امیرهوشنگ حیدری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه ترویج علم یکی از مهم‌ترین و خطیرترین موضوعاتی است که دنیا به آن پرداخته است، گفت: دنیا همیشه تلاش کرده علاوه بر اینکه در جامعه خود به تولید علوم محض بپردازد، در راستای کاربردی کردن این علوم محض و تولید فناوری‌ها نیز گام برداشته و مکانیزم‌هایی را به کار ببرد که بتواند علمی که تولید می‌کند را کاربردی کند.

وی ادامه داد: بنابراین بسیار شاهد هستیم که در جوامع به بحث علم و فناوری در کنار هم پرداخته می‌شود. یکی از رویکردهایی که بعد از این دوره به وجود آمد، بحث تولید نوآوری یا Innovation بود. یعنی جوامع علاوه بر اینکه به تولید علوم محض پرداختند و به کاربردی کردن آن صحه گذاشتند، به این نیز پرداختند که فناوری‌هایی که به وجود می‌آورند "نوآورانه" باشد. بنابراین مبحث STI یا (Science, Innovation and Technology) شکل گرفت و جامعه ما هم که واردکننده علم است و نگاه تولید به آن را ندارد، از این موضوع جدا نیفتاده است.

سرپرست گروه آینده‌پژوهی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تأکید کرد: پرداختن به تولید علم و فناوری و نوآوری، بدون آن که دستاوردهای خطیر آن جوامع کاربردی شود و در سطح جامعه به آن پرداخته شود، فاقد اهمیت است. بنابراین در دنیا مبحث PS یا popular science شکل گرفته؛ بدین معنی که موضوعات پیچیده علمی و فناورانه به زبان ساده ترویج و توسعه داده شوند.

حیدری با اشاره به اینکه ترویج علم در دنیا به طرق مختلفی انجام شده و در حال حاضر در دنیا، دیواری به نام دیوار دانشگاه‌ها وجود ندارد، اظهار کرد: این یعنی مردم با دانشگاه‌ها بیگانه نیستند و بسیاری از کارهای توانبخشی یا آزمایشگاهی را در دانشگاه‌های نزدیک به خود انجام می‌دهند، یا در مراسم شب‌های شعر دانشگاه شرکت می‌کنند و ... .

وی تصریح کرد: جوامعی که بین نخبگان و توده عامه فاصله قرار داده‌اند، جوامع موفقی نیستند. بنابراین ترویج علم مسئله بسیار بااهمیتی است و خدا را شکر ما نیز انجمنی تحت این عنوان داریم که تلاش کرده با سایر انجمن‌ها و سازمان‌های مشابه بین‌المللی، در تعامل باشد و از بهترین رویکردها و راهکارهای نوینی که این جوامع در راستای وارد کردن علم و فناوری به بستر جامعه استفاده کرده‌اند، بهره‌مند شود.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: چندین سال بحث علم نانو مطرح بوده که این علم از طریق حرف‌ها و بحث‌های اجتماعی به حوزه عموم ورود پیدا کرد؛ به طوری که مدت‌های مدید در تبلیغ وسایل آشپزخانه گفته می‌شد که با تکنولوژی نانو ساخته شده‌اند و حتی در مورد کت و شلوار، رنگ ماشین و ... هم گفته می‌شد که با تکنولوژی نانو ساخته شده‌اند تا فروش بیشتری داشته باشند.

ورود علم به جامعه هم برای نخبگان و هم عموم مردم سودمند است

حیدری خاطرنشان کرد: ورود حیطه تخصصی علوم به جامعه نه فقط برای مردم، بلکه برای تولیدکنندگان علم و فناوری و نوآوری هم ارزشمند است. این رویکرد جدید باعث می‌شود حیطه عمومی جامعه نسبت به علم و فناوری و نوآوری بیگانه نباشد و خود را در این موضوعات سهیم دانسته و حتی "سهم‌خواهی" بکند.

وی گفت: این مطالبه‌گری و سهم‌خواهی مسیری را برای تولید علم و فناوری و نوآوری ایجاد می‌کند و باعث می‌شود نه بخش خبره و دانشگاهی از مردم فاصله بگیرند و نه جامعه دانشگاهیان را تافته جدا بافته تلقی کند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تأکید کرد: ملزوم شدن حیطه آکادمیک و حیطه عمومی رویکردی است که در دو دهه گذشته به آن توجه زیادی شده و در کشور ما هم بر این امر صحه گذاشته و فعالیت‌های زیادی در این حوزه انجام داده‌اند که از نمونه آن‌ها می‌توان به هفته ترویج علم اشاره کرد.

حیدری با بیان اینکه در هفته ترویج علم اقدامات بسیاری انجام می‌شود، تشریح کرد: به عنوان مثال در این هفته تلاش شده پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی و تحقیقاتی که گاهاً به آن‌ها نگاه علمی صرف می‌شد، (از کتابخانه‌ها) به حیطه عمومی آورده شوند. بر این اساس از نخبگان و محققان خواسته شد پایان‌نامه‌های خود را در زمان کم و با ادبیات ساده و محاوره‌ای برای عموم بیان کنند. این باعث می‌شود کسی که علم تولید کرده از انتقال آن به جامعه احساس خرسندی کند.

وی ادامه داد: همچنین باعث می‌شود جامعه درک کند چه کارهایی در حوزه علم و فناوری و نوآوری در جامعه در حال انجام است. اگر به موضوع ترویج علم به درستی پرداخته نشود، به مرور زمان باعث افت علم و فناوری و نوآوری در جامعه خواهد شد.

"برداشتن دیوارها" تدبیر و سیاستی خردمندانه است

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پاسخ به اینکه درهای باز دانشگاه چگونه محقق خواهند شد، اظهار کرد: این موضوع به شکل شعارگونه مطرح می‌شود؛ اما این‌طور نیست که فقط دیوارهای دانشگاه برداشته شود. بلکه این موضوع در حیطه‌های غیرعلمی هم دیده می‌شود. به عنوان مثال مدت‌های مدیدی نیروی هوایی ارتش دیوارهای بلندی داشت و مردم حوالی آن منطقه احساس رعب و وحشت نسبت به آن سوی دیوار داشتند در حالی که الان دیوارها برداشته شده و مردم در آن منطقه نیروی نظامی کشور را از آن خود می‌دانند و نسبت به آن احساس خوبی دارند.

حیدری برداشتن دیوارها را تدبیر و سیاستی خرمندانه دانست و گفت: این اتفاق در همه‌جای دنیا افتاده و در کشور ما هم نسبت به آن اقدام شده که اگر چه به هیبت کوچک‌تر، اما در همان مسیر هست. برگزاری شب‌های شعر، انجام آنالیز حرکتی و تست‌های سلامت در پژوهشگاه تربیت بدنی، جشنواره پایان‌نامه‌های دانشجویی باعث می‌شود مردم از برون‌داد علم استفاده کنند و بدانند که محصولات دانشگاه چیست. البته ممکن است لازم باشد این کارها به طور جامع‌تر انجام شده یا اینکه دانشگاه‌ها موظف به ترویج علوم باشند.

وی با اشاره به اینکه دانشجویان دکتری موظف شده‌اند قبل از دفاع حتماً بخشی از رساله خود را به زبان ساده و در قالب ترویجی بیان کنند، گفت: ممنوعیت چاپ پایان‌نامه‌های کاغذی نیز یک اقدام ترویجی به حساب می‌آید. عموم جامعه در مواجهه با کتابخانه دانشگاه‌ها، بخش مجلل مربوط به کتابخانه‌ها را دسترس‌ناپذیر می‌دانند. این در حالی است که وزارت علوم دانشگاه‌ها را موظف کرد فقط پایان‌نامه‌های الکترونیکی را بارگذاری کنند و چنین اقداماتی نیز حاصل مطالبه‌گری جامعه است که باعث می‌شود علم و فناوری و نوآوری در جامعه سمت و سو پیدا کند و عموم جامعه در قبال علم و فناوری و نوآوری مطالبه‌گر باشند و بدین ترتیب نیازهای جامعه هم در این حوزه تعیین شود.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پایان تأکید کرد: علم و فناوری و نوآوری به نحوی موفق است که به محض تولید نیازی از جامعه را مرتفع کند و اساساً اساس تولید و شکل‌گیری آن مبتنی بر یک نیاز باشد و تنها مسیر آگاه‌سازی جامعه درباره علم، فناوری و نوآوری ترویج علم است.

انتهای پیام