با شیوع ویروس کرونا، دست اندرکاران حوزه سلامت یکی از بهترین راه‌های حفظ سلامتی و قطع زنجیره انتقال این بیماری را در خانه ماندن اعلام کردند؛ یکی از قسمت‌های چالش‌برانگیز در خانه ماندن، موضوع آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها است که در همین راستا آموزش‌های مجازی برای دانشجویان و اساتید راه‌حلی بود تا فصل جدیدی از آموزش را رقم بزند. اما این روش جدید آموزشی، جدای از حفظ سلامت دانشجویان، اساتید و صرفه‌جویی در وقت که به عنوان بُعد مثبت آن محسوب می‌شود، کاستی‌ها و نقاط ضعفی نیز دارد که به مرور آشکار شده است.
در بخش دوم این گزارش، گفت‌وگوی ایسنا با تعدادی از اساتید دانشگاه در خصوص این نوع از آموزش را می‌خوانید.
آموزش مجازی بهره‌وری زمان را ایجاد می‌کند
دکتر عباس مفیدی، عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد عنوان می‌کند: کلاس‌های آنلاین ابعاد مختلفی را به همراه دارد. یکی از این مزایا امکان ادامه آموزش و تداوم آن است و ارتقای سطح دانش اساتید در استفاده از برنامه‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی مجازی را فراهم می‌کند و اساساً آشنایی با به کارگیری آموزش‌های مجازی و آنلاین از مزایای آموزش مجازی است. تجربه ارزشمندی برای اساتید در خصوص آموزش مجازی ایجاد شد که به احتمال زیاد از ترم آینده در بسیاری از دانشگاه‌ها شاهد ارائه بعضی از دروس به خصوص تئوری، به صورت کاملاً مجازی و آنلاین باشیم.
وی می‌گوید: انعطاف‌پذیری زمان کلاس برای اساتید از دیگر مزایای این نوع از آموزش است و نیازی به حضور فیزیکی استاد نیست و تردد در سطح شهر و دانشگاه را کاهش می‌دهد. کاهش هزینه‌های حمل و نقل از جمله مزایایی است که برای اساتید در این نوع از آموزش به شمار می‌رود که برای دانشجویان نیز این موضوع مصداق پیدا می‌کند. آموزش مجازی بهره‌وری زمان را ایجاد می‌کند و زمان تلف شده بین کلاس‌ها که معمولاً برای دوره‌های کارشناسی با تعداد واحدهای بالا در هفته اتفاق می‌افتد را حذف می‌کند.
این عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد اظهار می‌کند: مستندسازی دروس توسط اساتید برای دانشجویان این امکان را فراهم می‌کند که جلسات گذشته تکرار و رفع اشکال را برای دانشجویان آسان‌تر کند و این امر برای آموزش به صورت آنلاین و آفلاین صادق است چراکه دروس آنلاین ذخیره می‌شوند و قابلیت مراجعه مکرر را دارند. یکی دیگر از مزیت‌های آموزش مجازی بیشتر در دسترس بودن استاد است.
آموزش مجازی به درآمد دانشگاه‌ها کمک خواهد کرد
مفیدی خاطرنشان می‌کند: آموزش مجازی صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در هزینه‌ها از جمله انرژی، تعمیر، نگه‌داری، استهلاک، حمل و نقل، غذا، خوابگاه و... را برای دانشگاه‌ها به همراه دارد. همچنین آموزش مجازی گزینه جدید و بسیار کارآمدی برای دانشگاه‌ها از نظر بودجه خواهد بود و در آینده نزدیک دانشگاه‌ها می‌توانند برای درآمدزایی از این گزینه استفاده کنند. اکنون بسیاری از کارگاه‌ها، کنفرانس‌ها، سمینارها، جلسات و... به صورت آنلاین برگزار می‌شود و تقریباً زیرساخت‌های آن فراهم است و همه این برنامه‌ها می‌تواند به صورت آنلاین برگزار شود تا هزینه‌ها را به شدت کاهش دهد. همچنین اعضای هیأت علمی می‌توانند به صورت نیمه وقت و تمام وقت از سراسر دنیا در دانشگاه حضور داشته باشند. جذب دانشجویان خارجی یکی دیگر از مزایای این نوع از آموزش است. دانشجویان خارجی می‌توانند به صورت کاملاً غیرحضوری و از راه دور مدارک خود را اخذ کنند. با برنامه‌ریزی می‌توان با انجام این اقدام، به درآمد دانشگاه و اعتبار آن‌ها کمک کرد
یکی از بزرگترین مشکلات در آموزش آنلاین، نبود اینترنت مناسب است
وی اظهار می‌کند: یکی از بزرگترین مشکلات، چالش‌ها و معایب آموزش‌های آنلاین در درجه اول، اینترنت است. نبود یک اینترنت مناسب و کارآمد، استفاده از بسیاری برنامه‌ها و نرم‌افزارها را یا غیر ممکن کرده یا کیفیت استفاده را کاهش داده است. این امر به صورت کاملاً مشخص و با فاصله از معایب دیگر بایستی پیگیری شود و اگر وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم می‌خواهند در زمینه آموزش‌های آنلاین و مجازی کار کنند، ابتدا باید بستر اینترنت را به حد قابل قبول برسانند تا همه به نحو مطلوبی از آن بهره ببرند. عدم آشنایی دانشجویان با برنامه‌ها و نرم‌افزارهای آموزش مجازی یکی دیگر از مشکلات است. بعضی از این برنامه‌ها پیچیدگی‌هایی را دارند و نیز برنامه‌های دیگری را در کامپیوترها لازم دارند و عملاً سطح تکنیکی و فنی خاصی را شاید طلب کند که خود در شرایط بحران حاضر چالشی بوده که حتی باعث شد بعضی از کلاس‌ها به صورت آنلاین برگزار نشود و اساتید به صورت آفلاین کلاس‌های خود را پیگیری کنند.
فضای مناسب برای آموزش مجازی در بعضی خانواده‌ها وجود ندارد
وی در خصوص عدم امکان تهیه تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای آموزش‌های آنلاین عنوان می‌کند: کامپیوتر، لپ‌تاپ، گوشی هوشمند و هدفون از جمله مواردی است که دانشجو باید حداقل برای حاضر شدن در کلاس داشته باشد. متأسفانه در شرایط کنونی حتی در دانشگاه‌های بزرگ‌تر هم بسیاری از دانشجویان این امکانات را در منزل و به صورت شخصی ندارند. نبود فضای مناسب برای آموزش مجازی در بسیاری از خانواده‌ها وجود دارد؛ خصوصاً خانواده‌هایی که سطح درآمدی متوسط رو به پایین دارند و تعداد افراد خانواده زیاد است . همین موضوع شرکت در کلاس‌ها را با چالش روبرو خواهد کرد.
دولت و دانشگاه‌ها هیچ ساز وکاری را برای تأمین هزینه اینترنت پیش‌بینی نکرده‌اند
این عضو هیأت علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد خاطر نشان می‌کند: دولت و دانشگاه‌ها هیچ ساز وکاری را برای تأمین هزینه اینترنت پیش‌بینی نکرده‌اند و این هزینه در طول هفته خصوصاً برای دانشجویان کارشناسی که ممکن است ۱۸ تا ۲۰ واحد در طول هفته داشته باشند، بسیار زیاد است و بعضی برنامه‌ها حجم اینترنت بالایی را مصرف می‌کنند. همچنین فیلتر بودن برخی از برنامه‌های آموزشی یکی دیگر از معایب کلاس‌های آنلاین است که برنامه‌های کارآمد و مناسبی برای آموزش آنلاین هستند، همچنین استفاده از فیلترشکن‌ها برای استفاده از این برنامه‌ها مسائل جانبی دیگری را برای دانشجویان ایجاد کرده که احتمالا در آینده نیز افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این‌ها بسیاری از دروس ممکن است نیازمند گفت‌وگو باشد و متأسفانه در آموزش‌های آنلاین و آفلاین، این درس‌ها بسیار لطمه خواهند دید. تداوم آموزش‌های مجازی می‌تواند باعث کاهش تعاملات اجتماعی و پویایی دانشجویان شود و آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
تسلط ناکافی اساتید بر نرم‌افزارهای آموزش مجازی، در کیفیت آموزش اثر می‌گذارد
وی عنوان می‌کند: تسلط ناکافی یا کمتر از حد متعارف اساتید بر روی برنامه‌ها و نرم‌افزارهای آموزش مجازی در آموزش‌های آنلاین آن‌ها اثر می‌گذارد. اساتید از بعضی برنامه‌های مناسب و کارآمد نمی‌توانند استفاده کنند و متأسفانه در شرایط حاضر ابتدا به ساکن بوده، امکان آموزش هم آن طور که باید فراهم نشده و این اجباری هم که در ارائه فراگیری کلاس‌ها توسط دانشگاه‌ها و وزارت‌خانه بوده، درکیفیت کلاس‌ها اثر گذاشته است. محدودیت دسترسی و فیلتر بودن بعضی از برنامه‌ها برای اساتید هم در برنامه‌های کاربردی مشکل ایجاد می‌کند. متأسفانه آموزش لازم در رابطه با انواع شیوه‌های آموزش مجازی برای اساتید وجود نداشته و این آموزش‌ها آغاز شده و مسلماً در ارائه اساتید و آموزش آنلاین تاثیر داشته است. چالش‌های کلاس‌های پر جمعیت یکی دیگر از معایب آموزش آنلاین است و نمی‌توان بسیاری از کلاس‌های کارشناسی را به صورت مجازی به دلیل سرعت پایین اینترنت برگزار کرد. خیلی از دانشجویان علی رغم اینکه اسم‌شان در لیست کلاس است اما عملاً حضور واقعی ندارند و این موضوع برای اساتید چالش‌برانگیز است.
وی بیان می‌کند: فضای نامناسب در برگزاری کلاس‌های مجازی برای اساتید هم وجود دارد و متأسفانه بسیاری از این کلاس‌ها در فضاهای نامناسب اجرا می‌شود که جزء معایب به شمار می‌رود. حداقل امکانات آموزشی حتی برای استاد هم وجود ندارد و کامپیوترهای مجهز و با شرایط مناسب توسط اساتید به کار گرفته نمی‌شود و امکانات فراهم نشده است و حتی هزینه تهیه آن‌ها هم برای اساتید کم نیست. بسیاری از دانشگاه‌ها هنوز زیرساخت لازم را برای آموزش‌های مجازی ندارند، سرورهای قوی، ذخیره‌گاه‌های مناسب که بتواند در آن واحد برای روزهای مختلف هفته اجرای کلاس‌های آنلاین را از طریق سیستم‌های تهیه شده در داخل دانشگاه‌ها و وبینارهایی که در دانشگاه‌ها برای کلاس‌های آنلاین تعریف می‌شود، داشته باشند. مسلما تعداد دانشگاه‌های کمی می‌توانند این امکانات را فراهم کنند و تعداد محدودی از دانشگاه‌ها در حد مطلوب از این امکانات برخوردارند.
کلاس باید به صورت حضوری و چهره به چهره برگزار شود
علی امینیان، استاد دانشگاه علمی-کاربردی پردیسان نیز با اشاره به مزایا و معایب کلاس‌های آنلاین اضافه می‌کند: کلاس‌های آنلاین انرژی بیشتری را از استاد می‌گیرد، بدین معنا که دانشجویان در کلاس‌های حضوری مشارکت بیشتری دارند اما در کلاس‌های آنلاین هر کار هم که انجام دهیم امکان مشارکت بیشتر دانشجویان وجود ندارد چراکه سرعت اینترنت پایین است و باعث قطع و وصل شدن ارتباط آن‌ها می‌شود. مشکلات اینترنت و نبود زیرساخت‌های مناسب باعث عدم مشارکت بیشتر دانشجویان و گرفتن وقت بیشتر استاد می‌شود. در کلاس‌های آنلاین به دلیل مشکل اینترنت و نرم‌افزارها نمی‌توان سریع صحبت کرد و صدا را دانشجویان دریافت نمی‌کنند و مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
وی اظهار می‌کند: در حقیقت من با آموزش از راه دور موافق نیستم و آموزش باید حضوری و چهره به چهره باشد تا عملکرد دانشجو را در یک ترم مشاهده کرد و شاهد تلاش‌های او بود. دانشجویان حضور و غیاب را جدی نمی‌گیرند یا عده‌ای از آن‌ها به دلایل مختلف نمی‌توانند وارد کلاس شوند. تنها مزیت کلاس‌های آنلاین دورکاری است و اینکه بتوانیم خود را در مقابله با ویروس کرونا حفظ کنیم.
هنوز راه‌حلی برای حق تألیف یا نشر در آموزش مجازی بیان نشده است
ایمان سهرابی، استاد دانشکده حقوق دانشگاه سناباد گلبهار در گفت‌وگو با ایسنا عنوان می‌کند: به واسطه بیماری کرونا و شیوع آن در سطح جهان، بار دیگر آموزش مجازی بحث روز شده است و موافقان و مخالفان، اظهار نظرهای مختلفی دارند. همانطور که می‌دانید از گذشته و سال‌های دور که بحث آموزش مجازی به میان آمد، بخش قابل توجهی از اساتید و پروفسورهای دانشگاه‌های معتبر مخالف این موضوع بودند. چنانچه دانشگاه‌های مادر مانند هاروارد و آکسفورد تا جایی که اطلاع دارم کماکان جزء مخالفان به شمار می‌روند. در مقابل هم دانشگاهی مانند استنفورد بخش قابل توجهی از فعالیت‌های خود را به صورت مجازی ارائه می‌کند. بنابراین آموزش مجازی نه تنها در ایران، بلکه در کل دنیا موافقان و مخالفان بسیاری دارد. یکی از مزایای این نوع از آموزش صرفه‌جویی در هزینه است و افراد از خانه و محل کار می‌توانند آموزش‌هایی را فرا گیرند و در دوره‌های مجازی شرکت کنند. این موضوع همچنین در آلودگی هوا نیز تأثیر مثبت دارد ضمن اینکه بحث غیبت در کلاس و حضور به موقع در کلاس نیز منتفی می‌شود و افراد می‌توانند در هر زمانی که فرصت داشتند در کلاس حاضر شوند و درس را اخذ کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: در مقابل فواید آموزش مجازی، نکات منفی هم وجود دارد که هنوز برای آن راه‌حلی پیدا نشده و مهم‌ترین آن، حق نشر است. اختراعات، نوشته‌ها و نقل قول‌ها در واقع حقوقی را دارا هستند. اگرچه در ایران به آن پرداخته نمی‌شود اما حق تألیف در دنیا برجسته و ارزشمند است و هنوز راه‌حلی برای حق تألیف یا نشر در آموزش مجازی بیان نشده است. اساتید در فضای مجازی نکاتی را مطرح می‌کنند که ممکن است بدون ذکر منبع نقل شود و این امر نکته منفی بزرگی است. به علاوه دسترسی همه افراد به تکنولوژی آموزشی مدرن یکسان نیست بدین معنا که در کل دنیا افراد فقیر و غنی وجود دارند و قطعاً بخش قابل توجهی از دانشجویان و دانش‌آموزان به تکنولوژی روز دسترسی ندارند و از این جهت ممکن است تبعیض آموزشی به وجود آید و برابری در حوزه آموزش را زیر سوال ببرد ضمن اینکه گاهی اوقات هزینه آموزش مجازی نیز افزایش پیدا می‌کند و جزء معایب آموزش مجازی می‌توان در نظر گرفت.
سهرابی اظهار می‌کند: در کنار همه این مشکلات، حجم کاری در آموزش مجازی برای اساتید به وجود می‌آید و آن بحث فنی است و قطعاً برای مباحث فنی و پشتیبانی آموزش مجازی بایستی پرسنل متعدد استخدام کنیم و فضایی در نظر بگیریم چراکه برای کلاس‌های حضوری و بین شاگرد و استاد نیاز به پشتیبانی فنی نداریم اما در حوزه مجازی، بحث فنی و پشتیبانی از نرم‌افزار، نیازمند پرسنل متعددی است که باید به آن پرداخته شود. قطعا زیرساخت مناسب برای برگزاری کلاس‌ها به صورت مجازی در ایران وجود ندارد و در این زمینه بسیار ضعف داریم و مهم‌ترین آن، اینترنت و سرعت انتقال داده است. چنانچه در مجلس هم اعلام شد به دلیل سرعت اینترنت بعضی از جلسات با مشکل مواجه شد و بالطبع کلاس‌های دانشگاه و مدارس هم از این مشکل بی‌نصیب نبودند.
این استاد دانشکده حقوق دانشگاه سناباد گلبهار اضافه می‌کند: مهم‌ترین مشکل در ایران بحث آماده نبودن زیرساخت‌های آموزش مجازی و دوم دسترسی افراد است که بسیار محسوس و ملموس شاهد آن هستیم. آماری که اخیراً مشاهده کردم در سیستان و بلوچستان نزدیک ۶۰ تا ۷۰ درصد دانش‌آموزان به سامانه‌ای که برای آموزش مجازی فراهم شده، دسترسی ندارند یا حتی دانشجویان خودمان سیستم کامپیوتر در خانه ندارند و این قطعاً آموزش مجازی را با مشکل مواجه می‌کند. تصور می‌کنم جا افتادن فرهنگ استفاده از آموزش مجازی در ایران کامل نشده و نیازمند حمایت‌های بیشتری است چراکه در خصوص نحوه استفاده، مواجهه و انتقال داده هنوز جای کار دارد. در آموزش مجازی دو بخش کلی وجود دارد، آموزش مجازی به صورت زنده یا به صورت ذخیره داده که فرد در هر زمان که تمایل دارد می‌تواند از آن استفاده کند. اگر بخواهیم آموزش مجازی زنده و آموزش حضوری را باهم مقایسه کنیم، همچنان آموزش حضوری فوایدی دارد که با وجود پیشرفت‌های صورت گرفته در تکنولوژی در آموزش مجازی دست نیافتنی است، در واقع آموزش حضوری انتقال سینه به سینه است که ما در عرفان و ادبیات متقدمین خود در ایران داریم. هر اندازه آموزش مجازی با پیشرفت‌هایی همراه باشد و همه خواسته‌های ما را برآورده کند اما نمی‌توان آن حس محبت و لطف را منتقل کرد و از طریق صفحه مانیتور هم نمی‌توان آن حس را به یکدیگر منعکس کرد.
مهم‌ترین مزیت کلاس‌های آنلاین ذخیره محتوای درسی است
دکتر شهرام عباسی، رئیس دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می‌کند: مهم‌ترین مزیت کلاس‌های آنلاین این است که می‌توان محتوای درس را ذخیره کرد تا دانشجویان از آن استناد کنند. بحران کرونا باعث شد تا مجبور شویم تولید محتوای علمی را افزایش دهیم و از تکنولوژی جدید برای این شرایط استفاده کنیم. در هر صورت آموزش مجازی برای ما بسیار جالب بود. اما بستر اینترنت در دانشگاه، شهر و روستا خیلی قوی نیست و ممکن است دسترسی برای عده‌ای از دانشجویان سخت باشد و نیز سرعت اینترنت پایین است.
وی تصریح می‌کند: بعضی از اساتید ترکیبی از آموزش آنلاین و آفلاین را برای تدریس استفاده می‌کنند که مهم‌ترین مشکل آن بستر اینترنت و عدم دسترسی افراد است. حتی بعضی از افراد گوشی و لپ‌تاپ مدرن ندارند که بخواهند کلاس‌های آموزشی را دنبال کنند.در حال حاضر مهم‌ترین چالش، امتحان گرفتن است که این تجربه را هم باید کسب کنیم که چگونه باید امتحان آنلاین یا آفلاین از دانشجویان بگیریم.
انجام فعالیت‌های عملی در فضای مجازی امکان‌پذیر نیست
مسعود صمیمی، عضو هیأت علمی گروه گردشگری موسسه آموزش عالی شاندیز اظهار می‌کند: در حال حاضر یکی از مشکلاتی که در کلاس‌های آنلاین با آن مواجه هستیم، نرم‌افزارهای مختلفی است که دانشجویان استفاده می‌کنند زیرا اساتید برای هر کدام از دانشگاه‌هایی که تدریس دارند با نرم‌افزارهای مختلفی شروع به کار می‌کنند که قاعدتاً نحوه کار با هر کدام متفاوت است و تا حدودی کار را سخت کرده است. مهم‌ترین موضوعی که کار را برای آموزش مجازی سخت می‌کند، فضای کاری است که ما در دروس عملی با آن روبرو هستیم. می‌دانم آموزش برای بسیاری از اساتید رشته‌های مرتبط مانند دروس قنادی، آشپزی، خانه‌داری و مباحث هتلداری که نیاز به فعالیت‌های آموزشی عملی دارند، اکنون امکان‌پذیر نیست. ما دروس مرتبطی در خصوص گردشگری داشتیم که نیازمند فعالیت‌های عملی بود اما در حال حاضر در فضاهای این چنینی امکان‌پذیر نیست.
این استاد گردشگری تصریح می‌کند: بسیاری از دانشجویان با نوع کار در فضای مجازی آشنا نیستند. حتی ممکن است سیستم‌های آن‌ها مجهز به نرم‌افزارهای مختلف نباشد یا گوشی هوشمند و لپ‌تاپ در دسترس نداشته باشند و این امر محدودیت‌هایی را برای دانشجویان به وجود می‌آورد. اساتید خصوصاً دروس ریاضی، فیزیک و حتی شیمی نیازمند این هستند که روی تخته مطالبی را یادداشت کنند اما با توجه به نرم افزارهایی که وجود دارد، نوشتن فرمول کار ساده‌ای نیست و شاید نیازمند این باشد که مطالعه کنند و نرم‌افزارهای جدیدی را استفاده کنند. اکنون با توجه به این شرایط، درس‌های عملی از لیست تدریس کنار گذاشته شده و معلوم نیست چه اتفاقی برای این دروس بیافتد. اما به نظر من اتفاقات مثبتی در کنار این معایب وجود دارد. این اتفاق کمک کرد تا همیشه رأس ساعت کلاس‌ها را شروع شود و جابجایی‌ها کمتر شود اما با این حال آموزش مجازی کیفیت گذشته و برخورد دو طرفه کلاس حضوری را ندارد.
این عضو هیأت علمی گروه گردشگری موسسه آموزش عالی شاندیز خاطرنشان می‌کند: سرعت اینترنت یکی از دغدغه‌های اول و مشکلات ما در یکی دو هفته اول بود و ما سر کلاس حضور پیدا می‌کردیم و برای کلاس‌هایی که نیازمند تصویر دو طرفه بود، شرایط مهیا نبود و صدا به دلیل کیفیت نامناسب اینترنت با مشکل روبرو می‌شد و مجبور بودیم کلاس را نیمه رها کنیم. این شرایط هر چه جلوتر می‌رود راحت‌تر می‌شود. هزینه‌های اینترنت برای دانشجویان زیاد است و ممکن است تصور شود هزینه اینترنت جایگزین رفت‌وآمد شده اما این دو با هم یکسان نیستند و هزینه‌های اینترنت بیشتر از حمل و نقل است.
کلاس‌های مجازی تجربه‌ای ارزشمند، برای همیشه به حساب می‌آیند
دکتر سید حسین ثنایی‌نژاد، عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا تصریح می‌کند: بیش از یک ماه است که در سراسر کشور، کلاس‌های دانشگاه و مدارس به صورت مجازی برگزار می‌شود. این تجربه ارزشمندی است که قابلیت بالای نظام آموزشی کشور را نشان می‌دهد. معلمان، اساتید، دانش‌آموزان و دانشجویان ثابت کردند که توان تطبیق سریع با چنین شرایطی را دارند. من در هر هفته چندین کلاس مجازی را با شرکت چهل دانشجو برگزار می‌کنم. با همه مشکلاتی که قطعی گاه و بیگاه اینترنت دارد و در مواردی هم در سرور دانشگاه ایجاد می‌شود اما در مجموع کیفیت برگزاری کلاس‌ها قابل قبول هستند. حتی تجربه‌های جدیدی را در نوع آموزش خود کسب کرده‌ام که در آینده برای کلاس‌های حضوری خود به کار خواهم گرفت.
ثنایی‌نژاد بیان می‌کند: وسعت استفاده از آموزش مجازی که میلیون‌ها نفر را در اقصی نقاط کشور پوشش داده است، تجربه ارزشمندی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت. این تجربه می‌تواند برای دوران پس از کرونا نیز همچنان مورد استفاده قرار گیرد. در تمام روزهایی که به دلیل آلودگی هوا یا بارش برف و سرمای شدید مراکز آموزشی تعطیل می‌شوند. از این پس ضرورتی بر تعطیلی آموزش در چنین روزهایی نیست و کلاس‌ها می‌توانند به صورت مجازی برگزار شوند. به طور کلی می‌توان تمام کلاس‌های تئوری را همیشه به صورت مجازی برگزار کرد و بدین صورت از حجم حمل و نقل شهری کاست و در سایر هزینه‌هایی که برای برگزاری کلاس‌های حضوری مصرف می‌شوند نیز صرفه‌جویی کرد. تجربه برگزاری کلاس‌های مجازی به ویژه برای مراکز آموزشی بخش خصوصی مانند آموزشگاه‌های زبان‌های خارجی که مشتریان آن‌ها برای کلاس هزینه می‌کنند، می‌تواند بسیار مفیدتر و با پذیرش بهتری همراه باشد.
کلاس‌های مجازی برای شاغلان بسیار مفید است
هادی اصغری، استاد گردشگری و هتلداری در خصوص مزایا و معایب کلاس‌های آنلاین می‌گوید: یکی از مشکلات این نوع از تدریس این است که شاید همه دانشجویان به اینترنت، نرم‌افزارهای مورد نیاز یا گوشی هوشمند دسترسی نداشته باشند و باید اقدامی انجام داد تا این امکانات برای همه دانشجویان فراهم شود در کنار معایب، این نوع آموزش، مزایایی را به همراه دارد که مهم‌ترین آن، کاهش هزینه‌های رفت و آمدی است. همچنین کلاس‌های مجازی برای شاغلان هم بسیار مفید است و می‌توانند به راحتی در کلاس حضور داشته باشد. برگزاری کلاس‌های آنلاین برای اساتید، فرصت مناسبی است که نقاط قوت و ضعف خود را در امر آموزش مجازی بررسی کنیم تا زیرساخت‌های لازم فراهم شود. جذابیت تدریس این است که کلاس‌ها به صورت حضوری برگزار شود و دانشجو و استاد با یکدیگر تعامل برقرار کنند.
یکی از مزایای آموزش مجازی، یادآوری مفهوم دانشجو به دانشجویان است
دکتر محمود آذری، عضو هیأت علمی گروه آبخیزداری دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان می‌کند: تجربه آموزش مجازی در دانشگاه فرصتی را فراهم آورد تا دانشجویان و استادان خارج از محیط کلاس و گاهی خارج از زمان تعریف شده به فرآیند آموزش و یادگیری بپردازند. این سبک از آموزش با تمام مشکلات مرتبط و قطع و وصل‌های مکرر اینترنت، به خوبی در میان دانشگاهیان جایگاه خود را تثبیت کرده و جامعه دانشگاهی به خوبی توانستند با این روش کنار بیایند. آموزش مجازی بی‌شک در دوره پسا کرونا نیز جایگاه ویژه‌ای در امر آموزش خواهد داشت و مکمل آموزش حضوری خواهد بود. یکی از مزیت‌های این روش یادآوری مفهوم دانشجو به دانشجویان است. زیرا در کلاس مجازی خبری از نگاه‌ها و کنترل استاد نیست. این سبک آموزش بی‌شک فرصت بی‌نظیری را برای اهل علم ایجاد کرده که می‌توانند فارغ از دلهره حضور و غیاب و ورود و خروج صرفاً به منظور کسب دانش، در کلاس استادان از نقاط مختلف جهان شرکت کنند.
با آموزش مجازی درب‌های دانشگاه برای همگان باز شده و آموزش عمومیت بیشتری یافته است
وی بیان می‌کند: استادان نیز با علم به این موضوع که مخاطب آن‌ها می‌تواند فراتر از تعداد دانشجوی محدود یک کلاس باشد محتاط‌تر و با آمادگی بیشتر در کلاس حاضر می‌شوند. من فکر می‌کنم با آموزش مجازی درب‌های دانشگاه برای همگان باز شده و آموزش عمومیت بیشتری یافته است. اما نبود ارتباط رو در رو از معایب کلاس‌های مجازی است. زبان بدن کمک زیادی به آموزش و یادگیری می‌کند. بعضا با نگاه دانشجویان می‌توان فهمیدآیا به مطالب ارائه شده گوش می‌دهند یا خیر و براساس آن می‌توان مسیر و سبک آموزش را به کلی تغییر داد اما در تدریس مجازی حتی با سرعت اینترنت خوب هم این امر مهم امکان‌پذیر نیست و در سرعت‌های کم این ارتباط به کلی قطع می‌شود. امکان انجام فعالیت‌های گروهی و به چالش کشیدن دانشجویان در کلاس‌های مجازی با دشواری‌های خاصی همراه است.
دانشجویان آموزش آفلاین را به آنلاین ترجیح می‌دهند
این عضو هیأت علمی گروه آبخیزداری دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید: گاهی فرآیند آموزش با یادگیری دانشجویان از یکدیگر تکمیل می‌شود اما به نظر در کلاس‌های مجازی این تعاملات مؤثر کم‌رنگ شده است. ارزیابی دانشجویان در بعضی از دروس همچنان خالی از اشکال نیست و می‌تواند به دور از عدالت باشد. نظرسنجی‌های انجام شده از دانشجویان بیانگر این است که به آموزش مجازی آنلاین خیلی راغب نیستند و آموزش مجازی را به صورت آفلاین بر آنلاین ترجیح می‌دهند. بسیاری از دانشجویان با این روش امکان مدیریت زمان و مکان بیشتری دارند و ترجیح می‌دهند در زمان مورد دلخواه مطالب آموزشی را فرا بگیرند. بسیاری از دانشجویان نیز فضای مجازی را گوشه دنجی برای گپ‌وگفت‌های دوستانه داشته‌اند که اکنون با ورود آموزش مجازی به این فضا دیگر خبری از آن حال و هوای خوش گذشته نیست.
با شیوع کرونا آموزش‌های مجازی تبدیل به حرکتی انقلابی شد
دکتر مهدی کلاهی، عضو هیأت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه فردوسی مشهد اظهار می‌کند: حقیقت امر این است که دنیا در گذشته علاقه داشت که به سمت آموزش‌های آنلاین برود و به این طریق بتواند آموزش‌های حضوری خود را کمتر کند. همچنین مقاومتی هم از طرف دانشجویان و اساتید وجود داشت و اینکه زیرساخت‌های اساسی به قدر کافی وجود نداشت که آن تمایل و خواست گروهی تحقق پیدا کند.جالب است که با شیوع کرونا شوکی را به وجود آورد و تلنگر بزرگی ایجاد کرد و راهی که قرار بود چندین سال قبل طول بکشد تا مباحث آنلاین صورت گیرد به یکباره در طی یکماه این موج تبدیل به حرکت انقلابی شد و آموزش مجازی اتفاق افتاد. برای دنیا، این راه یک آینده بود اما با شرایط کرونا خیلی زودتر به آن دست پیدا کردیم.
وی تصریح می‌کند: باید قبول کنیم که امروزه در انقلاب دیجیتال قرار داریم بدین معنا که همه چیز ما به صورت دیجیتال درآمده است حتی روابط ما هم دیجیتالی شده که بعد از کرونا شدت این روابط دیجیتالی بیشتر شده است. آموزش هم یکی از پارامترها است که به سمت آنلاین شدن و دیجیتال شدن باید برود، آموزش آنلاین این امکان را به افراد می‌دهد در هر زمان که تمایل به آموزش دارند، از آن استفاده کنند چراکه گاهی اوقات ساعات برگزاری کلاس‌ها به گونه‌ای است که دانشجویان نمی‌توانند در کلاس حاضر شوند و با ذخیره آن محتوای درسی می‌توانند در ساعاتی که فرصت دارند آموزش خود را داشته باشند یا حتی چندین بار آن را تکرار کنند تا بهتر متوجه مطالب شوند.
کلاهی خاطر نشان می‌کند: آموزش مجازی این خوبی را دارد که دامنه زیادی از افراد را پوشش می‌دهد و عدالت آموزش در این فضا صورت می‌گیرد زیرا یک محتوا تهیه می‌شود و همه می‌توانند از آن استفاده کنند. امروزه دانشگاه‌های بزرگ سعی می‌کنند آموزش‌های خود را به صورت آنلاین برگزار کنند تا تمام دنیا به آن‌ها دسترسی داشته باشند. آموزش تنها مخصوص دانشجویان در یک کشور نیست بلکه می‌تواند به دنیا تعلق داشته باشد. آموزش مجازی می‌تواند این پتانسیل را ایجاد کند که به صورت عادلانه و مساوات بین تمام مردم منتشر شود و هر فردی که احتیاج به آموزش دارد، بتواند آن را دریافت کند. افراد با آموزش مجازی می‌توانند وقت خود را تنظیم کنند و زمان‌های هدر رفته کمتری داشته باشند. آموزش مجازی فرصتی ایجاد می‌کند که افراد در هر مکانی که حضور دارند از آن استفاده کنند.
انتهای پیام