جريان دانشجويي در ايران همواره مرجعي فكري براي جامعه محسوب مي‌شده است و به همين دليل مسوولان و گروه‌هاي سياسي بايد اهميت جايگاه و نقش اين قشر را دريابند و برخوردها و موضع‌گيري‌هايشان متناسب با جايگاه و نقش جريانات دانشجويي و دانشگاه‌ها باشد تا به سرخوردگي و انزواي آنها منجر نشود و از سوي ديگر دانشجو و دانشگاه را نسبت به رسالت تاريخي‌شان بيدار كند.
دكتر جعفر توفيقي از جمله افرادي است كه در دوران كوتاه تصدي وزارت علوم در دولت خاتمي و قبل از آن در سطوح مديريتي اين وزارتخانه به خوبي با فرصتها و چالشهاي جنبش دانشجويي آشناست. او در گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران يكي از دلايل به حاشيه رانده شدن دانشجويان را در اين مي‌داند كه در مقطعي بهاي سنگيني براي فعاليت‌هاي سياسي پرداخت كردند و شايد با آرمان‌ها و ارزش‌هاي نظام در تعارض قرار گرفتند.
متن كامل اين گفت‌وگو به اين شرح است:
* دانشجويان همواره حركت آفرين بوده‌اند
دكتر جعفر توفيقي، استاد دانشگاه تربيت مدرس و وزير سابق علوم، تحقيقات و فناوري در گفت‌وگو با خبرنگار تاريخ سياسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در تشريح سابقه جنبش‌هاي دانشجويي و وضعيت كنوني آن اظهار داشت: «دانشجويان ويژگي‌هايي دارند كه باعث مي‌شود همواره جزء اقشار پيشرو در نهضت‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي باشند. زماني كه خلاقيت ذهني، آرمان‌خواهي و صداقت كه خاص دوره سني آنهاست با آگاهي و شناخت محيط دانشگاه آميخته مي‌شود، شخصيتي با درك، فهم و انگيزه بالا مي‌سازد. همين حالت است كه جديت در پيگيري اهداف را در آنها ايجاد مي‌كند و باعث نقش‌آفريني دانشجويان مي‌شود. تاثيرگذاري حركت‌آفريني دانشجويان وقتي جدي مي‌شود كه اقدام به ايجاد تشكل‌ها مي‌كنند و آرمانهاي مشتركي را با اين هم‌افزايي دنبال مي‌كنند.»
توفيقي با تاكيد بر خصيصه ارزش‌گرايي جنبش دانشجويي، گفت: «16 آذر نمادي از همين ويژگي‌هاست كه نطقه عطف بزرگي در جنبش دانشجويي بود. نكته مهم اين است كه اين حركت همواره الهام‌بخش بوده و دانشجويان هر سال با گرامي‌داشت ياد شهداي 16 آذر و آرمان‌ها و ارزش‌هاي دانشجويي، سعي در تداوم بخشيدن به نقش خود داشتند. حضور چشمگير دانشجويان در انقلاب اسلامي با الهام گرفتن از همين نماد بود. در دوران قبل از انقلاب، جريان‌هاي دانشجويي يكي از جدي‌ترين جريان‌هاي معترض بود و در واقع حلقه واسطي بود بين حضرت امام و مردم كه بدنه اين حركت عظيم بودند. پس از انقلاب نيز اين روند به مقتضاي زمان ادامه پيدا كرد، به عنوان مثال در دوران دفاع مقدس، پاسداري از كيان كشور با اهميت‌ترين مساله جنش دانشجويي بود.»
* 16 آذر متعلق به يك تشكل خاص نيست
وي با اشاره به متنوع شدن نقش جنبش دانشجويي، اظهار داشت: «زماني تصور اين بود كه جنبش دانشجويي رسالت سياسي بر عهده دارد، ولي امروز جنبش دانشجويي به توسعه علمي كمك مي كند و فعاليت اجتماعي و فرهنگي دارد. براي فعالان سياسي جنبش دانشجويي رقباي جدي به وجود آمده است كه باعث توسعه كار مي‌شود. سليقه همه دانشجويان، سياسي نيست و نياز‌هاي جامعه نيز فقط به مسائل سياسي محدود نمي‌شود؛ بنابراين دانشجويان بايد از توان و ظرفيت خود در ابعاد مختلف استفاده كنند. جنبش دانشجويي در تمام وجوه كارنامه خوبي داشته و در اين تحول و رشد، خاطره واقعه 16 آذر همواره مثمر ثمر بوده است. 16 آذر محدود به يك تشكل خاص نيست و همه گروه‌هاي دانشجويي به آن احترام مي‌گذارند.»
* جنبش دانشجويي در تمام حوزه‌ها فعال است
وزير سابق علوم در توضيح ضرورت گسترش حوزه فعاليت جنبش دانشجويي گفت: «تجربه سال‌هاي پس از انقلاب ثابت كرده است كه توسعه كشور بايد همه‌جانبه باشد. توسعه واقعي اين نيست كه نظام تمام توان خود را براي توسعه سياسي به كار گيرد. دانشجويي كه مي‌خواهد تاثيرگذار باشد و در توسعه ملي نقش‌آفريني كند بايد همه اين مسائل را مد نظر قرار دهد.
زماني محور تفكر جنبش دانشجويي سياست بود، چراكه ضرورت شرايط پيش از انقلاب چنين ايجاب مي‌كرد و دانشجويان مولفه‌هاي اقتصادي و اجتماعي را در دست نداشتند.»
وي ادامه داد: «بعد از انقلاب شرايط تغيير كرد و كشور وارد فاز سازندگي شد. در واقع ضرورت توسعه همه‌جانبه پيش روي مردم قرار گرفت. از سوي ديگر نمي‌توان از همه انتظار داشت كه به مسائل سياسي علاقه داشته باشند. اگر خواهان حضور حداكثري دانشجويان در تشكل‌ها هستيم - كه استراتژي نظام و وزارت علوم همواره اين بوده است - نبايد انتظار داشته باشيم سلايق يكسان باشند.»
* افزايش مشاركت دانشجويان و بالا رفتن كيفيت تحصيل
توفيقي با بيان اينكه امروز نزديك به پنج هزار تشكل در دانشگاه‌ها داريم كه رشد آنها در 10 سال گذشه بوده است، خاطرنشان كرد: «تجربه من اين است كه هر چه مشاركت دانشجويان در اين تشكل‌ها افزايش پيدا كند، كيفيت تحصيل آنها نيز بالا مي‌رود. انتظار جامعه از دانشجويان نيز اين است كه در تمام عرصه‌ها پيش‌تاز باشد.»
* نقد سياسي، بيانيه و اعتراض دانشجويي نبايد آرمانهاي نظام را خدشه‌دار كند
وزير سابق علوم تصريح كرد: «جنبش دانشجويي منتقد است و اين براي نظام يك فرصت تلقي مي‌شود، چراكه اگر اين نقد‌ها عالمانه و عاقلانه باشد، مي‌تواند به برنامه‌ريزان و مديران نظام كمك كند. طبيعتا دانشجويان در سالروز واقعه 16 آذر فرصت مناسبي براي ارائه نظرات خود به دولتمردان و مسوولان دارند. من همواره از اين نقد‌ها كه به عملكرد نظام، دولت و يا وزارتخانه ها بوده است استقبال كرده‌ام و از دانشجويان درخواست مي‌كردم كه در انجام اين رسالت خود از چارچوب‌هاي ارزشي نظام خارج نشوند. نظام ما جمهوري اسلامي است و بر يكسري ارزش‌هاي فرهنگي و اخلاقي بنا شده است. در دوران مسووليتم سعي مي‌كردم حداكثر فرصت را به دانشجويان بدهم و از آنها بخواهم در حد همين ظرفيت از نقش خود استفاده كنند. نقد سياسي، بيانيه، اعتراض، توصيه و هشدار دانشجو بايد به گونه‌اي باشد كه اصل نظام و آرمانهاي آن را خدشه‌دار نكند و دانشگاه به محل خشونت و برخورد تبديل نشود.»
توفيقي با تاكيد بر اينكه دانشجويان بايد با رعايت اين نكته‌ها فعاليت حداكثري داشته باشند، تصريح كرد: «دانشجويان نبايد اجازه دهند كه اين مشاركت‌ها به فضاي علمي دانشگاه صدمه بزند. تصور من در وزارت علوم اين بود كه مي‌توان تشكل‌ها و فعاليت‌ها را به گونه‌اي ساماندهي كرد كه به كاركرد علمي دانشگاه كمك كند. همواره متعقد بودم كه دانشگاه جاي فعاليت سياسي حرفه‌اي نيست. جامعه مكان چنين فعاليتي است و احزاب بايد اين امكان را ايجاد كنند. اگر برآيند كار به گونه‌اي باشد كه محيط علمي لطمه بخورد، فلسفه وجود دانشگاه زير سوال رفته است.»
وي افزود: «در دوران مسووليت خود سعي كردم توسعه علمي در راس چينش فعاليت‌هاي دانشگاهي باشد و فعاليت‌هاي ديگر ذيل آن نيز تعريف شوند.»
* دانشجويان سياسي به حاشيه رانده شده‌اند
اين استاد دانشگاه تربيت مدرس در مورد وضعيت جنبش دانشجويي در حال حاضر گفت: «به نظر مي‌رسد دانشجويان فعال سياسي به حاشيه رانده شده‌اند. شايد يكي از دلايلش اين باشد كه در مقطعي بهاي سنگيني را براي فعاليت‌هاي سياسي پرداخت كردند و شايد با آرمان‌ها و ارزش‌هاي نظام در تعارض قرار گرفتند. از طرفي، اختلافات دروني و گرايشات مختلف آنها در برخي تشكل‌ها شكاف ايجاد كرد كه به ركود فعاليت جنبش دانشجويي كمك كرد. البته وزن فعاليت‌هاي سياسي در فضاي عمومي جامعه نيز كاهش پيدا كرده است. در اين ميان ساير تشكل‌ها نيز پررنگ شده‌اند و فرصت‌هاي ديگري پديد آوردند.»
* خاتمي با شخصيت دانشجو آشنا بود
وزير سابق علوم در تشريح وضعيت دانشجويان در دولت خاتمي اظهار داشت: «آقاي خاتمي چون در توسعه سياسي صاحب نظر بود، در اين زمينه ديد بازي داشت و تشكل‌هاي دانشجويي را يكي از اركان جامعه مدني مي‌دانست. آقاي خاتمي معتقد بود نگاه وزارت علوم نسبت به تشكل‌هاي سياسي بايد توسعه‌گرا باشد، حمايت و امنيت برقرار باشد تا دانشجويان به فعاليت سياسي تشويق شوند و با آرامش خاطر نقش انتقادي خود را ايفا كنند. آقاي خاتمي با شخصيت دانشجويان آشنا بود و پرخاشگري اين قشر را تا حدي طبيعي مي‌دانست و معتقد بود كه بايد با گفت‌وگو و طرح آرا و عقايد با آنها برخورد كرد بدون اينكه به اركان نظام لطمه بخورد.»
* نظام براي تربيت هر مدير هزينه داده است
توفيقي در ادامه گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران با مثبت ارزيابي كردن انتقاد مسوولان از يكديگر، اضافه كرد: «تفاوتي نمي‌كند كه مسوولان جديد از قديمي‌ها انتقاد كنند يا عكس آن اتفاق بيفتد، مهم اين است كه نقد، ماهيت توسعه است و به هيچ عنوان نمي‌شود جامعه را خالي از نقد تصور كرد، اما چند نكته را بايد در آن لحاظ كرد. اول اينكه در كشور يك سري اسناد وجود دارد كه برنامه مي‌دهد مانند سند چشم‌انداز و يا برنامه چهارم توسعه. وجود اين برنامه‌ها به اين دليل است كه كشور نمي‌تواند به طور دائم سياست‌هاي كلي خود را تغيير دهد. بايد ثبات حاكم شود. اگر اين اسناد زير سوال رود ناهماهنگي ايجاد مي‌شود. نكته دوم اينكه هر نقدي بايد با بررسي كارشناسي صورت گيرد. قرار نيست مسوولان كارهاي يكديگر را تاييد و دنبال كنند.»
وي افزود: «ما نيز هنگام پذيرفتن مسووليت، قديمي‌ترها را نقد كرديم ولي اين كار بايد با تامل صورت گيرد. اگر اين مقدمات در نقد رعايت شود تاثير مثبت خواهد داشت. اگر نتيجه نقد اين باشد كه رويه قبلي درست بوده، پس با حسن نيت آن را ادامه دهند و اگر گذشته را مثبت ارزيابي نكردند رويه را تغيير دهند. نگراني‌ها تنها زماني است كه اين نقد‌ها با شتاب صورت بگيرد و پيشنهاد جايگزين بهتر از پيشنهاد قبلي نباشد.»
وزير سابق علوم افزود: «رعايت احترام از سوي مديران يك ضرورت است. در هر حال اين افراد، سرمايه‌هاي اين كشورند و ساده به دست نيامده‌اند. نظام براي به دست آوردن هر يك از مديران خود بهاي زيادي داده است، به همين دليل نقد‌ها بايد آميخته با احترام باشد. اين نقد‌ها مي‌تواند براي توسعه كشور بسيار مفيد باشد.»
* بنياد باران و چگونگي ادامه كار
توفيقي در پايان در مورد فعاليت‌هاي بنياد باران توضيح داد: «كارها با جديت دنبال مي‌شود، اساسنامه تصويب شده و اركان شكل گرفته‌اند. رايزني‌ها و جلسات هم براي ارائه برنامه‌هاي كاري و عضوگيري ادامه دارد.»
انتهاي پيام