حضور ایران در پنجاه‌وششمین بینال ونیز که به‌گفته‌ی دست‌اندرکاران و به‌گواه مستندات، وسیع‌ترین و پرشمارترین حضور ما در این رویداد معتبر جهانی بود، در عین حال، می‌توان گفت حاشیه‌دارترین حضور ما را نیز رقم زد.

به گزارش خبرنگار سرویس هنرهای تجسمی ایسنا، پنجاه‌وششمین دوره‌ی بینال (دوسالانه) ونیز که به‌طور رسمی از 9 می چراغش روشن شد، پس از 198 روز در پایان روز 22 نوامبر پایان یافت.

در این دوره از Biennale di Venezia که از سال 1895 در سال‌های فرد میلادی در ونیز ایتالیا برگزار می‌شود، باغ مرکزی بینال در منتهی‌الیه جنوب جزیره، در محوطه‌ای به‌ نام Giardini تعبیه شده بود؛ با 29 پاویون در کنار پاویون مرکزی. کمی بالاتر از این محوطه، در محوطه‌ای به‌ نام Arsenale هم علاوه بر پاویون مرکزی، 23 پاویون دیگر شکل گرفته بود. همچنین 155 پاویون نیز در نقاط مختلف شهر (جزیره) به‌شکل پراکنده برپا شده بودند، با این تفاوت که بازدید از این محوطه‌ها، رایگان بود. ضمن آن‌که عموم این پاویون‌ها، ساختمان‌ها یا حتی طبقه‌ای از ساختمان‌های موجود در ونیز بودند که برای این منظور اجاره شده بودند. در مجموع، بینال ونیز در سال 2015 در 207 پاویون، میزبان هنرمندان 89 کشور جهان بود.

ایران بعد از انقلاب در شش دوره از این دوسالانه حاضر بوده است و امسال هفتمین حضور خود را با تغییراتی در فضای غرفه و تعداد هنرمندان و همچنین ملیت آن‌ها تجربه کرد. در این دوره، 49 هنرمند از طرف ایران در این دوسالانه حضور یافتند که در کنار 30 هنرمند ایرانی، 19 هنرمند از کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان، عراق، پاکستان و هند نیز حضور داشتند.

محمد احصایی، محمود بخشی، جمشید بایرامی و سمیرا علی‌خانزاده، چهار هنرمندی بودند که به انتخاب دولت در بخش Iranian highlights حضور یافتند. در کنار این چهار هنرمند، هنرمندان دیگری نیز به انتخاب بنیاد فیض‌نیا و با نظارت و تأیید مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوسالانه ونیز حضور یافتند.

شرکت این هنرمندان در ونیز زیر عنوان «بازی بزرگ» برنامه‌ریزی شده بود که ایرانی‌های گروه، این افراد بودند: امین آقایی، قدرت‌الله عاقلی، شهریار احمدی، پرستو آهوان، فرهاد اهرارنیا، نازگل انصاری‌نیا، رضا آرامش، علیرضا آستانه، سونیا بالاسانیان، مهدی فرهادیان، شادی قدیریان، بابک گل‌کار، قاسم حاجی‌زاده، سهند حسامیان، پوران جین‌چی، بابک کاظمی، احمد مرشدلو، فرهاد مشیری، مهرداد محب‌علی، سارا رهبر، میترا تبریزیان، پرویز تناولی، نیوشا توکلیان و صادق تیرافکن.

حضور در ونیز، حاشیه‌ها در تهران

از همان زمان نشست خبری بینال ونیز که با حضور معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی و کیوریتورهای غرفه ایران در موزه هنرهای معاصر تهران برپا و در آن بر لزوم حضور قدرتمند ایران، خروج هنرمندان تجسمی از انزوا و معرفی هنرمندان جوان و آثار آن‌ها در این رویداد بین‌المللی تأکید شد، حاشیه‌ها و چالش‌های مسؤولان درگیر با موضوع نیز آغاز شد.

شاید اگر مدیر دفتر هنرهای تجسمی و سرپرست موزه‌ی هنرهای معاصر تهران در آن زمان بر حضور 20 برابری ایران در بینال ونیز و بی‌سابقه بودن آن تأکید نمی‌کرد، نحوه‌ی انتخاب هنرمندان و سابقه‌ی آن‌ها، ماهیت و پیشینه‌ی بنیاد وابسته به بخش خصوصی متولی کار و هزینه‌های مربوط، از سوی منتقدان، بویژه در رسانه‌ها بیان نمی‌شد. البته عموم هنرمندان بر اهمیت حضور در این رویداد معتبر و تأثیرگذار جهانی تأکید داشتند، اما برخی از آن‌ها حضور امسال ایران را «بازی از پیش باخته» توصیف کردند.

در نهایت هم هرچند مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی تأکید کرد که به‌جز جزیانی تندرو، دیگران به این حضور واکنش مثبت داشتند و بینال ونیز دانشگاه و جای صدور پیام نیست.

با این وصف، می‌توان گفت جریانی که به نقد برنامه‌های مربوط به حضور امسال ایران در بینال ونیز پرداخت، عملا موضوع تأثیر مثبت همکاری دولت و بخش خصوصی را در این زمینه، لغو یا دست کم متوقف کرد.

واقعیت و کیفیت حضور در ونیز

به گزارش خبرنگار ایسنا، پاویون‌های مستقل هنرمندان کشورهای مختلف در فضاهای خارج از دو محدوده‌ی جیاردینی و آرسناله، در نقطه‌های مختلف جزیره‌ی ونیز پراکنده بودند. بیشتر پاویون‌ها در نزدیکی میدان معروف سنت‌مارکو در نظر گرفته شده‌ بودند؛ اما برخی پاویون‌ها نیز مانند پاویون ایران، در بخش و قطعه‌ی فوقانی شهر ونیز، در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن ترتیب یافته بود.

ساختمانی که برای نمایش آثار منتخب بخش خصوصی ایران در جریان برگزاری دوسالانه‌ی ونیز در نظر گرفته شده بود، در واقع سوله‌ای حدود دوهزار مترمربعی بود که کارخانه یا کارگاهی متروکه به‌نظر می‌رسید. البته فرسودگی بنا در پاویون‌های بینال ونیز که ساختمان‌هایی استیجاری بودند، امری منحصر به ایران نبود. با این حال، به‌نظر می‌رسید بنیاد ترتیب‌دهنده‌ی حضور حدود 50 هنرمند زیر عنوان و پرچم ایران، مجبور شده بود فضای وسیعی را دست‌وپا کند که انبوه آثار را بتواند در آن جا دهد.

حضور حدود 50 هنرمند را اما در میان پاویون‌ها و کشورهای حضوریافته در بینال ونیز 2015، وجهی منحصربه‌فرد می‌شد ارزیابی کرد. قطعا همین شلوغی موجب شده بود که چینش آثار نیز به‌شکلی نامنظم و بعضا با فاصله‌های بسیار کم و حتی تنگاتنگ صورت گیرد. هرچند این گونه‌گونی، تنوعی در نوع آثار، از نقاشی و مجسمه گرفته تا ویدیوآرت و هنرهای مفهومی را شامل می‌شد، برخلاف اسلوب بسیاری از پاویون‌های دیگر هم بود که بعضا به ارائه‌ی سه، چهار اثر هم‌جنس از یک هنرمندشان اکتفا کرده بودند؛ روشی که به‌نظر می‌رسد با توجه به بازخوردها و نتیجه‌های اعلامی بینال، بیشتر متضمن و باعث توفیق شده است.

به هر حال، هفتمین حضور ایران در بینال ونیز در دوره‌ی اخیر (پس از پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی) با تمام توفیق‌ها و حاشیه‌هایش، با پایان یافتن مدت زمان برپایی بینال 2015 پایان یافت و باید منتظر ماند و دید حضور ایران در دوره‌ی بعدی، بر چه میزان از رضایت و موفقیت دوره‌ی پنجاه‌وششم (امسال) مهر تأیید می‌زند.

علیرضا بهرامی - ایسنا

انتهای پیام