلفیناریم برج میلاد که ۳۲ سال سن داشت به گفته سید مجتبی عبادی - نماینده تامین کننده گونه‌های پستانداران دریایی دلفیناریوم برج میلاد - بر اثر کهولت سن مرد.

سال ۹۸ یکی از سه زرافه‌ای که باغ‌ وحش صفادشت با تبلیغات بسیار از آفریقا وارد کرده بود، مرد و صاحبان این مجموعه تصمیم گرفتند درباره این ماجرا سکوت کنند. با این حال دی ماه همان سال ببری که چند ماه قبل، از باغ وحش مشهد خریداری شده بود نیز تلف و گفته‌ شد این حیوان «ناگهانی» و به طرزی مشکوک کشته شده و در شرایطی این اتفاق افتاده است که قرار بود به باغ وحش بابلسر فروخته شود.  مسئولان مرکز نگهداری حیات وحش صفادشت اعلام کردند این ببر نارسایی کلیوی داشته اما پس از بررسی، پزشک معالج متوجه وجود استخوانی در گوارش این ببر شد که همین منجر به مرگ این گونه شده بود. ماجرای مرگ «آلفا»  یکی از دو دولفین برج میلاد نیز مشابه مرگ ببر باغ‌ وحش صفادشت بدون اطلاع‌رسانی و گزارش به سازمان حفاظت محیط زیست اتفاق افتاد و در نهایت علت مرگ آن ایست قلبی- تنفسی ناشی از نارسایی‌های قلبی اعلام شد اما دلیل ‌پنهان‌ کردن مرگ این دلفین از سوی دلفیناریوم برج میلاد هیچ‌گاه مشخص نشد. طی ماه‌های دی و بهمن ۹۸ نیز یک گوزن نر «مرال» در مرکز نگهداری حیات وحش پارک ملت به علت آن‌چه مبارزه برای جفت‌گیری اعلام شد، تلف شد.

کوئین- ماده ببر سفید باغ وحش ارم نیز که سال ۹۴ از کشور آلمان به ایران وارد شده بود در آذر ماه سال ۹۹ براثر آنچه «نزاع با ببر نر این مجموعه» عنوان شد، تلف شد. گرچه ابهامات زیادی درباره نحوه ورود ببر نر این مجموعه به قفس کوئین وجود داشت اما در نهایت محمد کرمی - رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران- به ایسنا گفت که طبق بررسی‌های انجام شده اقدام غیر اصولی و غیرکارشناسی باغ وحش ارم نسبت به قرار دادن ببر نر در مجاورت جایگاه استراحت ماده ببر سفید علت اصلی حادثه نزاع این دو ببر بود. این در حالیست که ورود کوئین به باغ‌وحش ارم به‌ شرطی بود که این مجموعه هیچگاه تکثیر از این گونه را به‌علت مشکلات ژنتیکی انجام ندهد اما با مرگ مشکوک کوئین برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این بود که نزاع بین این دو ببر ناشی از اقدام این مجموعه برای جفت‌گیری آن‌ها بود.

شیر نر ایرانی به‌ نام «کامران» که سال ۹۸ از باغ وحش بریستول انگلستان به باغ‌ وحش تهران منتقل و «هیرمان» نامگذاری شد، هنگامی که در معرض دید عموم قرار گرفت، زخم‌هایی روی صورت داشت که گفته می‌شد در تصاویر منتشر شده از باغ‌ وحش بریستول ‌پیش از انتقال دیده نشده بود.  هیرمان بهمن ماه سال گذشته بد حال شد و علائم بالینی آن بی‌حالی و آبریزش بینی بود که در نهایت ابتلای این شیر به بیماری ویروسی «هرپس»  که دستگاه تنفسی فوقانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد عنوان و گزارش شد که حال این شیر ایرانی روبه‌ بهبود است.

به تازگی اما یکی از سه گورخر آفریقایی وارداتی باغ‌ وحش صفادشت تلف شد و آنچه ماجرای تلف شدن گورخر نر آفریقایی را این روزها در رسانه‌ها ‌پررنگ‌تر کرده، وجود ابهامات و تناقضاتی در اظهارات درباره مبدا انتقال این سه راس گورخر آفریقایی، نحوه انتقال آن‌ها، حوادثی که برای این سه راس در گمرک بازرگان اتفاق افتاد و در نهایت تاریخ دقیق تلف شدن گورخر نر آفریقایی است. تاریخ دقیق و محل دقیق تلف شدن گورخر نر آفریقایی براساس اظهارات سازمان حفاظت محیط زیست و باغ‌ وحش صفادشت متفاوت است اما آن‌ها مقصر اصلی این ماجرا را گمرک بازرگان اعلام و تاخیر آن در ترخیص این سه گورخر آفریقایی عنوان کردند. با این حال مهرداد جمال ارونقی - معاون فنی گمرک ایران-  اعلام کرد که برای ورود این سه راس گورخر،  ثبت سفارش انجام نشده بود و هر سه گورخر هنگام ترخیص سالم بوده‌اند.

اما مبدا انتقال این سه راس گورخر آفریقایی نیز طی هفته گذشته محل بحث بود چراکه سازمان حفاظت محیط زیست و باغ وحش صفادشت چندین بار دو مبدا متفاوت در این انتقال یعنی هلند و بلغارستان را عنوان کردند اما بنابر گفته‌های ایمان معماریان - دامپزشک حیات وحش- جابه‌جایی حیوانات مراکز و باغ‌ وحش‌های تحت نظر اتحادیه باغ‌ وحش‌ها (AZA) بدون دریافت یا ‌پرداخت مبلغی بین باغ‌ وحش‌ها انجام می‌شود این در حالیست که باغ‌ وحش صفادشت در سلسله استوری‌های صفحه رسمی خود در اینستاگرام نوشته بود که برای انتقال این سه راس گورخر هزینه کرده است.

علی‌رغم اینکه مسئولان محیط زیست گفته بودند که سازمان دامپزشکی کشور مبدا و مقصد سلامت گونه‌های حیات وحش را ‌پیش از انتقال بررسی و تایید می‌کنند و احتمال بیمار بودن گورخر نر ‌پیش از انتقال وجود نداشته است اما علیرضا شرفی - مدیر باغ وحش صفادشت - در یکی از فیلم‌های منتشر شده توسط این باغ‌ وحش ادعا کرد که  «۹۰ درصد علت تلف شدن گورخر نر آفریقایی گمرک و ۱۰ درصد به‌ علت بیماری خود حیوان بوده است. این حیوان شرایط جسمی خوبی نداشت، بیماری ریه ‌پیدا کرده و طحال آن نیز عفونی شده بود. عفونت داخلی داشت و تمام این عوامل همراه با استرسی که به این حیوان وارد شد، باعث شد که گورخر نر آفریقایی تلف شود.» و «سه راس گورخر آفریقایی در فروردین سال ۹۹ توسط این مجموعه از کشور هلند خریداری شده اما به‌ دلیل صادر نشدن مجوز خروج از کشور ترکیه برای ۹ ماه در بلغارستان نگهداری شدند که به‌دلیل شرایط نگهداری نامناسب این حیوانات در بلغارستان آن‌ها دچار سوءتغذیه شده بودند.»

تصویر مدیر باغ‌ وحش صفادشت در جمع گروه آزاردهنده گورخرها!

یک روز ‌پس از انتشار خبر مرگ گورخر نر آفریقایی، فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد این سه راس گورخر از محفظه خود خارج شده‌اند و برخی افراد حاضر در محل با ضرب و شتم در تلاش برای بازگرداندن آن‌ها به محفظه هستند. شهاب الدین منتظمی - مدیرکل دفتر حفاظت و نظارت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - نیز در این‌ باره گفت که با مقصران این حادثه تلخ بدون هیچ گونه چشم‌پوشی برخورد خواهد کرد.

این ماجرا تا آنجایی ادامه داشت که علیرضا شرفی- مدیر باغ وحش صفادشت- در یک برنامه تلویزیونی اظهار کرد که اراذل و اوباش و کارتن‌خواب‌ها به این سه راس حمله کرده بودند اما با گذشت کمتر از ۲۴ ساعت از اظهارات او فیلم دیگری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد خود مدیر باغ وحش صفادشت با ترکه‌ای دو راس از گورخرها را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد اما این نخستین اقدام عوامل این باغ‌وحش نبود که جنجالی شد. چند روز ‌پیش از آن نیز همزمان با انتشار خبر مرگ یکی از گورخرهای آفریقایی، باغ وحش صفادشت در چند استوری در صفحه رسمی خود در اینستاگرام ضمن استفاده از الفاظ توهین آمیز در ‌پاسخ به منتقدان این باغ‌ وحش در رابطه با انتقال سه گورخر آفریقایی نوشته بود: «که خود هزینه انتقال این گورخرها را داده و نه منتقدان این باغ‌ وحش.» این اظهارات واکنش‌ فعالان محیط زیست و کارشناسان را به‌همراه داشت که این ادبیات را نشانه کم اهمیت شمردن جان حیوانات از سوی این باغ وحش دانستند. در پی آن و در شرایطی که چندین ساعت از انتشار استوری‌های توهین‌آمیز گذشته بود، باغ وحش صفادشت ادعا کرد که صفحه اینستاگرام این باغ وحش هک شده است!

باز شدن در محفظه گورخرها در گمرک 

اما تناقض دیگری نیز در اظهارات این باغ‌ وحش درباره نحوه فرار کردن سه راس گورخر آفریقایی در گمرک بازرگان طی هفته گذشته مشاهده شد. در جوابیه باغ‌ وحش صفادشت آمده بود: «داخل مجموعه گمرک افرادی برای گرفتن عکس از گورخرها به سمت ماشین حمل هجوم آوردند که موجب شد تا گورخرها رم کنند و از ماشین خارج شوند» این در حالیست که ‌در فیلمی که در صفحه رسمی این باغ‌ وحش در اینستاگرام منتشر شد او می‌گوید: «مردم متاسفانه به‌منظور گرفتن عکس و فیلم حمله‌ور می‌شدند و در باکس را باز کردند و باعث فرار این حیوانات شدند.»

با این حال فعالان و کارشناسان مقصر اصلی را در ماجرای انتقال جنجالی گروخرهای آفریقایی و مرگ یکی از آن‌ها را سازمان حفاظت محیط زیست می‌دانند که علاوه‌بر نداشتن نظارت کافی بر نحوه انتقال، به مراکز نگهداری حیات وحشی مجوز واردات گونه‌های جدید می‌دهد که سابقه از دست دادن گونه‌های متعددی را دارند از جمله باغ وحش‌ صفادشت که مرگ یک زرافه و یک ببر وارداتی را در کارنامه خود دارد. هر چند که محمد کرمی- رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران-  نیز در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که تا اطلاع ثانوی برای باغ‌ وحش صفادشت هیچ مجوزی به منظور واردات گونه‌های جدید صادر نمی‌شود.

مقصر اتفاقات و حوادث مراکز نگهداری حیات وحش چه کسی است؟

اگر از وضعیت اسفبار حیوانات باغ‌وحش‌ها و باغ ‌پرندگان سایر شهرهای کشور از جمله هویزه، شیراز، ارومیه، ‌بابلسر، قم و ... که هر از گاهی انتشار فیلمی از داخل آن‌ها دل هر آدمی را به درد می‌آورد، بگذریم، از اینکه سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی و ناظر بر این مراکز ضعیف و منفعل عمل کرده، نمی‌توان گذشت. بی‌اطلاعی از مرگ حیوانات و تاریخ دقیق آن، نداشتن آمار دقیق از میزان زاد و ولد آن‌ها و سرنوشت توله‌ها یا نوزادان حیات وحش متولد شده در باغ‌ وحش‌ها همه نشان از نظارت ناکافی این سازمان دارد. اما آنچه سازمان حفاظت محیط زیست بیش از بحث نظارت، در آن منفعل و ضعیف عمل کرده اعلام نتایج آزمایشات سازمان دامپزشکی درباره علت مرگ یا بیماری این حیوانات و برخورد جدی با باغ‌ وحش‌ها بوده است. در بیشتر مواردی که در این گزارش به آن اشاره شد نه تنها برخوردی جدی با باغ‌وحش‌های مورد نظر صورت نگرفت بلکه سازمان حفاظت محیط زیست مجدد، بارها مجوز واردات گونه‌های جدید را برای این مراکز صادر کرد.  

چند ‌پرسش

با گذشت یک هفته از مرگ گورخر نر آفریقایی اما هنوز سوالات و ابهامات زیادی درباره این ماجرا وجود دارد:

*آیا باغ‌ وحش‌های کشور از جمله استان تهران صلاحیت واردات یا نگهداری از گونه‌های جدید را دارند؟

*سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی تاکنون چه ورود و برخوردی با باغ‌ وحش‌هایی که گونه‌های آن‌ها بیمار یا تلف شده‌اند داشته است؟

*سرنوشت پرونده حوادث پیشین مراکز نگهداری حیات وحش چه شد؟

* سازمان حفاظت محیط زیست درباره حادثه گورخرهای آفریقایی تاکنون چه اقدامی کرده است؟

* آیا نظارت کافی بر تمام مراکز نگهداری حیوانات،  فرایند انتقال گونه‌ها و نگهداری از آنان می‌شود؟

* چرا مراکز نگهداری حیات وحشی که بارها ثابت کرده‌اند صلاحیت نگهداری از حیوانات را ندارند، برای همیشه تعطیل نمی‌شوند؟

انتهای ‌پیام