جمشيد مشايخي در سريال «هزاردستان» نقش «رضا خوشنويس» يا «رضا تفنگچي» كه مهم‌ترين كاراكتر سريال است را ايفا كرده است. او در آستانه‌ي هفتاد و هفت سالگي و پس از گذشت 31 سال از بازي در سريال مرحوم علي حاتمي، به انگيزه‌ي پخش مجدد «هزاردستان» از شبكه اول در گفت‌وگويي با خبرنگار سرويس تلويزيون ايسنا شركت كرد و از خاطرات آن روزها گفت.
همكاري با «سعدي سينماي ايران» قبل از «هزاردستان»
جمشيد مشايخي در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا درباره‌ي آشنايي‌اش با علي حاتمي گفت: در دهه‌ي 40 با شادروان علي حاتمي دوست شدم. قرار بود در فيلم «طوقي» ايفاگر نقش مهمي باشم، اما با تهيه‌كننده به توافق نرسيديم. علي حاتمي در آن زمان از من دلگير شد، اما در سال 52، علي شش تا از داستان‌هاي مولانا را از مثنوي انتخاب كرد كه من در هر شش قصه حضور داشتم. اين مجموعه را در شهرستان‌هايي مثل شيراز، نوشهر، يزد و اطراف تهران كار كرديم. بعدها در سال 1353 در سريال «سلطان صاحبقران»، علي حاتمي نقش «ناصرالدين شاه» را به من داد. علي حاتمي در سال 54 «سوته‌دلان» را ساخت كه من در اين فيلم هم حضور داشتم. دراين زمان من با كار علي حاتمي آشنا بودم و از نوشته‌هايش لذت مي‌بردم. قبل از اينكه علي حاتمي از دنيا برود، من در مصاحبه‌اي كه با مجله «فيلم» داشتم، او را «سعدي سينماي ايران» ناميدم و براي اولين‌بار اين اصطلاح را به كار بردم.
«هزاردستان» قرار بود «جاده ابريشم» باشد
جمشيد مشايخي درباره‌ي حضور در سريال «هزاردستان» تاكيد كرد: بعد از انقلاب اسلامي در سال 58، علي حاتمي مي‌خواست «هزاردستان» را بسازد. نام اين سريال در ابتدا «جاده ابريشم» بود، ولي چون تلويزيون فيلم مستندي از جاده‌ي ابريشم پخش كرد، اين نام را عوض كرد. در آن زمان من مسؤول اداره‌ي كل تئاتر بودم. كار را در منزل مرحوم پيرنيا در لا‌زار نو شروع كرديم. فخري خوروش قرار بود نقش همسر من را بازي كند، اما بعد از اين كه علي حاتمي فيلم را ديد، به اين نتيجه رسيد كه به دليل سن او كه بيشتر از سن من به نظر مي‌رسيد، نقش را به خانم شهلا ميربختيار بدهد.
سرمان را براي كار گذاشتيم!
بازيگر نقش «رضا خوشنويس» ادامه داد: علي حاتمي به من گفت دو نقش به تو مي‌خورد، ولي من دوست دارم تو نقش «رضا خوشنويس» را بازي كني. مي‌گفت با توجه به شناختي كه از تو دارم شخصيتي كه نوشتم به روحيه‌ي تو نزديك است. شخصيت «رضا خوشنويس» كه در بعضي جاها «رضا تفنگچي» هم هست، شخصيت دوگانه‌اي دارد. به هرحال «رضا خوشنويس» يا «رضا تفنگچي» نقش اصلي اين سريال است كه من هم از بازي در اين نقش بسيار لذت بردم.
وي افزود: بعد از انقلاب بود كه كار «هزاردستان» را شروع كرديم. علي حاتمي به من گفت حق ما را طوري كه بايد و شايد به ما نمي‌دهند، ولي براي پول كار نكنيم، براي هنر كار كنيم و سرمان را براي اين كار بگذاريم. نه تنها من، بلكه همه، حتي كساني كه نقش‌هاي كوتاه بازي مي‌كردند سرشان را براي اين كار گذاشتند.
هنوز هم بعضي ديالوگ‌ها را حفظ هستم
جمشيد مشايخي در ادامه‌ي اين گفت‌وگو ياد‌آور شد: جديت و فعاليت علي حاتمي باعث شد، شهرك سينمايي ساخته شود؛ بازار و لاله‌زار با فشار او ساخته شد.
وي خاطرنشان كرد: دوستي من و علي حاتمي دوستي واقعي بود و از حضور در كارهاي او لذت مي‌بردم. در آن سال‌ها به دليل اينكه مسؤولان صدا و سيما مكرر عوض مي‌شدند، كارها با وقفه مواجه مي‌شد. ما چند ماه فيلمبرداري مي‌كرديم و چند ماه كار تعطيل مي‌شد. «هزاردستان» در سال 58 شروع و در سال 64 تمام شد.
جمشيد مشايخي اذعان كرد: محمد مهدي دادگو، تهيه‌كننده‌ي اجرايي سريال «هزاردستان»، در مراسم بزرگداشت علي حاتمي گفت كه مرحوم حاتمي معتقد بود هيچ كس مثل جمشيد مشايخي نمي‌تواند ديالوگ‌هاي من را بگويد، كما اينكه هنوز هم بعضي ديالوگ‌ها را حفظ هستم.
11 ساعت از سريال «هزاردستان» حذف شد
بازيگر نقش «رضا خوشنويس» در ادامه با اشاره به اينكه «هزاردستان» براي مردم و براي جمشيد مشايخي به عنوان بازيگر سريال، يكي از آثار به ياد‌ماندني است، تاكيد كرد: 11 ساعت از سريال «هزاردستان» سانسور و خيلي از صحنه‌ها كم شد. چهار ساعت در خانه‌ي پيرنيا صحنه‌هاي مونتاژ شده وجود داشت كه فقط 20 دقيقه‌اش پخش شد يا در خانه‌ي اقدسيه سه ساعت مونتاژ شده داشتيم؛ اين صحنه‌ها در آن زمان سانسور شد، ولي الان ممكن بود سانسور نشود.
رضا خوشنويس برداشت شخصي علي حاتمي بود
جمشيد مشايخي در پاسخ به اين پرسش كه چه مقدار از شخصيت «رضا خوشنويس» بر پايه‌ي مستندات تاريخي و چه ميزان از اين شخصيت زاييده‌ي ذهنيت علي حاتمي و جمشيد مشايخي است، عنوان كرد: در تاريخ درباره‌ي كميته‌ي مجازات يك صفحه بيشتر نوشته نشده است. كميته‌ي مجازات گروهي بودند كه مي‌خواستند كساني را كه خائن به ملت هستند به مجازات برسانند، اما بعدها گروهي از بالا به آنها نفوذ كردند و آن هدف از بين رفت. اگر علي حاتمي مي‌خواست اين ماجرا را به شكل تاريخي بسازد، بايد در قسمت 45 دقيقه‌اي ماجرا را به تصوير مي‌كشيد، ولي اين‌طور نبود.
وي ادامه داد: علي حاتمي، تاريخ را خوانده بود و حرف‌هاي امروز را با قصه‌هاي ديروز مي‌گفت. اگر كسي بخواهد بداند تاريخ چيست، تاريخ را مي‌خواند، ولي برداشت هنرمند از تاريخ برداشت شخصي خودش است. «رضا خوشنويس»، برداشت خود علي حاتمي بود.
مردم بايد بگويند من را با كدام نقش مي‌شناسند
جمشيد مشايخي در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايسنا كه دوست دارد با كدام يك از نقش‌هايي كه تا به حال ايفا كرده شناخته شود؟ گفت: اين امر بستگي به نظر مردم دارد؛ كاري كه انجام مي‌دهيم براي مردم است و آنها بايد نظر بدهند. طي اين سال‌ها كه با مردم برخورد داشتم هركسي نظر خاصي دارد. بعضي از نقش من در «كمال‌الملك»، «هزار دستان» يا «سوته‌دلان» خوششان مي‌آيد. اين امر به احساس و برداشت مردم بستگي دارد و اينكه هركس كدام يك از فيلم‌ها را بيشتر دوست دارد و آن را مي‌پذيرد.
اين بازيگر افزود: من بيشتر فيلم‌هايي را كه در آنها بازي كردم دوست دارم. همه‌ي كارهاي علي حاتمي را هم دوست دارم. در بعضي كارها بازي كرده‌ام كه به دليل اينكه نويسنده و يا كارگردان ضعيف بوده، هيچ‌گاه از آنها نام نمي‌برم، ولي بعضي كارها را دوست دارم و تا آخر عمرم هم آنها را فراموش نمي‌كنم.
فيلم‌هاي تاريخي امروز شباهتي به كار علي حاتمي ندارند
جمشيد مشايخي درباره‌ي سريال‌هاي تاريخي ماندگار پس از «هزاردستان» در پاسخ به سوال كه آيا توانسته‌ايم پس از «هزاردستان» يك سريال تاريخي ماندگار توليد كنم، گفت: ما كارگردان‌هاي جواني داريم كه تحصيل‌كرده و باسواد هستند، اما در كارهاي تاريخي هركس سبك و مكتب خودش را دارد. علي حاتمي مكتب خودش را دنبال مي‌كرد. امروز فيلم‌هاي تاريخي ـ مذهبي شباهتي به كار علي حاتمي ندارند. اگر كارهاي مربوط به دوران قاجار و پهلوي را ببينيم كه بيشتر، كارهاي محمدرضا ورزي است، بايد گفت او هم سبك خاص خودش را دنبال مي‌كند. كارهاي علي حاتمي و ورزي با يكديگر متفاوت است؛ گرچه من با هر دو اين افراد كار كرده‌ام.
انتهاي پيام