اشاره:
آن‌چه كه در پي مي‌آيد اولين بخش از متن كامل ترجمه‌ي منتشر شده‌ي ارزيابي آتليه‌ي شهرسازي پاريس از طرح جامع شهر تهران است كه در ارديبهشت ماه سال گذشته منتشر شد.
اين گزارش علاوه بر آن كه ارزيابي‌اي علمي طرح جامع تهران را از منظر يكي از نهاد‌هاي شهرسازي اروپا در اختيار پژوهشگران مي‌گذارد، تا اندازه‌ي زيادي مي‌تواند ديدگاه‌هاي اين نهاد را در نقد فرآيند سياست‌گذاري طراحي و برنامه‌ريزي شهري در ايران توضيح دهد. 
زمان انتشار گزارش آتليه‌ي شهرسازي پاريس نيز از اين جهت قابل توجه است كه طرح خاتمه نيافته و نهاد تهيه كننده‌ي طرح جامع تهران، امكان اصلاح طرح را داشت.
سرويس مسائل راهبردي ايران به دنبال برگزاري كارگاه‌هاي متعددي در بررسي و نقد طرح جامع تهران، متن اين گزارش را براي استفاده‌ي پژوهشگران علاقه‌مند منتشر مي‌كند.
گفتني است چند ماه پس از انتشار اين گزارش، نهاد تهيه كننده‌ي طرح جامع تهران در پاسخ به گزارش مختصري كه از ارزيابي آتليه‌ي شهرسازي پاريس در يكي از روزنامه‌هاي صبح تهران منتشر شده بود، مقاله‌اي منتشر كرد كه متعاقباً جهت استفاده‌ي علاقه مندان منتشر مي‌شود.
اين مقاله اما بسياري از نقدها و پرسش‌هاي مطرح شده در گزارش آتليه‌ شهرسازي پاريس را بي پاسخ گذاشت. با گذشت بيش از 2 سال از انتشار اين گزارش در حالي كه اكنون طرح جامع تهران، آخرين مراحل تصويب خود را در شوراي عالي شهرسازي مي‌گذراند، هنوز بسياري از نقد‌ها و پرسش‌هاي مطرح شده در اين گزارش بي پاسخ مانده است.
از اين رو گزارش ارزيابي آتليه‌ي شهرسازي پاريس درباره طرح جامع تهران از آن زمان تا كنون همواره يكي از چالش‌برانگيزترين متن‌هاي انتقادي پيش روي اين طرح بوده است.
پيش از اين نيز دكتر سيد امير منصوري عضو هيأت علمي دانشكده‌ي هنرهاي زيباي دانشگاه تهران، در مقاله‌اي كه در سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران منتشر شد، به توضيح وشرح مختصر ارزيابي آتليه شهرسازي پاريس درباره‌ي طرح جامع تهران پرداخت.(براي مشاهده‌ خبر اين‌ جا را كليك كنيد)

ماموريت APUR در تهران، 21 تا 30 آوريل 2005 (1 تا 10 ارديبهشت 1384)

موسسه‌ي شهرسازي پاريس (APUR) از 21 تا 30 آوريل 2005 (1 تا 10 ارديبهشت 1384) ماموريتي در چارچوب قراردادي كه با عنوان همكاري فني با مركز مطالعات و برنامه‌ريزي شهر تهران (RPCT) در تاريخ 28 ژانويه 2005 (9 بهمن 1383) به امضا رسيده بود، انجام داد. اين قرارداد دنباله‌ي ماموريت ابتدايي APUR كه در ماه دسامبر 2002 (آذر 1381) انجام گرفته بود، مي‌باشد.

اهداف ماموريت APUR در تهران 

- تهيه يك گزارش كارشناسي فني درباره‌ي كليه مراحل آماده‌سازي طرح جامع و طرح هاي تفصيلي مناطق شهر تهران:
 * ارزيابي و ارائه پيشنهاد درباره‌ي اهداف طرح‌ها و برنامه‌هاي مربوط به تهران
 * ارزيابي و ارائه پيشنهاد درباره‌ي فرآيند تهيه طرح‌ها
 * ارزيابي و ارائه پيشنهاد درباره‌ي رويكرد مطالعات گوناگون:
  - مطالعات پايه به ويژه در مورد موقعيت منطقه‌اي، ملي و بين المللي تهران و نيز درباره‌ي پيش‌بيني‌هاي جمعيتي
  - مطالعات كالبدي 22 منطقه‌ي شهرداري
  - مطالعات تكميلي (زلزله – حمل و نقل – محيط زيست...)
 * ارزيابي و ارائه‌ي پيشنهاد درباره‌ي هماهنگي مطالعات مختلف

- تبادل تجربيات درباره‌ي مدل‌سازي و به روز رساني داده‌ها به منظور مديريت سامانه‌ي اطلاعات جغرافيايي GIS شهري
 * پيشنهاد راهبردها براي آماده‌سازي GIS
 * كمك به پردازش داده‌ها

ماموريت‌هاي RPCT در پاريس

در ابتدا يك ماموريت مقدماتي و دو ماموريت مطالعاتي RPCT بين ماه ژانويه تا مه 2005 (بهمن 1383 تا خرداد 1384) انجام گرفته است.

ماموريت مقدماتي از 24 تا 28 ژانويه 2005 (5 تا 9 بهمن 1383)
هدف اين ماموريت تهيه مقدمات قراداد بين APUR و RPCT بوده است. اين ماموريت اجازه داد كه چگونگي كمك فني APUR در مورد آماده سازي طرح جامع و طرح‌هاي تفصيلي شهر تهران و نيز درباره‌ي ايجاد يك موسسه‌ي شهرسازي براي شهر تهران فراهم گردد. هيات مزبور پيشرفت عمليات در تهران را از لحاظ طرح‌هاي شهرسازي و بافت شهري و اداري و مالي شهر و نيز انتظارات RPCT از APUR بيان نمود.
در اين بازديد طرز كار APUR و چگونگي تهيه طرح‌هاي شهري در پاريس و استان پاريس (Ile de France) و بعضي پهنه‌هاي آمايش هماهنگ (ZAC) (ساحل چپ رودخانه‌ي سن در پاريس، محله‌ي "برسي") و نيز طرح‌هاي بزرگ (ترامواي خيابان مارشال‌ها) و مسايل مربوط به حمل و نقل و فضاهاي عمومي و سرانجام GIS پاريس ارائه و مورد بررسي قرار گرفت و اجازه داد تا درخواست‌هاي RPCT با دقت و تفصيل مطالعه شود.

ص 1، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

اين ماموريت به امضاي قرارداد مشاركت RPCT و APUR منجر گرديد.
برنامه و اسامي اعضاي اين ماموريت در ضميمه‌ي شماره‌ي 1 مي باشد.

ماموريت كارشناسان GIS از 21 تا 25 مارس 2005(1 تا 5 فروردين 1384)
اين ماموريت اجازه داد شناخت متقابلي از GIS و اداره‌ي پايگاه داده‌ها در تهران و پاريس انجام گيرد تا كارگاه‌هاي ‌APUR به نحو بهتري در تهران تدارك ديده شود. چند موضوع به شرح زير مورد بررسي قرار گرفت:
 * مجموعه‌ي داده‌ها كه توسط ادارات مسوول تهيه مي شود.
 * سازماندهي داده‌ها و تحليل‌هاي اوليه
 * نحوه‌ي استفاده از داده‌ها توسط استفاده كنندگان در مذاكرات با بخش مطالعات كلي (مطالعات اقتصادي و اجتماعي APUR )
 * كاربرد داده‌ها
از طرف ديگر به منظور ايجاد يك موسسه‌ي شهرسازي براي تهران، هيات به ساماندهي اطلاعات اسنادي (آثار، مقالات، مجله‌ها و ...) و اطلاعات تصويري (عكس، كارتوگرافي، ...) ابراز علاقه‌مندي نمود.
برنامه و اسامي اعضاي اين ماموريت در ضميمه‌ي شماره‌ي 1 مي‌باشد.

ماموريت مديران از 29 مارس تا 2 آوريل 2005 (9 تا 13 فروردين 1384)
در اين ماموريت چند نفر از تصميم‌گيران در زمينه‌ي شهرسازي و برنامه‌ريزي شهري تهران حضور داشتند:
هدف اين ماموريت ارائه‌ي موضوعات زير به آنها بود:
 * نهادهاي موثر در شهرسازي در استان پاريس (Ile de France) (شهرداري پاريس، RATB:Regie Autonome des Transports Parisiens, DRE :Direction regionale de l'equipement d' Ile de France, IAURIF: Institut d'Amenagement de la region Ile de France)
 * موقعيت پاريس: اهداف توسعه، شهرسازي، پروژه‌هاي بزرگ، روابط با ساير نهادها و ادارات ديگر ...
 * طرز كار APUR و خصوصيات يك موسسه‌ي شهرسازي

اين تبادل نظرات موجب شد گفت‌و‌گوي مفيدي با هيات انجام گيرد كه براي تعقيب كار در تهران كاملا ضروري بود.
برنامه و اسامي اعضاي اين ماموريت در ضميمه‌ي شماره 1 مي‌باشد.
اين گزارش شامل پيوست‌هاي زير مي باشد:

ص 2، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

ضميمه‌ي 1: برنامه ماموريت‌ها در پاريس
ضميمه‌ي 2: اسامي شركت‌هاي مشاور طرح جامع و تفصيلي شهر تهران
ضميمه‌ي 3: برنامه ماموريت آوريل 2005 (فروردين و ارديبهشت 1384) در تهران
ضميمه‌ي 4: معرفي APUR
ضميمه‌ي 5: معرفي IAURIF (موسسه‌ي شهرسازي منطقه‌ي استان پاريس Ile de France)
ضميمه‌ي 6: معرفي IETI (مشاور خصوصي در GIS)
ضميمه‌ي 7: عوامل موثر در توسعه‌ي شهري در فرانسه
ضميمه‌ي 8: خطرات زمين لرزه: مثال شهر "نيس" در فرانسه. هدف اصلي اين پروژه‌ي تحقيقاتي اروپايي، اين است كه عناصر اطلاعاتي مناسبي را در اختيار تصميم‌گيران محلي قرار دهد كه بتوانند سياست كارآمدي را در زمينه‌ي پيش‌گيري از خطرات زلزله در پيش گيرند.

ص 3، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

1- وضعيت تهران

براي درك روش‌هاي تهيه طرح جامع و تفصيلي تهران، در ابتدا بايستي مشخص شود عوامل كليدي چه كساني هستند و نقش و اختيارات آنها چيست؟

الف – عاملان توسعه‌ي شهري و برنامه‌ريزي شهري در ايران و تهران

1 دولت
دولت ايران دولتي قوي و متمركز است كه ميدان عمل بسيار اندكي در اختيار مسوولان محلي گذاشته است. در زمينه‌ي توسعه و برنامه‌ريزي شهري دو وزارتخانه نقش عمده ايفا مي نمايند: وزارت مسكن و شهرسازي و وزارت كشور.
وزارت مسكن و شهرسازي توانايي تهيه برنامه‌هاي توسعه‌ي شهري از سطح ملي تا سطح محلي (شهرهاي بالاي 5 هزار سكنه) را دارا مي‌باشد. با يك استناد در مورد تهران كه وضعيت آن در زير روشن شده است. وزارت مسكن بايستي اجراي اين طرح‌ها را فراهم سازد، وزارت فوق منشا كليه‌ي مقررات شهري نيز مي‌باشد. همچنين بعضي از پروژه‌هاي بزرگ را شروع و عملي مي‌سازد.
وزارت كشور مسوول نظارت بر شهرداري‌هاي محلي مي‌باشد. همچنين مسوول امور حمل‌و‌نقل و جابه‌جايي نيز مي‌باشد. علاوه بر آن تعدادي سازمان‌هاي ميان‌بخشي وجود دارند كه نقش مهمي در تعيين سياست‌هاي شهري ايفا مي‌كنند. شوراي عالي ترافيك و حمل‌و‌نقل وابسته به وزارت كشور است. اين نهاد بين‌وزارتي امكان مي‌دهد كه ارتباط بين شهرسازي و حمل‌و‌نقل، به خصوص از طريق دخالت شديد وزارت مسكن و شهرسازي فراهم گردد. اين شورا همه‌ي پروژه‌هاي مهم براي حمل‌و‌نقل را تصويب كرده و سياست‌هاي حمل‌و‌نقلي را براي شهرهاي ايران تعيين مي‌كند. شوراي عالي شهرسازي و معماري تمام ضوابط جديد شهرسازي و تمام طرح‌هاي توسعه‌ي شهري و همه‌ي پروژه‌ها بزرگ را تصويب و تاييد مي‌كند. اين شورا از 11 وزير تشكيل شده و بالاترين مقام تصميم‌گيري در برنامه‌ريزي و توسعه‌ي شهري مي‌باشد. كميسيون ماده‌ي پنج (بين‌وزارتخانه‌اي) در تهيه طرح‌هاي تفصيلي مناطق شهرداري نقش دارد. اين كميسيون در مورد تمام پروژه‌هاي طرح تفصيلي به خصوص پروژه‌هاي معابر شهري،‌ نوسازي‌ها، پروژه‌هاي بزرگ و مخصوصا تغييرات كاربري زمين نظر مي‌دهد.
سرانجام سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور سياست‌هاي بزرگ دولتي براي كشور به‌ ويژه در قالب برنامه‌هاي ملي معين مي‌نمايد.

2- شهرداري
سازمان شهرداري‌ها نقش با نفوذ دولت را منعكس مي كند: گرچه از سال 1999 تاكنون، اعضاي شوراي شهر به وسيله‌ي راي مردم شهر تعيين مي‌شوند (تنها 15 نماينده براي 7 ميليون سكنه شهر تهران)، اما انتخاب شهردار كه اداره‌ي شهر تحت كنترل او مي‌باشد به وسيله‌ي شوراي شهر بايد به تاييد وزارت كشور برسد. تفاوتي در اين‌جا بين شوراي شهر كه انتخابي است و شهرداري كه يك سازمان اداري است آشكار مي‌شود. همچنين بايد توجه كرد كه بسياري از خدمات به بخش خصوصي واگذار شده‌اند، مانند تهيه‌ي پروژه‌هاي شهرسازي مختلف كه به شركت‌هاي مشاور خصوصي داده مي‌شود.

ص 7، ترجمه گزارش ارزيابي  اپور از طرح جامع تهران

 ‌
شهرداري‌ها بايد ضوابطي را كه به وسيله‌ي وزارت مسكن و شهرسازي تهيه شده‌اند اجرا كنند و در اجراي برنامه‌ها در سطوح مختلف شركت كنند. شهرداري‌ها همچنين مسوول فراهم كردن خدمات شهري به ويژه خدمات فرهنگي و اجتماعي و ايجاد ساختار زيربنايي لازم كه براي زندگي روزمره‌ي شهروندان ضروري است، مي‌باشند.
شهرداري تهران از اكنون به بعد اجازه‌ي تهيه طرح جامع شهر تهران (البته با مشاركت دولت) را دارد. توافق‌نامه‌اي براي تدوين اين كار مشترك (تهيه طرح جامع و تفصيلي) بين وزارت مسكن و شهرسازي، شهرداري تهران و شوراي شهر تهران در سپتامبر 2003 (شهريور 1382) امضا شده است. مركز تحقيقات و برنامه‌ريزي شهر تهران (RPCT) به منظور همكاري اين نهادها با يكديگر، مسووليت پذيرفته است. علاوه بر اين، 22 منطقه شهرداري در حال حاظر در طرح‌هاي تفصيلي حوزه‌هاي خودشان با مشاورين همكاري مي كنند.

3- شركت‌هاي مشاور
شركت‌هاي مشاور تهيه كنندگان اصلي پروژه‌هاي طرح جامع هستند. مركز تحقيقات و برنامه‌ريزي شهر تهران با اين شركت‌ها قرارداد بسته است:
 - شركت مشاور تهيه طرح جامع، با استفاده از تمام مطالعات ديگر(شركت بوم‌سازگان) 
 - 22 شركت مشاور براي تهيه طرح تفصيلي 22 منطقه و با همكاري 22 شهرداري منطقه (داراي يك كميته‌ي هماهنگي) 
 - شركت‌هاي مشاوري كه بر روي موضوعات خاص كار مي كنند شامل:
  1- حمل‌و‌نقل
  2- محيط زيست، سيل، زلزله

ص 8، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

  3- مطالعات راهبردي پايه (جمعيت‌شناسي، موقعيت بين‌المللي تهران)
  4- راهبرد توسعه و نظام مالياتي
اكثريت بزرگ اين مشاوران آموزش مهندسي ديده‌اند و جامعه‌ي مهندسان مشاور ايران نمايندگي آنها را به صورت اتحاديه‌ برعهده دارد. اسامي 29 شركت مشاور در ضميمه‌ي 2 مندرج است.

ب- تاريخچه‌ي برنامه‌ريزي شهر تهران

1- طرح‌هاي قبلي: محتوي و رويكردها
يك طرح جامع براي تهران وجود داشته كه در سال 1968 به صورت مشترك توسط "شركت مهندسين مشاور فرمانفرمائيان و همكاران" و "ويكتور گروئن (Victor Groen)" شهرساز آمريكايي تهيه شده بود. اين طرح جامع، توسعه‌ي شهري را به صورت خوشه‌اي بيان مي كرد: در اين طرح مناطق خودگردان كه در حدود 300 الي 500 هزار نفر سكنه داشتند حول يك مركز سياسي و اداري مربوط به منطقه و يك ناحيه اقتصادي و يك مركز خريد شكل گرفته بودند.

ص 9، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

اين مناطق قرار بود به وسيله‌ي بزرگ‌راه‌هاي درون‌شهري به هم وصل شوند (اين در واقع تنها قسمتي از آن طرح جامع قديمي است كه انجام شده است). درون اين خوشه‌ها، هسته‌هاي كوچك‌تري وجود داشت كه قرار بود در آنها تعداد 15 الي 30 هزار سكنه در اطراف يك دبيرستان و مغازه‌هاي محلي زندگي كنند. تقسيم‌بندي آخر هسته‌هاي كوچك 5 هزار سكنه‌اي بود كه با فاصله‌ي كمتر از 5 دقيقه با يك دبستان قرار مي‌گرفتند. اين ديدگاه بسيار عمل‌گرايانه به مورد اجرا گذاشته نشد. اين طرح اگرچه تصويب شده بود اما دولت نخواسته يا نتوانسته بود كه بودجه و امكانات كافي براي رسيدن به اين اهداف را تامين كند و تنها بخشي كه مربوط به بزرگراه‌ها بود انجام شده است. به علاوه، اين طرح پيش‌بيني كرده بود كه شهر در محور شرق – غرب گسترش پيدا كند كه اين كار خود به خود عملي شده است.

طرح جامع مزبور در سال 1991 (1370) اصلاح و ساماندهي شد كه البته اين بار نيز فقط از يك شركت مشاور (آتك) براي تهيه كل طرح استفاده شد. اين طرح نيز با اين كه از نظر دولتي تصويب و تاييد شده بود ولي از اتفاق‌نظر عمومي و راي اكثريت براي اجرا برخوردار نشد. اين طرح، تهران را به 5 ناحيه‌ي جغرافيايي تقسيم مي‌كند و هر كدام از اين ناحيه‌ها براي يك عملكرد اختصاص يافته‌ است. CBD (مركز بازرگاني) در شمال در اطراف عباس‌آباد، شرق براي تجارت و صنايع، مركز با خصوصيات و ويژگي‌هاي تاريخي و ميراثي، جنوب به عنوان يك مركز مذهبي و دست آخر قسمت غرب كه قرار بود بخش فعاليت‌هاي ورزشي و مراكز تفريحي باشد. هر چند كه اين سازماندهي چند مركزي هرگز در عمل به وجود نيامد.

ص 10، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

2- رويكرد فعلي: نوآوري‌ها
رويكرد فعلي همان‌گونه كه به وسيله‌ي مقامات معرفي مي‌شود در مقايسه با گذشته يك نقطه عطف مي‌باشد.
 - در سطح سازماني يك همكاري جديد بين دولت، شوراي شهر و شهرداري تهران به وجود آمده است كه روش سنتي گذشته دولتي كنار گذاشته شده است. شهرداري‌هاي مناطق در حال حاضر در طرح‌هاي تفصيلي مناطق خودشان همكاري مي‌كنند. اين شهرداري‌ها در حوزه‌ي اختيارات خود همكاري نزديك با شركت‌هاي مشاور دارند.
 - در سطح تهيه طرح‌ها به جاي يك شركت مشاور واحد، انتخاب آنها بر اساس تقسيم‌بندي مناطق شهرداري و موضوعات مورد مطالعه صورت گرفته است.
 - در سطح محتوي، رويكردها متقاطع بوده و از نگرش‌هاي مجرد و بخشي اجتناب شده است. تلاشي براي هماهنگي به چشم مي‌خورد.
 - سرانجام در سطح روش‌شناسي تهيه طرح جامع و طرح‌هاي تفصيلي به صورت همزمان انجام مي‌شود كه هرگز قبلا به اين شكل نبوده است. نياز به يك هماهنگي در سطح محلي و كلي وجود دارد.

3- موارد جديد
موارد جديد شهري موجب شدند ضرورت طرح جامع جديد احساس شود:
 - هيچ طرح جامعي به طور كامل اجرا نشده و ابزارهاي عملياتي لازم ايجاد نشده بود. 
 - ايجاد نوعي شهرسازي همراه با هرج و مرج كه حاصل ساخت و ساز‌هاي غيرقانوني و عدم رعايت قوانين شهرسازي بوده است. 
 - تراكم و ازدحام بسيار واضح در سامانه‌ي عبور و مرور و به ويژه در بزرگراه‌ها.
اين مشاهدات مبناي اصلي ايجاد طرح جامع جديد شد اگرچه مشكلات ديگر نيز از سوي كارشناسان مطرح مي‌شود. در اولين نكته، تاكيد بر اصلاح شيوه تهيه طرح، براي در اختيار گذاردن ابزار مناسب جهت اجراي طرح‌ها به مقامات مسوول وجود دارد.
نكته‌ي دوم اين موضوع را روشن مي‌كند كه چرا جدا از همه‌ي مسايل، اولويت اول به كاربري زمين و منطقه‌بندي (زونينگ) داده مي‌شود تا شرايط توسعه‌ي شهري پايدار را در تهران تضمين كند.
نكته‌ي آخر بحث ميان طرفداران حمل‌و‌نقل عمومي و حمل‌و‌نقل با اتومبيل را مطرح مي‌كند. طرفداران تردد با اتومبيل‌هاي شخصي تمايل دارند كه شبكه‌ي شطرنجي بزرگراه‌ها كه از سال 1968 (1347) طرح‌ريزي شده به پايان برسد.

ص 11، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

پ – اهداف طرح‌هاي جديد

1- طرح جامع و طرح‌هاي تفصيلي: گرايش‌هاي اصلي و پهنه‌بندي‌هاي محلي
شكل و محتواي طرح جامع و طرح‌هاي تفصيلي نه از نظر حقوقي و نه از نظر فيزيكي (نقشه كشي، زمان، دقت و ... ) و از نظر موضوعات و اهداف اعلام شده هنوز به روشني مشخص نشده‌اند.
آنچه كه روشن و واضح به نظر مي‌رسد اين است كه طرح جامع يك نگرش كلي از تهران را تبيين خواهد كرد. اين طرح با كار در مقياس و كار بر روي خصوصيات هويتي تهران و همچنين عناصر لازم از پروژه‌هاي آتي تهران پشتيباني و تامين مي‌شود. اميد مي‌رود در نتيجه‌ي كار مداوم رفت و برگشت در سطوح مقياس‌هاي كلي و محلي، اين انسجام بزرگ حاصل شود. اگر كسي بخواهد اين وضعيت را با وضعيت استان پاريس (Ile de France) مقايسه كند، طرح جامع تهران با طرح (PADD:Plan Amenagement Development Durable) نزديك‌ خواهد بود كه جهت‌هاي اصلي و پروژه‌هاي بزرگ منطقه‌اي و منافع كلان شهر را تعريف مي‌كند طرح‌هاي تفصيلي نيز بيشتر به طرح‌هاي محلي شهري (PLU: Plan Local d'urbanisme) مي‌باشند كه به كار ظريف تشخيصي و پيشنهادي مي‌پردازند.

2- اهداف اعلام شده: مديريت كاربري زمين و ساخت و ساز، كنترل و پيگيري
اگرچه عناصر و عوامل طرح تهران هنوز در مرحله‌ي تفكر و تعريف مي‌باشد اما به نظر مي‌رسد كه اولويت بيشتر به حوزه‌ي مديريت شهري داده شود (كه كاركرد شهر را به صورت يك كليت تضمين كند) تا به يك پروژه شهري (كه آينده شهر را براي ساكنانش تعريف مي‌كند). مقيد كردن ساخت و ساز به قوانين كارآمد و روشن، با استفاده از نقشه‌هاي پهنه‌بندي، اولين هدف طرح جامع به نظر مي‌رسد. بي‌برنامگي‌هاي بسيار در گسترش شهر، آثار و نتايج آشكار و مساله‌سازي داشته است: رشد پراكنده و بي‌نظم شهر به طرف كوه و فضاهاي طبيعي، منظر شهري نامناسب (ارتفاع و شكل ساختمان‌ها)، فقدان حفاظت از چشم‌انداز به سوي كوه، مشكل ايجاد شبكه‌ي راه‌ها، نظافت، تجهيزات عمومي، حمل‌و‌نقل و غيره. بدين ترتيب به نظر مي‌رسد كه مديريت بهتر كاربري اراضي و ساخت و ساز از ديد شهرداري تهران، مقدم بر هر اقدام يا طرح ديگري مي‌باشد.

ص 13، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران


2- راهبردها و آينده‌نگري

الف- تهران در كلان‌شهر، منطقه و جهان
موضوعات زير به طور عمده براساس اسنادي كه به انگليسي ترجمه شده و براي ما فرستاده شده‌اند مي‌باشد. همچنين بيانات شفاهي و گفت‌و‌گو با گروه (RPCT)، گروه‌هاي مشاوران و همچنين ملاقات با معاون شهرسازي شهردار و معاون شهرسازي وزير مسكن و شهرسازي استوار مي‌باشد. اطلس كلان‌شهر تهران، بازديد از چهار منطقه‌ي تهران و يك شهر جديد در پيرامون شهر شناخت مشكلات تهراني‌ها را آسان‌تر كرد. اما اين فقط يك نظر كلي بود و البته غيرممكن است كه در چنين زمان كوتاهي بتوان عملكرد شهري با 7 ميليون جمعيت و مساحت 700 كيلومترمربع (قابل مقايسه با پاريس به اضافه‌ي حومه‌هاي آن) و منطقه‌اي با حدود 12 ميليون سكنه و مساحت 19 هزار كيلومتر مربع (5/1 برابر منطقه Ile de France) را مورد بررسي قرار داد.

1- طرح مجموعه شهري تهران 2002 (1381): چارچوبي براي تهيه‌ طرح جامع تهران؟ 
 موضوعات ارائه شده
پيش‌بيني‌هاي جمعيتي و پيش‌بيني‌هاي فضايي براي رشد شهري
منبع:
 * سخنراني RPCT 28 آوريل 2004 (8 ارديبهشت 1383)
طرح مجموع شهري تهران بايد چارچوب تهيه طرح جامع شهر تهران باشد. اين طرح، مي‌بايست پايه‌ها، سياست‌ها و طرح‌هاي با تمايلات ملي كه در طرح جامع بايد منعكس شود را در نظر بگيرد و مشخص سازد. در ضمن بايد يك طرح بلندمدت براي كلان‌شهر باشد. اين طرح كه سرانجام به وسيله‌ي شوراي عالي شهرسازي و معماري در مارس 2002 (اسفند 1381) تصويب شد، حاصل مطالعه و بررسي در بين سال‌هاي 1999 – 1995 (1378 – 1374) بوده است.
ارائه‌ي اين طرح، متمركز بر فرضيه‌هاي جمعيتي و فضايي مربوط به رشد شهري در مقياس استان (پيرامون تهران امروزه چهار برابر سريع‌تر از مركز شهر كه اين توسعه را تقويت مي‌كند، توسعه مي‌يابد. در مدت كمتر از 40 سال 1335 - 1383 (1956 – 2004) جمعيت شهر تهران با ضريبي بيش از 5/4 افزايش يافته در حالي كه ضريب افزايش جمعيت منطقه‌ي پيراموني 72 بوده است.) بوده است. هدف رويكرد جمعيتي، پاسخ به اين سوال بوده كه: ساكنان آينده‌ي تهران بايد كجا زندگي كنند؟ در حالي كه 85 درصد از رشد جمعيت تهران ناشي از تراز مثبت طبيعي آن است. اين رويكرد درباره‌ي موضوعات زير است: 
 - برآوردهاي جمعيتي با در نظر گرفتن سهمي از جمعيت كه در نواحي شهري قرار خواهند گرفت. (تقريبا 92 درصد از جمعيت استان). چهار فرضيه مطالعه شده است كه دوتاي آنها جزئيات بيشتري دارند:
  * فرضيه سطح پايين: 2/15 ميليون سكنه تا سال 2020 (1399) (6/9 ميليون در سال 1996(1375))
  * فرضيه متوسط: 2/16 ميليون سكنه 
 - فرضيه الگوي سكونت با تلاش براستقرار جمعيت در حومه:
  * فرضيه سطح پايين: 3/8 ميليون سكنه براي شهر تهران و 9/6 ميليون براي بقيه نقاط كلان‌شهر (6/2 ميليون براي قطب كرج – شهريار و 7/1 ميليون براي قطب‌  ‌    ‌    رباط‌كريم – اسلام شهر)

ص 15، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

  * فرضيه سطح متوسط: 5/8 ميليون نفر ساكن براي شهر تهران و 7/7 ميليون نفر براي بقيه مجموعه‌ي شهري تهران (كه 7/2 ميليون نفر آن براي قطب جمعيتي كرج ‌    شهريار و 9/1 ميليون نفر براي قطب جمعيتي اسلام‌شهر – رباط كريم پيش‌بيني شده است).

رويكرد سازماندهي شهري كه براي سال 2020 (1399) پيشنهاد شده، 8 ميليون منطقه گسترده براي هدف "تمركز زدايي مسكن" در شعاع 70 تا 100 كيلومتري از مركز تهران را مشخص مي‌كنند: اين هشت قطب توسعه (شامل چهار شهر "جديد" كه 3 عدد از آنها در حال توسعه بوده و يكي از آنها به نام هشتگرد جديد مي‌باشد). بايد بر طبق فرضيه‌ها حدود 750 تا 880 هزار سكنه را تا سال 2020 (1399) در خود جا دهند.
در ارائه‌ي اين برنامه به جنبه‌هاي اقتصادي پرداخته نشده بود و به خصوصيات حمل‌و‌نقل نيز خيلي كم پرداخته شده بود (در مورد اين موضوعات 2 مطالعه به فارسي موجود است). جنبه‌هاي ديگري نيز مورد بحث قرار نگرفته بودند مانند جنبه‌هاي اجتماعي، مناظر و فضاهاي طبيعي، جايگاه تهران در سطح بين‌المللي، ملي و منطقه‌اي، همچنين از نظر ارائه‌ي راه‌حل و امكانات مرتبط با اجراي طرح نيز بحثي مطرح نشده بود (در اين مورد مطالعاتي آغاز شده است).

 ارزيابي
ارزيابي روش: يك نگرش جديد اما بسيار كمي
طرح مجموعه‌ي شهري تهران به شكلي كه براي ما ارائه شد (نسخه‌ي انگليسي اين ارائه در حال ترجمه شدن است) گواهي از رويكرد جديدي است كه موجوديت حومه را كه تا آن موقع در برنامه‌ريزي فراموش شده بود به رسميت شناخته و معتقد است كه مشكلات توسعه‌ي تهران بايستي در اين مقياس منطقه‌اي حل شوند.
ديدگاهي كه ارائه شد بيشتر از هر چيزي كمي بوده و حتي مي‌توان گفت تا حدودي مكانيكي است كه يادآور طرح جامع منطقه‌اي Ile de France در سال 1994(1373) مي‌باشد: پيش‌بيني‌هاي جمعيتي نيازهاي شهرسازي را مشخص مي‌كنند. از نظر روش‌شناسي از يك سو جالب است بدانيم كه طرح بر اساس چه فرضيه‌هاي شهري بنا شده است (تراكم، تغييرات بافت‌هاي شهري موجود، پروژه‌هاي ساختاري و غيره) و از سوي ديگر ببينيم تا چه ميزاني بعضي از متغيرها (مانند عرضه و قيمت زمين، ساخت و ساز مسكوني، توسعه‌ي اقتصادي و حتي متغيرهاي كيفي) مي‌توانند در برآورد جمعيت آينده‌ي تهران تاثير بگذارند.

ص 17، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

ارزيابي محتوي: فرضيه‌هاي شهرنشيني
به نظر مي‌رسد كه 2 فرضيه ارائه شده مذكور، آن دو فرضيه‌اي كه در طرح مجموعه‌ي شهري ذكر شده‌اند نمي‌باشند. اين دو فرضيه در مطالعات اخير كه پيش‌بيني‌هاي اوليه را اصلاح كرده است، در نظر گرفته شده‌اند. اين فرضيه‌ها تمام جمعيت استان تهران را شامل نشده و فقط جمعيت بخش شهري تا سال 2020 (1399) در نظر گرفته‌اند. (در ايران، بخش‌هاي روستايي داراي تشكيلات شهرداري نيستند. يك مجموعه‌ مثل اكبر‌آباد با 000/90 هزار نفر جمعيت يك بخش "روستايي" محسوب مي‌شود).
اين رويكرد در چارچوب يك چشم‌انداز براي محدودسازي رشد شهر تهران و تراكم‌زدايي جمعيت قرار دارد. اين چشم‌انداز سوال‌برانگيز است: سازماندهي و ايجاد كاركرد مناسب در يك كلان‌شهر متراكم (Compact) آسان‌تر است. تا در يك منطقه‌ي شهري وسيع در فاصله‌ي 200 كيلومتري بين هشتگرد تا دماوند، حداكثر پذيرش جمعيتي شهر تهران از نظر تئوري در حدود 5/11 ميليون نفر برآورد شده كه داراي موقعيتي مشابه سئول مي‌باشد.
اين تراكم‌زدايي پيشنهاد شده منجر به رشد نسبتا ضعيف شهر تهران مي‌شود. (15/1 تا 35/1+ ميليون سكنه در مقايسه با سال 1996(1375)) كه نسبت به نوسانات دو فرضيه واكنش چنداني نشان نمي‌دهد (000/200- / + سكنه) در صورتي‌كه پيرامون شهر مي‌تواند در حدود 8/4 - 4 ميليون سكنه اضافي را دز خود جا دهد كه نسبت به سال 1996 (1375) نزديك به 4/2 يا 7/2 برابر خواهد شد.
به نظر مي‌رسد كه انتخاب يك سامانه‌ي قطب‌هاي فاصله‌دار پيراموني كه در سطحي گسترده (اگر هر قطبي داراي تراكم نسبتا كمي باشد، قطب كرج – شهريار با جمعيت سه برابر كمتر از تهران مساحتي معادل 600 كيلومتر مربع را اشغال خواهد كرد) توزيع شده باشند، در مورد شهري مثل تهران خطرات بيشتري داشته باشد تا مزيت.

ص 18، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

اولين خطر اين است كه فشردگي شبكه‌ي راه‌هاي تهران به سطح منطقه گسترش يابد. زيرا احتمال فراهم كردن يك سيستم كارآمد حمل‌و‌نقل كه به مراكز كار و خدمات شهري نيز دسترسي خوب و آساني داشته باشد بسيار كم است. دومين خطر افزايش تفاوت‌هاي اجتماعي و اقتصادي بين مركز شهر و محيط اطراف آن به وسيله‌ي محدود كردن عرضه املاك و مستغلات در داخل تهران مي‌باشد. خطر سوم افزايش روند افت و تنزل مناطق مركزي و نزديك به مركز تهران به وسيله‌ي عرضه‌ي زياد زمين در خارج از تهران مي‌باشد. خطر چهارم اين است كه فقدان مديريت در مورد كنترل رشد و توسعه‌ي بين قطب‌هاي شهري، منجر به بوجود آمدن يك ابر‌شهر كنترل نشده خواهد شد. در اين زمينه به عنوان مثال در استان پاريس (Ile de France) گسترش فعاليت‌هاي اقتصادي بين 5 شهر جديد در امتداد "Francillienne" كه يك جاده‌ي كمربندي كلان شهري بوده و خيلي شبيه به جاده‌ي كمربندي كلان‌شهري اطراف تهران مي‌باشد به خوبي كنترل نشده است. به طور عمومي تجربه چند مركزي كه در استان پاريس (Ile de France) داريم و به خصوص ارزيابي شهرهاي جديد مي‌تواند درس‌هايي به ما بدهد كه براي تهران از آنها استفاده كنيم.
انتخاب نهايي براي سازماندهي شهري هر چه كه باشد، به روشني آشكار است كه وسعت رشد جمعيتي كه تا سال 2020 (1399) در سطح كلان‌شهر انتظار مي‌رود احتياج به سرمايه‌گذاري دولتي عمده دارد، حتي خيلي بيشتر از آن مقداري كه در حال حاضر به تهران اختصاص داده شده است و اين سطح سرمايه‌گذاري براي تضمين يك سطح قانع كننده از تسهيلات و كيفيت شهر‌نشيني مورد نياز مي‌باشد. علاوه بر اين بايد به خاطر داشته باشيم كه 2 ميليون سكنه در خانه‌هاي نامناسب زندگي مي‌كنند و به بهبود وضع زندگي به صورت اساسي نياز دارند.
امروزه همه پذيرفته‌اند كه آينده‌ي تهران در مقياس كلان‌شهر وابسته به مناطق شهري كه از چندين قطب تشكيل شده است مي‌باشد. مركز تهران در سطح وسيع به تنهايي مركز كلان‌شهر نيست. در مقياس شهر تهران ونك، تجريش و در مقياس استان كرج (كرج با 30 هزار نفر جمعيت در سال 1956(1335) در حال حاضر 4/1 ميليون نفر جمعيت داشته و معادل جمعيتي مونيخ است. اسلام‌شهر با 350 هزار نفر جمعيت پرجمعيت‌تر از شهر رن است)، ري، اسلام‌شهر يا ورامين مراكز شهري چند منظوره ثانوي هستند. در حالي‌كه قطب‌هاي فعاليتي مانند مهرآباد و يا منطقه‌ي صنعتي 21، مردم را در مقياس منطقه‌اي به طرف خود جذب مي‌كنند. ارتباطات در حال شكل‌گيري بين اين قطب‌ها در مديريت و توسعه‌ي شهري كلان شهري نقش دارد.
مراكز موجود نقاط اتكايي براي توسعه‌ي كلان‌شهري مي‌باشند كه هر كدام از اين نقاط هويت و گرايش‌هاي خود را دارد. اما ظرفيت‌هاي بالقوه‌اي كه براي ايجاد مركزيت‌هاي جديد شهري مورد نياز است در تهران وجود دارد. كلان‌شهري با جمعيتي در حدود 16 ميليون سكنه به يك شبكه سلسله مراتبي بين قطب‌هاي شهري خود نياز خواهد داشت. اين قطب‌ها بايد مكمل يكديگر بوده و به وسيله‌ي يك سيستم حمل‌و‌نقل سريع (حمل‌و‌نقل عمومي) به يكديگر متصل باشند. اين اتصال از نظر منطقه‌بندي عملكردها (اداره‌ها، كسب‌و‌كار، مناطق مسكوني، تجهيزات) و همچنين از نظر تراكم و تركيب اين عملكردها نتايج مهمي را در برخواهد داشت.

ص 19، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

 سوالات
خارج از اين موضوعات فني، بعضي سوالات بسيار مهم و اساسي براي طرح جامع تهران بايد جواب داده شوند:
 - موقعيت تهران در نظام منطقه‌اي كجا مي‌باشد؟ عملكردهاي كلان‌شهر چگونه توزيع مي‌شود؟ سهم تهران براي جمعيت و اقشار كم درآمد كه تهران به فعاليت آنها احتياج ‌  ‌ دارد چگونه است؟ 
 - به طور كلي چه طرح‌هايي براي كلان‌شهر تهران در طرح مجموعه شهري ديده شده است؟ آيا اين طرح، نقطه‌نظر شوراي عالي شهرسازي و معماري را منعكس ‌   ‌  ‌  ‌ مي‌كند و يا بازتاب نقطه‌نظر تمام شهرداري‌هاي كلان‌شهر است؟ 
 - چه كسي اجراي آن را تضمين مي‌كند؟ ابزارهاي تضمين كننده اجراي آن كدامند؟ اولويت‌هاي آن در ميان‌مدت كدامند؟ 
 - سرانجام اين كه چه نوع سيستم حكومتي براي اداره‌ كلان‌شهر تهران مي‌تواند تنظيم شود؟
   اين سوال‌ها در مورد تمام كلان‌شهرهاي بزرگ مطرح مي‌شوند اما بايد از تهيه جواب‌هاي ايده‌آليستي براي آنها پرهيز كرد. كازابلانكا، پاريس، توكيو و يا لس‌آنجلس هر ‌   كدام سعي مي‌كنند راه‌حل‌هاي خود را ارائه دهند و شكست‌هايي مانند شهرهاي برلين، مونترال يا آمستردام جست‌و‌جوي راه‌حل‌هاي جديد را نشان مي‌دهد. بدون شك اين ‌   ايده كه يك قدرت واحد (تحت كنترل چه كسي؟) براي تضمين هماهنگي و همكاري دست اندركاران مختلف، كافي خواهد بود، بسيار گمراه كننده و غلط‌انداز است. لازم ‌   و ضروري است كه بين موارد پرشمار تغييرات فني، اداري، قانوني و عملياتي، همگرايي به‌وجود آيد.

 رهنمودها
تجزيه و تحليل شهري
در كوتاه مدت، لازم است كه امكانات نواحي مختلف با توجه به عملكردهاي مختلف شهري تعريف شوند. به ويژه عملكردهاي برتر كلان‌شهر و مركز آن بايد تعريف شوند. يك تجزيه و تحليل (حتي اگر مختصر باشد) در مورد نظام موجود و بالقوه مراكز شهري براي اين تفكر مفيد خواهد بود. عناصر مورد اشاره در كلان‌شهرهاي ديگر جهان مي‌توانند براي كمك به كميت بخشيدن و كيفيت بخشيدن نيازهاي كلان‌شهري مانند تهران استفاده شوند و مي‌توانند يك شبكه از معيارهاي منطقه‌بندي را تعريف كنند. اين كار مي‌تواند در شفاف كردن بعضي انتخاب‌ها مانند آينده‌ي منطقه‌ي 22 مفيد باشد.

نوسازي شهري
كار تجزيه و تلحيل شهري مي‌تواند با بررسي پتانسيل‌هاي نوسازي شهري در ارتباط با شبكه‌ متروي شهري و در ارتباط با شبكه منطقه‌اي كارآمد در آينده (قطارهاي شهري) همراه شود:
 * پتانسيل‌هاي اطراف قطب‌هاي مبادلاتي موجود (ايستگاه تهران كرج، ترمينال غرب) و يا قطب‌هاي آينده (بهشتي – آزادي)
 * زمين‌هاي بزرگي كه به وسيله‌ي نيروي‌هاي نظامي اشغال شده است (به عنوان مثال فرودگاه قلعه‌مرغي)
 * پتانسيل‌هايي كه ناشي از طولاني‌تر شدن شبكه‌ي متروي زيرزميني مي‌باشند.
 * ‌اثرات ايجاد يك ارتباط سريع بين شمال تهران، مركز تهران، اسلام‌شهر، رباط كريم و فرودگاه امام خميني نيز براي مطالعه جالب خواهند بود.

ص 21، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

مطالعه تاثيرات
ارزيابي اثرات بعضي گزينش‌ها كه در طرح كلان‌شهر پيش‌بيني شده‌اند مي‌تواند جالب باشد. مانند اثرات محيطي گزينه‌هاي مختلف الگوهاي اسكان، اثرات شهري و اقتصادي فرودگاه جديد در محيط پيرامون آن، اثرات پروژه‌هاي جاده‌ها (جاده‌ي كمربندي كلان‌شهر و جاده‌هاي منتهي به درياي خزر)

چشم‌اندازها
طيف ديگر كارها مي‌تواند مربوط به حفظ و تقويت چشم‌اندازهاي كلان‌شهر باشد. (البرز، دره‌هاي كن، كرج، دشت‌هاي كشاورزي، ارتباط بين كوه‌ها و دشت‌ها، حفظ كريدورهاي چشم‌اندازها، مديريت كريدورهاي بوم شناختي، تحقق شبكه‌هاي سبز و آبي (آب) به ويژه در ابعاد بوم‌شناختي، اقتصادي و هويتي خود آنها.
اين اقدامات مي‌تواند به مطالعاتي در مورد آينده حريم حفاظتي تهران كه اهميت فوق العاده براي تهران و شهرهاي مجاور آن دارد متصل شود.
اين موضوع بسيار مهم است كه مقامات شهرها و جوامع روستايي اطراف تهران در بحث مربوط به طرح جامع تهران شركت كنند و نظرات‌شان در مورد توسعه و گسترش تهران بزرگ شنيده شود.

ص 22، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

2- موقعيت راهبردي تهران چه خواهد بود؟
 - مطالعات چارچوبي طرح جامع تهران
 موضوعات ارائه شده
شرح خدمات بي‌نقص و بلندپروازانه
منابع:
 - گزارش مطالعات فرادست و دموهاي RPCT ( آوريل 23)، UARC ( مركز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري)(آوريل 24)، IREMCO (شركت خدمات مديريت ايرانيان) و وزارت مسكن و شهرسازي (آوريل 27 )

شرح خدمات چارچوب مطالعات در مورد طرح جامع آينده تهران (محتواي مطالعات فرادست) بسيار بلند پروازانه و كامل است. اين مطالعات ميدان تفكر وسيعي از طرح را پوشش مي‌دهد: 
 - تفكر معطوف به گذشته: 
  * درك روند توسعه شهري از زمان انقلاب تا كنون
  * بررسي نقشي كه به وسيله سياست‌هاي ملي تمركززاديي و تفويض اختيار در تهران ايجاد شده است.
 - تفكر معطوف به آينده (چشم‌انداز آينده تهران) براساس:
  * مصاحبه با دست‌اندركاران توسعه شهري
  * نظراتي كه در برنامه‌هاي رسمي بيان شده (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي تهران و طرح مجموعه شهري تهران)
  * بازبيني پيش‌بيني‌هاي جمعيت‌هاي طرح مجموعه شهري تهران و براساس تحليل عواملي كه مي‌توانند در اين پيش‌بيني اثر بگذارند.
  * تمركززدايي اقتصادي و اداري كشور
  * پبيش‌بيني حضور ايران در اقتصاد جهاني 

ص 23، ترجمه گزارش ارزيابي اپور از طرح جامع تهران

 - تفكر راهبردي
  * بررسي نقش بالقوه‌اي كه تهران مي تواند از لحاظ سياسي‌، اقتصادي و فرهنگي در سطح ملي و بين‌المللي داشته باشد.
  * تحليل موقعيت شهر تهران در منطقه‌ي كلان‌شهري خودش
  * رويكرد اصلي فراگير راهبرد توسعه‌ي شهر (CDS) كه مي تواند به عنوان يك سنتز از مطالعات فرادست باشد. قسمت اعظم اين كارها در حال انجام هستند و نتيجه‌ي آن‌ها به شكل يك گزارش تركيبي به نام‌هاي "چشم‌انداز آينده‌ي تهران" و «چشم‌انداز آينده و راهبردي تهران از نقطه نظر منطقه‌اي" مي‌باشد موضوعاتي كه ‌براي ما توضيح داده شدند به طور عمده توضيح شرح خدماتي بود كه بايد انجام گيرد و همچنين تحليل شرايط سياسي، اداري و اقتصادي كه بر آينده‌ي تهران اثر خواهند گذاشت.

موضوعات ديگري نيز ارائه شدند:
 - مطالعه‌اي در مورد دولت محلي و سياست‌هاي مالياتي (بازبيني استراتژيك در مورد حكومت محلي و نظام مالي) 
 - تصوير كلي از نظام طرح‌هاي گوناگون برنامه‌ريزي منطقه‌اي و نقش خاص دولت و شهرها در توسعه‌، تصويب و اجراي اين طرح‌ها 
 - تفكر در مورد تحقق ايجاد يك قدرت واحد در مورد شهرسازي ، هماهنگ كردن قدرت‌هاي اجرايي مختلف در مقياس منطقه‌اي كلان شهر (در انتظار يك قانون جديد)

ادامه دارد...