اولين كارگاه « بررسي سياست‌هاي مديريت و بهره برداري مخازن نفت و گاز» از سوي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) برگزار شد.

به گزارش خبرنگار ايسنا در اين كارگاه دكتر علي محمد سعيدي و دكتر مسعود درخشان به بررسي موضوع ياد شده پرداختند.

علي محمد سعيدي در سال 1340 درجه دكتري در مهندسي نفت و رياضيات كاربردي را از دانشگاه استانفورد اخذ كرد. او در سال 1352 رييس بخش نظارت بر فعاليت‌هاي اكتشاف و توليد نفت و گاز كشور بود. بعد از انقلاب اسلامي، سمت كفيل مدير اكتشاف و توليد نفت را بر عهده داشت. در دي ماه 1358 شركت ملي حفاري ايران را تأسيس كرد و اولين رييس هيأت مديره آن شركت بود. وي در شهريور 1359 باز نشسته شد و اكنون از مشاوران برجسته بين المللي نفت و گاز است.

دكتر مسعود درخشان فارغ التحصيل مدرسه اقتصاد لندن، اقتصاددان ارشد دفتر مطالعات بين‌المللي مطالعات انرژي لندن بوده و براي مدتي رياست اين دفتر را عهده دار بود. وي داراي سابقه تدريس در دانشگاه‌هاي لندن، آكسفورد، تهران و تربيت مدرس، بنيانگذاري و رياست دانشكده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) است و اكنون عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي مي‌باشد.

كتاب اقتصاد سنجي وي برنده پانزدهمين جايزه كتاب سال جمهوري اسلامي ايران شد و آخرين كتاب وي با عنوان مشتقات و مديريت ريسك در بازار‌هاي نفت كه ازسوي موسسه بين‌المللي مطالعات انرژي به چاپ رسيده، اولين كتابي است كه در ايران درباره بازار‌هاي بورس نفتي منتشر شده است.  

علي محمد سعيدي در ويژه نامه‌اي كه در سال 1381 با عنوان نفت و انرژي از سوي نشريه مركز پژوهش‌هاي مجلس منتشر شد، با انتشار نتايج بخشي از مهمترين تحقيقات خود ثابت كرد كه بهترين راه حل براي افزايش ضريب بازيافت مخازن نفت ايران تزريق گاز غير امتزاجي است.

وي همچنين در مقالات خود توضيح مي دهد كه ايران به عنوان يكي از بزرگترين كشور‌هاي دارنده نفت درجا در سطح جهان ، توانايي آن را دارد كه حجم نفت قابل استحصال از ذخاير خود را به بيش از 45 ميليارد بشكه در مقايسه با وضعيت فعلي افزايش دهد.

او توضيح مي دهد كه حجم گاز مورد نياز كشور جهت تزريق در مخازن نفتي كشور 150 تا 200 تريليون پاي مكعب پيش بيني مي شود. اين حجم گاز بايد در يك دوره 20 ساله تزريق شود.

سعيدي معتقد است ظرفيت توليد نفت پس از حدود 10 تا 15 سال تزريق گاز با حجم فوق، به ميزان وسيعي افزايش مي يابد و تنها از اين طريق، مي توان مصرف داخلي و صادرات 50 سال آينده كشور را تأمين نمود.

وي مي گويد در اين صورت از سال 2020 ميلادي به بعد ايران بالاترين ذخاير نفت و گاز جهان را دارا خواهد بود.

او همچنين در مقالات خود توضيح مي دهد كه براي تزريق 20 ميليارد پاي مكعب گاز در روز نياز به سرمايه‌گذاري حدود 20 ميليارد دلار خواهد بود. اين ميزان سرمايه گذاري به ازاي توليد هر بشكه نفت اضافي بسيار ناچيز است و براي كشور ما بسيار سود آور خواهد بود.

اين كارشناس البته توجه ما را به اين نكته جلب مي كند كه  جهت نگهداري توان توليد 4 ميليون بشكه در روز ( 3/5 ميليون بشكه توليد واقعي در روز ) شركت ملي نفت نياز به حفر حدود 6 هزار حلقه چاه جديد در 20 سال آينده خواهد داشت. اين امر نيازمند سرمايه گذاري حدود 33 ميليارد دلار است . در صورت تزريق گاز بر مبناي 20 ميليارد پاي مكعب در روز، تعداد اين چاه ها به حدود سه هزار حلقه كاهش مي‌يابد. ميزان صرفه جويي در اين امر، نزديك به ميزان سرمايه گذاري جهت توليد، حمل و تزريق روزانه 20 ميليارد پاي مكعب گاز در مخازن نفتي كشور است.

وي تأكيد مي كند كه از سال 2015 ميلادي به بعد به دليل عدم توانايي توليد كشور‌هاي صادر كننده نفت، قيمت نفت و گاز بسيار بالاتر از نرخ فعلي خواهد رسيد و كشور ما با سرمايه گذاري لازم در زمان حال مي تواند به سود بسيار بالايي در آينده نزديك دست يابد. 

مسعود درخشان نيز در مقاله اي با عنوان منافع ملي و سياست‌هاي بهره برداري از منابع نفت و گاز، در اين مجموعه توضيح مي دهد كه مطالعات جامع مخازن ، چگونه در برنامه‌ريزي‌هاي داخلي و قرارداد هاي خارجي شرط لازم براي تأمين منافع ملي در توليد صيانتي از ذخاير نفتي كشور است. وي همچنين به بحث درباره اين موضوع مي پردازد كه بهره‌داري صيانتي از مخازن نفتي كشور بدون تدوين الگوي جامع عرضه گاز امكان پذير نيست و با توجه به اينكه اكثر ميادين عظيم نفتي ما وارد نيمه دوم عمر خود شده‌اند، حفظ يا افزايش ضريب بازيافت از ميليارد‌ها بشكه نفت درجا به تزريق گاز به ميزان كافي نياز دارد.

در پي گزارش اجمالي اولين كارگاه بررسي سياست‌هاي مديريت و بهره‌برداري مخازن نفت و گازكه به بررسي بيشتر ديدگاه‌هاي اين اساتيد در شرايط امروز كشور پرداخته است تقديم حضور خوانندگان گرامي مي گردد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران در اين كارگاه دكتر درخشان با اشاره به اين‌كه حجم نفت در جاي اوليه ما بسيار بالا است، گفت: صحبت از 560 ميليارد بشكه مي‌شود كه تاكنون 58 ميليارد بشكه از آن استخراج شده است، اما حدود 20 درصد از اين حجم را مي‌توان به صورت طبيعي استخراج كرد كه اگر ما بتوانيم ده درصد برداشت از مخازن را افزايش دهيم، 58 ميليارد بشكه به حجم نفت قابل استحصال ما افزوده مي‌شود.

وي رعايت ضريب تخليه بهينه و حفظ فشار مخزن را دو ويژگي توليد صيانتي دانست و گفت: در حال حاضر نرخ تخليه در كشورما بالاست و مهندسان نفت معتقدند، حدود300  تا 400 هزار بشكه در روز بيش از حد لازم از مخازن ما برداشت مي‌شود.

درخشان با اشاره به اين‌كه تا ده سال ديگر كاهش توليد نفت و در نتيجه كاهش درآمد ارزي حاصل از صدور نفت كاملا محسوس خواهد بود، متذكر شد: وزارت نفت هيچ برنامه‌اي براي استمرار توليد 4 ميليون بشكه نفت خام تا افق چشم‌انداز تهيه نكرده است و صادرات گاز بدون انجام مطالعات مخازن نفت و تعيين ميزان نياز مخازن ‌به تزريق گاز يك برنامه ناقص و اشتباه خواهد بود.

وي افزود: ما بايد در گام اول بدانيم براي استمرار 4 ميليون بشكه توليد نفت تا افق چشم‌انداز به چه ميزان گاز براي تزريق نياز داريم، اما در اين زمينه مطالعه‌اي صورت نگرفته است.

در ادامه اين نشست دكتر سعيدي با انتقاد از عدم انجام برنامه وزارت نفت در خصوص مطالعه 56 مخزن گفت: تنها مطالعه 8 مخزن آغاز شده است كه آن هم به پايان نرسيده است.

وي با اشاره به اين‌كه مطالعه 56 مخزن وعده‌اي است كه مشخص نيست چه زماني به وقوع مي پيوندد گفت: وزارت نفت علاقه‌اي به انجام مطالعات مخازن ندارد.

او در پاسخ به پرسشي در خصوص هزينه‌ها و موانع انجام مطالعات مخزن گفت: در اين جا اساساً بحث هزينه‌ها مطرح نيست. شما به دنبال مشكلاتي از اين جنس نگرديد. مسأله اين است كه وزارت نفت علاقه‌اي به مطالعه مخازن ندارد؛ چرا كه مطالعه مخازن در واقع يك پاسخ سربالا به آن‌هاست و به همين دليل آن‌ها از اين پاسخ فرار مي‌كنند.

وي افزود: مطالعات برخي از مخازن كه انجام گرفته است از جمله در مورد مخزن كرنج نشان دهنده آن است كه اگر بخواهيم بازيافت اين مخزن به 54 درصد برسد بايد 3/1 ميليارد پاي مكعب گاز در روز به آن تزريق شود.اما مسأله اين جاست كه وقتي وزارت نفت به دنبال فروش گاز هست نمي‌تواند حجم تزريق گاز را بالا ببرد. بنابراين وزارت نفت با اين مسأله مواجه است كه در آن واحد هم به دنبال خوردن كيك و هم به دنبال حفظ آن است.

در ادامه نشست دكتر درخشان با اشاره به اين‌كه نفت و گاز دو روي يك سكه هستند گفت: خطر اصلي اين است كه در آينده ما با انعقاد قراردادها ي صدور گاز با بحران كاهش درآمدهاي ارزي حاصل از صدور نفت مواجه شويم.

وي افزود: طبق گفته وزير وقت نفت ما در سال 77 به 270 ميليون مترمكعب گاز براي تزريق روزانه به ميادين نياز داشتيم، بر اين اساس با توجه به اين‌كه از سال 1377 تا كنون قريب ده ميليارد بشكه تا كنون استخراج شده است، در يك محاسبه ساده متوجه مي شويم كه بر مبناي گفته وزير وقت نفت در حال حاضر ما بايد روزانه 340 ميليون مترمكعب گاز به مخازن خود تزريق كنيم، اين در حالي است كه در شرايط كنوني تنها حدود 70 ميليون مترمكعب گاز به مخازن نفت تزريق مي‌شود.

او با اشاره به اين گفته وزير وقت نفت كه كمبود گاز براي تزريق، ضايعات جبران ناپذيري به دنبال دارد متذكر شد: اين وضعيت باعث مي‌شود تا چند سال ديگر با كاهش شديد توليد نفت مواجه شويم. 

درخشان با اشاره به اين‌كه طي صد سال گذشته 58 ميليارد بشكه نفت از مخازن ما برداشت شده است گفت:  بايد ببينيم كه در مقابل براي اين ميادين عظيم و فوق عظيم كه بيشتر آن‌ها در نيمه دوم عمر خود به سر مي‌برند چه كرده‌ايم؟

وي افزود: پس از پيروزي انقلاب اسلامي بيش از 30 ميليارد بشكه نفت برداشت شده است، اين در حالي است كه مطالعات آقاي دكتر سعيدي در سال 55 نشان مي‌دهد كه ما در آن زمان نياز به تزريق 250 ميليون مترمكعب گاز به ميادين خود داشتيم كه برنامه آن هم به تصويب هيات مديره رسيده و تمامي تجهيزات آن خريداري شده بود اما با وقوع انقلاب و جنگ اين برنامه متوقف شد.

او با اشاره به اين‌ كه بر اين اساس توليد صيانتي از يك سابقه قابل توجه برخوردار است، گفت: با وجود آن كه آقاي زنگنه در نطق خود در مجلس شوراي اسلامي به اهميت اين موضوع اشاره كردند اما وزارت نفت راه ديگري را در پيش گرفت، چنان كه در هر سال ميزان گاز تزريقي به ميادين از سوي هيات مديره به تصويب مي‌رسد اما عملا گاز تزريقي به ميادين بسياري كمتر از برنامه مصوب انجام مي‌گيرد.

وي افزود: بر اساس برنامه مصوب هيات مديره بايد روزانه 110 ميليون متر مكعب در سال 84 تزريق صورت مي‌گرفت اما در همان سال حدود 70 ميليون متر تزريق انجام گرفت.

دكتر سعيدي با اشاره به اين كه ميعانات گازي كه در پارس جنوبي توليد مي‌شود، دو ساله هزينه‌هاي توليد از هر فاز را بازپرداخت مي‌كند گفت: هيچ حرفي بي‌ربط ‌تر از اين نمي‌تواند باشد كه ما براي تامين هزينه‌هاي خود نياز به صدور گاز داريم.

وي افزود: در حالي مي‌خواهيم هزاران پاي مكعب گاز به اروپا يا هند صادر كنيم كه در مقابل براي نيروگاه‌هاي خود 8 / 1 ميليارد دلار گازوئيل به كشور وارد مي‌كنيم و در واقع ما به كشوري كه خريدار گاز ماست سوبسيد مي‌دهيم.

در ادامه درخشان با اشاره به اين‌كه افت شديد توليد نفت و درآمد‌هاي ارزي حاصل از صدور آن امنيت ملي ما را به خطر مي‌اندازد، متذكر شد: ما در آستانه افت شديد توليد نفت و در واقع در آستانه كاهش درآمد‌هاي ارزي حاصل از صدور نفت قرار داريم.

وي  در پاسخ به اين استدلال كه صادرات گاز مي‌تواند تامين كننده كسري بودجه شركت ملي گاز در گاز رساني به نقاط مختلف كشور باشد گفت: برنامه يك شركت نبايد مسايل امنيت ملي را به خطر بياندازد.

او افزود: تزريق در واقع تامين نفت آينده كشور است زماني كه گاز به ميدان نفتي تزريق مي‌شود از سويي نفت بيشتري جا به جا مي‌شود و از سوي ديگر گاز تزريق شده در همان جا براي نسل‌هاي آينده باقي مي‌ماند. جالب اينجاست كه كيفيت و ميزان ميعانات گازي آن هم بيش‌تر مي‌شود. بنابراين شايسته آن است كه در شرايطي كه ما نفت را در خلال صد سال گذشته استفاده كرديم، حداقل گاز را از ميادين مشترك گازي به ميادين داخلي نفتي تزريق كنيم، نفت استخراج شده را مصرف كنيم و گاز را براي نسل آينده بگذاريم.

وي گفت: در سال 1382 براي تحليل بحث صادرات LNG اينجانب به شوراي عالي اقتصاد دعوت شدم. در اين شورا به طرح اين نكته پرداختم كه ما بايد در گام اول ببينيم مصرف داخلي، تجاري، صنعتي و تزريق ما چه اندازه است و سپس هر اندازه كه بيش از آن در اختيار داشتيم صادر كنيم.

او ادامه داد: مرحوم نوربخش در اين جلسه حضور داشت گفت آقاي دكتر درخشان اين حرف‌ها را ما  چند بار تكرار كرده‌ايم كه بايد ميزان نياز كشور به گاز را در چارچوب مدل جامع انرژي كشور مشخص كنيد پس از آن درباره صادرات تصميم بگيريم.

وي افزود: در اين جلسه من تاكيد كردم كه ما نياز به تراز گاز داريم. آقاي خاتمي كه در اين جلسه حضور داشتند براي آن كه حساسيت خود را نسبت به اهميت اين مساله نشان داده باشند، گفتند تا زماني كه تراز گاز كشور به دست نيايد، و بديل‌هاي مختلف در استفاده از گاز بررسي نشود ما ترجيح مي‌دهيم كه گاز در همان زير بماند.

درخشان افزود: در همان زمان كه من مشاور عالي نفت و گاز مركز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي بودم موضوع را به رييس اين مركز منتقل كردم ايشان نامه‌اي به وزير وقت نفت نوشت و ضمن اشاره به دستور رييس جمهور در مورد مطالعه تراز گاز كشور اعلام كرد: مركز پژوهش هاي مجلس آمادگي دارد براي انجام اين مطالعات با شما همكاري كند، اما متاسفانه اين نامه بدون جواب باقي ماند.

دكتر سعيدي در ادامه گفت: در حالي كه اين طرح در جلسه شوراي اقتصاد رد شد، با حيله ديگري در بودجه سال بعد، با همكاري سازمان مديريت به شكل ديگري تصويب شد.

دكتر درخشان افزود: در كنفرانسي كه در ارديبهشت سال 84 در سازمان برنامه شيراز انجام گرفت نشان دادم كه در سال 1393 بر اساس آمار رسمي وزارت نفت بدون صدور گاز روزانه 4 يا 44 ميليون متر مكعب در روز كمبود گاز داريم.

به همين دليل پس از آن موضوع تدوين تراز گاز جدي گرفته شد. پس ازآن شوراي عالي امنيت ملي نيز خواستار تدوين تراز گاز از سوي وزارت نفت شد.

وي با ابراز نگراني از اين كه تراز گاز كشور دو ماه پيش نوشته شد در حالي كه مذاكره براي صادرات گاز از سه سال قبل آغاز شده بود، گفت: در اين تراز گفته شده است كه اگر روند موجود ادامه پيدا كند‏، كمبود گاز درست است، اما اشتباه دكتر درخشان در اين‌جاست كه ادامه وضع موجود را مبناي محاسبات خود قرار داد است. در حالي كه مبناي ما مديريت تحول است.

او افزود: مي‌گويند تا 8 سال آينده اگر تقاضاي گاز مديريت نشود به 1510 ميليون متر مكعب در روز مي‌رسد اما ادعا مي‌كنند كه بر مبناي مديريت تحول اين تقاضا را به 1171 ميليون متر مكعب محدود مي‌كنند، يعني 339 ميليون متر مكعب در روز تقاضا را كم مي‌كنند. از سوي ديگر اگر همين روال عرضه گاز ادامه يابد در 8 سال آينده  حدود 800 ميليون متر مكعب در روز عرضه خواهيم داشت اما ادعا مي‌شود كه اگر مديريت تحول انجام گيرد، توليد گاز طبيعي به 1472 ميليون متر مكعب در روز مي‌رسد، يعني حدود 670 ميليون متر مكعب در روز بيش از ميزاني است كه بر اساس  استمرار روند توليد گذشته حاصل مي‌شد.

درخشان با اشاره به اين كه بر مبناي مديريت تحول گفته مي شود كه طي 8 سال توليد از 420 به 1472 ميليون متر مكعب ارتقاء داده مي شود، گفت: به عنوان يك معلم اقتصاد تاكيد مي‌كنم محال است، محال است، محال است كه چنين افزايش توليد و آنچنان مهار تقاضايي را محقق ساخت اين‌ها آرزو‌هاي شيرين و زيبايي است كه مبناي علمي ندارد.

در ادامه اين نشست دكتر سعيدي تأكيد كرد: در صورت عدم تزريق 560 ميليون متر مكعب گاز تا ده سال ديگر امكان حفظ ميزان توليد فعلي را نخواهيم داشت.

او با بيان اين كه  پارس جنوبي به بدترين شكل ممكن انجام گرفته است گفت: براي آن‌كه به نفع قطري‌ها عمل شود سطح فاز‌ها بسيار وسيع طراحي شده است.

وي افزود: فاز دو و سه كه درست در مرز دو كشور قرار دارند 140 كيلومتر طراحي شده‌اند وقتي كه فاصله ما از قطر دور شد، مهاجرت گاز به سمت قطر افزايش يافته و اثر چاه‌هاي ما روي چا‌ه‌هاي قطر كم مي‌شود.

سعيدي با اشاره به اين كه فاز دو و سه كه درست در مرز دو كشور قرار دارد 140 كيلومتر طراحي شده است گفت: هر يك از فاز‌هاي 4 ، 5 و 6 و140 كيلومتر هستند، در حالي كه مي‌بايست سطح هر يك از اين فاز‌ها 70 الي 80 كيلومتر باشد. مجري آن هم كسي است در آن سو در قطر كار مي‌كند و به نفع خود اين كار انجام داده است، متاسفانه شركت نفت ما هم نفهميده است كه هر فاز چند كيلومتر مربع بايد باشد.

 وي ادامه داد: نكته مهم اين جاست كه شركت نفت متخصص ندارد و تا سه چهار رده از مديران آن هيچ مهندس نفتي ديده نمي‌شود. در واقع هر آنچه من مي‌بينيم آن است كه شركت هاي خارجي هر طور كه خواسته‌اند عمل كرده‌اند . اين كه چه كسي از بالا با انگشتان خود سياست‌هاي نفت و گاز ما را اين گونه هدايت مي‌كند براي آن ايده‌اي دارم كه طرح آن لازم نيست.

او افزود: در تاريخ 20/ 4/ 84 روزنامه كيهان مقاله اي از من در انتقاد به وزارت نفت منتشر كرد و كه در آن توضيح داده‌ام كه روش هاي پيشنهادي شركت هاي سرمايه گذار نفتي باعث از دست رفتن حدود 10ميليارد بشكه نفت از ميدان هاي نفتي كشور شده است.

علي‌محمد سعيدي در پايان گفت: متاسفانه به رغم انتقاد هايي كه رييس جمهور به مافياي صنعت نفت داشت، سيستم، همان سيستم گذشته است و اگر مافيايي بوده، الان هم سرجاي خود است و تنها جاي آْدم ها در آن تغيير كرده است.

انتهاي پيام