مهدخت پورخالقي: عطار در برخورد هنري با مذهب هنرمندي بي‌همتاست
به اعتقاد مهدخت پورخالقي، ميراث فکري عطار، بالاترين ميراث معنوي در عرصه‌ي جهان‌بيني عرفاني است و او در برخورد هنري با مذهب و بخصوص در قالب شطح، هنرمندي بي‌همتاست. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در خراسان، استاد ادبيات دانشگاه فردوسي مشهد در مراسم بزرگداشت «شيخ فريدالدين عطار نيشابوري» که امروز (يكشنبه) در تالار فردوسي دانشکده‌ي ادبيات اين دانشگاه برگزار شد، اظهار كرد: از نقش تاريخي شطحياتي از نوع شطحيات عطار و تأثير آن‌ها در شطح رندانه‌ي عارفان پس از عطار و بخصوص حافظ نبايد غافل بود. او که با عنوان «شطحيات عطار از زبان ديوانگان و محتضران منطق‌الطير» سخن مي‌گفت، افزود: در کالبدشکافي هر جزو از اجزاي شعر حافظ به دورنمايه‌ها و برونمايه‌هايي مي‌رسيم که نظيرش را در آثار متفکران و شاعران نويسندگان قبل از او مي‌توان پيدا کرد. پورخالقي ادامه داد: بنابراين دور از انتظار نيست اگر ادعا کنيم که رندي حافظ - در بيان آن‌چه که پس از اين شطح مي‌ناميم - بدون آن‌که صورت ظاهر آن شطح در معناي لغوي و مجازي و اصطلاحي آن باشد، ميراث ماندگاري در ساختار هنري عطار است. وي با بيان اين‌که اگر بپذيريم تصوف و عرفان يک تجربه‌ي روحي است و چيزي جز نوعي بينش و برخورد هنري با مذهب نيست، افزود: بايد بگويم عطار در برخورد هنري با مذهب بي‌همتاست و در ايجاد شطح معجزه مي‌کند. پورخالقي بيان کرد: ميراث فکري عطار که بالاترين ميراث معنوي در عرصه‌ي جهان‌بيني عرفاني است، سرشار از لحظه‌هاي درخشان و حيرت‌آوري است که نخستين تجربه‌هاي آن با شطح‌هاي بايزيد بسطامي، حلاج، ابوالحسن خرقاني، ابوسعيد ابوالخير، احمد غزالي و عين‌القضات همداني آغاز مي‌شود و در بستر تاريخ انديشه مي‌آميزد و رفته‌رفته پالوده مي‌شود و به نسل هاي بعدي و به گمان من بخصوص به حافظ مي‌رسد و در شعر او جاودانه مي‌شود. استاد ادبيات دانشگاه فردوسي افزود: عطار به‌رغم بعضي ناهماهنگي‌ها که در شعرش وجود دارد، در بيان انديشه‌هاي عرفاني و بخصوص در بيان حقايق و آن‌چه مربوط به عالم فراواقعيت مي‌شود، شيوه‌اي منحصر به فرد دارد. پورخالقي همچنين خاطرنشان کرد: عطار باني نخستين هنجارهاي متفاوت در بيان شطحياتي است که در سير تکامل شعر و نثر عارفانه بعدها دستمايه‌ي شاعران و عارفان ديگر و بخصوص رند شيراز مي‌شود. او در ادامه يادآور شد: تجربه‌ي عرفاني عطار در قالب سطح پنهان به صورت امواج ملايم وقتي به دست حافظ مي‌افتد، در پرتو نبوغ او جهشي عظيم را در تاريخ شعر عرفان ايجاد مي‌کند و به خيزابي بلند مبدل مي شود. اين پژوهشگر گفت: عطار چنان بر تجربيات روحاني خود - که بسياري از آن‌ها را از پيشينيان به ارث برده - مسلط است و اين تجربه‌ها چنان در عمق لايه‌هاي پنهان ضمير ناخودآگاه او ثبت شده است که بي‌اختيار آن‌ها را در لحظه‌هاي راستي و مستي رندانه بر زبان ديوانگان و محتضران شعر خود جاري مي‌کند و پيام دل‌انگيز و شورآفرين خود را در قالبي نو (اعم از زبان، تصوير، رمز و معنا و موسيقي) و اغلب در داستان کوتاه ديوانه‌اي عاقل و يا در هنگامه‌ي هنگام آخر حيات مختصري دل‌آگاه که قيدهاي دنياي مادي و وابستگي‌ها و همه‌ي چيزهايي که او را در تنگناي اين کنم يا آن کنم و مصلحت‌انديشي اسير مي‌کند، رها کرده است و بيان مي‌کند. پورخالقي تصريح کرد: عطار با اين کردار خود پا بر سر قراردادها و معيارها و هنجارهاي عرفي مي‌گذارد و طرحي نو درمي‌اندازد و اجتماع نقيصين را که بعضي آن را محال عقل مي‌پندارند، ممکن مي‌کند. انتهاي پيام