در ميان صحبت‌هايش به خاطرات پدر نيز اشاره مي‌كرد، خاطراتي كه بارها شنيده بود. خاطرات دوران دانشجويي مرحوم دكتر «تقي ابتكار» كه همراه با سه شهيد 16 آذر در دانشكده فني، نگراني شديدي از چگونگي ادامه مبارزات دانشجويان داشت. خاطرات روزي كه پدر، تنها چند لحظه پس از جدايي از شريعت رضوي خبر شهادت او را شنيده بود.
با بيان گفته‌هاي پدر، حس عجيب همراهي و همدردي خود را با آنها ابراز كرد و به دوران فعاليت‌هاي دانشجويي خود رسيد.
دكتر معصومه ابتكار گفت‌وگوي خود با خبرنگار تاريخ خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) را به بيان خاطرات گذشته محدود نكرد و به صحبت در مورد فراز و نشيب‌هاي جنبش دانشجويي و وضعيت استثنايي امروز آن پرداخت.
* استقلال، دغدغه هميشگي جنبش دانشجويي است
ابتكار در گفت‌وگو با ايسنا سخنانش را با بيان مطالب كوتاهي پيرامون واقعه 16 آذر آغاز كرد و گفت: «دانشجويان همواره در ذهن خود باور دارند كه براي رسيدن به آرمان‌هاي بلند مانند "حقيقت"، "آزادي" و "عدالت" بايد مبارزه كرد. در واقعه 16 آذر نيز همين باور باعث ايستادگي آنها شد. براي من كاملا قابل درك است كه دانشجويان آن دوره براي فعاليت در اين فضاي تاريك، براي رسيدن به آزادي بيان و آزادي فكر و انديشه تا چه حد هزينه دادند.»
وي ادامه داد: «آن زمان دانشجويان مسلمان از مظلوميت خاصي برخوردار بودند، چراكه اعتقادات ديني وجهه غالب جنبش دانشجويي نبود و آلترناتيو‌هاي زيادي وجود داشت، مانند چپ‌ها كه فرصت زيادي براي طرح مباني فكري خود در دانشگاه‌ها داشتند. البته انجمن‌هاي اسلامي آن زمان نقش كليدي در جهت‌دهي جريان جنبش دانشجويي و عمق‌بخشي به آن ايفا مي‌كردند و سعي داشتند كه جنبش دانشجويي با لايه‌هاي اجتماعي روابط بهتري پيدا كند، چراكه هر جا جنبش دانشجويي با مردم پيوند خورد، نقش راهبردي ايفا كرده است. در 16 آذر، دوران انقلاب، 13 آبان و دوره اصلاحات، جنبش دانشجويي خود را به مردم نزديك احساس كرد.»
اين استاد دانشگاه تربيت مدرس با اشاره به استقلال جنبش دانشجويي از جناح‌بندي‌هاي سياسي، ادامه داد: «اگرچه اين جهت‌گيري‌ها در جنبش دانشجويي انعكاس دارد، ولي دانشجويان نشان داده‌اند كه لزوما پايبند به اين جريانات سياسي نيستند. ممكن است عملكرد آنها با ديدگاه‌هاي گروه خاصي مطابقت و يا همراهي داشتنه باشد، ولي دانشجويان همواره مستقل عمل مي‌كنند. استقلال، دغدغه هميشگي جنبش دانشجويي است. نسل‌ها نيز به اين موضوع مي‌انديشند و ايجادكنندگان حادثه 13 آبان نيز براي نشان دادن استقلالشان، نام "دانشجويان مسلمان پيرو خط امام" را انتخاب كردند.»
* جنبش دانشجويي خواستگاه اجتماعي و فرهنگي دارد
ابتكار با اشاره به پيشينه تاريخي جنبش دانشجويي، گفت: «جنبش دانشجويي در ايران با بعد ايدئولوژيك و اعتقادي آغاز شد و بعد جنبه سياسي، اجتماعي و مديريتي پيدا كرد كه در هر كدام از اين عرصه‌ها نيز به موفقيت‌ها و شكست‌هايي رسيد كه هر كدام تحليل خاص خود را دارد.»
وي خاطرنشان كرد: «جنبش دانشجويي در بسياري از عرصه‌ها پرچمدار بود، دانشجويان تحت تاثير افكار امام (ره)، شهيد مطهري و بخصوص دكتر شريعتي، به شدت احساس مي‌كردند كه بايد مسووليت اجتماعي و سياسي خود را انجام دهند. همين مساله باعث شد كه رابطه عميقي بين مردم و جنبش دانشجويي ايجاد شود و دانشجويان مورد اعتماد مردم باشند. قبل از آنكه شاهد تظاهرات مردم در خيابان ها باشيم، راهپيمايي‌ها و تجمعات دانشجويان را در دانشگاه‌ها مي‌ديديم. با همين پيوند‌ها، جنبش دانشجويي نشان داد كه خواستگاه اجتماعي و فرهنگي عميقي دارد و به راحتي ساكت نمي‌شود. همين دانشجويان در بسياري از برهه‌ها نيز نقش اساسي داشتند.»
ابتكار با اشاره به اينكه دانشجويان و جنبش دانشجويي در ماجراي 13 ابان و در مقطع آغاز جنبش اصلاحات نقش موثري داشتند، تصريح كرد: «اين دانشجويان بودند كه ضرورت يك تحول جدي در سياست و اقتصاد و اجتماع را فهميدند، تحولي كه انقلاب را به مسير اصلي خود بازگرداند.»
* نبايد از انتقادات جنبش دانشجويي چشم‌پوشي كرد
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر نقش اصلي انجمن‌هاي اسلامي در جريان جنبش دانشجويي، اظهار داشت: «اصالت و پيشينه روشن انجمن‌هاي اسلامي به آنها هويت ويژه‌اي مي‌دهد. بسياري از سازمانها و تشكل‌هاي دانشجويي چنين سابقه‌اي ندارند. شخصيت‌هاي بزرگي در طول تاريخ جمهوري اسلامي عضو انجمن اسلامي دانشجويان بودند و اين نيروي بسيار بزرگي است. جنبش‌هاي دانشجويي در دنيا همواره از اين تكيه‌گاه برخوردار نيستند و نمونه جمهوري اسلامي مي‌تواند براي آنها الهام‌بخش باشد.»
وي افزود: «انجمن‌هاي اسلامي در اين دوره شرايط نويني براي بازسازي، مرمت و شكوفايي دارند ولي هوشياري اعضا و دانشجوياني كه رهبري آن را به عهده دارند بسيار مهم است. جنبش دانشجويي - اعم از انجمن اسلامي و بسيج دانشجويي - همواره بيدار بوده است، به اين معنا كه نسبت به تحولات سياسي و اجتماعي جامعه هوشيار است و مي‌تواند عمق مسائل و پشت پرده آنها را بشناسد. جنبش دانشجويي هميشه انتخاب كرده كه در صحنه باشد و ابزار واقع نشود و پيوند خود را با دانشجويان و مردم حفظ كند.»
ابتكار در ادامه گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران عنوان كرد: «در شرايط كنوني اختلاف سليقه در انجمن‌هاي اسلامي زياد است و شايد علت آن عدم وجود چهارچوب رسمي ديگري براي فعاليت دانشجويان باشد. اين، هم تهديد است و هم فرصت. اگر دانشجويان وبه اين اعتقاد برسند كه مي‌توانند تشكيلات خود را با وجود اين تنوع ديدگاه‌ها و با هويت اصيل خود حفظ كنند، برد بزرگي كرده‌اند. قطعا جنبش دانشجويي يكي از اركان جامعه مدني و نقد قدرت است.»
وي با تاكيد بر اينكه براي اطمينان از سلامت امور اقتصادي و سياسي كلان، نقد قدرت الزامي است، افزود: «براي داشتن حكومت سالم نبايد از انتقادات جنبش دانشجويي چشم‌پوشي كرد. تمام سياست‌ها بايد باز باشد تا طيف دانشجو، رسانه‌ها و ساير اركان جامعه مدني فرصت ديدن داشته باشند و منصفانه نقد كنند. دانشجويان هميشه اين توانمندي را داشته‌اند. من جلسات زيادي با دانشجويان داشته‌ام و تصور مي‌كنم زمينه بازسازي فكري و تشكيلاتي جنبش دانشجويي كاملا فراهم است. حسي كه بين چهره‌هاي شاخص، نخبگان و رهبران جنبش دانشجويي وجود دارد يك حس مشترك است. گرايش به سمت "اعتدال" و "واقع‌بيني" در عين "پايبندي به اصول و آرمان‌ها" و "تعلق خاطر خاص به دوره اصلاحات"، كاملاً ارزشمند است.»
ابتكار با بيان اينكه اكنون كه انجمن‌هاي اسلامي از قدرت و حاكميت فاصله گرفته‌اند فرصت خوبي براي بازسازي خود دارند، تصريح كرد: «وقتي تشكل‌هاي دانشجويي در حاشيه قرار بگيرند، جاذبه‌شان براي قشر دانشجو بيشتر است. تشكلي مثل بسيج دانشجويي هم مي‌تواند اين شرايط را داشته باشد.»
وي با تاكيد بر اينكه جنبش دانشجويي همواره بايد مورد بازسازي قرار گيرد، افزود: «بازنگري رويكرد‌ها و نقد دروني همواره در جنبش دانشجويي مطرح بوده است و ما نيز در دوران خود با آن مواجه بوديم. نكته مهم اين است كه گروه‌هاي مختلف دانشجويي كه با سابقه‌ترين آنها انجمن‌هاي اسلامي و بسيج دانشجويي هستند، در عين تنوع ديدگاه‌ها - كه بايد وجود داشته باشد - با هم تعامل داشته باشند. تفاوت اين تشكلها نبايد به وضعيتي برسد كه نتوانند يكديگر را تحمل كنند، چون اين وضعيت با فلسفه جنبش دانشجويي تناقض دارد. تشكل‌هاي دانشجويي بايد نقاط اشتراك را پيدا كنند و آنها را به اجرا بگذارند. فعاليت‌هاي اين تشكلها بايد به گونه‌اي تعريف شود كه براي تعداد زيادي از دانشجويان جذابيت داشته باشد و هر كس علاقه خود را دنبال كند.»
* جنبش دانشجويي از مولفه‌هاي اصلاحات بود
ابتكار با ابراز اين عقيده كه جنبش دانشجويي از مولفه‌هاي تعيين‌كننده دوره اصلاحات بوده است، توضيح داد: «آقاي خاتمي به اين موضوع بسيار بها مي‌داد. ايشان هر سال با دانشجويان نشست داشتند كه شيوه جديدي بود. ايشان به گونه‌اي با دانشجويان برخورد مي‌كرد كه حس خودباوري طيف دانشجويي زنده شود. جلسه آخر ايشان با دانشجويان در 16 آذر سال گذشته بي‌نظير بود، بطوري كه نظير آن را ديگر در كشور نخواهيم داشت. برگزاري جلسات مديريت شده مهم نيست. اصل اين است كه در چنين فضا‌هايي واكنش‌هاي طبيعي افراد را ببينيم. حرف‌ها بايد زده مي‌شد و در پي آن هيچ چيز از اقتدار و محبوبيت آقاي خاتمي كم نشد. اين درس بزرگي بود. در سطح جهان اسلام نيز تحليل جالبي از اين جلسه ارائه شد. در بين كشور‌هاي مسلمان كمتر شخصيتي چنين توانايي را در پذيرفتن نقد دارد. اين جلسه و عملكرد‌هاي مشابه آقاي خاتمي نشان داد كه مي‌توانيم دموكراسي اسلامي را تصور كنيم.»
* جنبش دانشجويي در برابر گسترش تحجرگرايي مسوول است
ابتكار در خصوص ارتباط دانشجويان با نخبگان سياسي گفت: «آشنايي با ديدگاه‌ها و نظريات سياسي ضروري است. تا زماني كه جنبش دانشجويي تحت انقياد كامل يك گروه سياسي و تشكيلات خاص قرار نگرفته، نمي‌تواند مورد بهره‌برداري قرار گيرد. اگر چنين شود، جنبش دانشجويي آسيب خواهد ديد ولي ارتباط تنگاتنگ و يا همگرايي فكري بسيار طبيعي است و مشكلي ندارد.»
وي ادامه داد: «يكي از نگراني‌هاي حضرت امام (ره)، تهديد آينده انقلاب بود، نگراني از عواملي كه استقلال و آزادي را به خطر بيندازد. يكي از اين عوامل، تحجر ديني است. امام (ره) همانقدر كه نسبت به بيگانگان و سلطه آنان حساسيت داشت، از قشري‌نگري و تنگ‌نظري‌هايي كه در قالب دين مطرح مي‌شود بيزار بود. امام (ره) از اين بابت نگران بودند كه نكند نتوانيم پاسخگوي تحولات و خواسته‌هاي نسل جوان باشيم و يك نگاه عوام‌فريبانه بر انقلاب غلبه پيدا كند. اين دغدغه بزرگ دنياي كنوني است و جنبش دانشجويي در قبال اين جريان بسيار مسووليت دارد. اگر چنين ديدگاهي غلبه پيدا كند، ممكن است واكنش‌هاي جامعه نسبت به اصل دين تغيير يابد.»
وي گفت: «اگر اعتقاد داشته باشيم كه در يك برهه خاص هستيم، چه به آن بگوييم آخر‌الزمان، هزاره سوم و چه پست مدرنيسم، بايد بپذيريم دينداري واقعي، دينداري روشنفكرانه و منطبق با شئونات معاصر جامعه و دنيا، كار دشواري است. جنبش دانشجويي نبايد اجازه دهد مفاهيم ديني به دست كساني كه بيش از حد ادعاي دينداري دارند مصادره شود.»
* بي‌طرفي و نقد منصفانه، زيبايي جنبش دانشجويي است
ابتكار در پايان گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، به آيات 10 و 13 سوره كهف اشاره كرد و گفت: «خداوند در اين آيات به جواناني اشاره مي‌كند كه از ظلم روزگار به نماز پناه بردند و از خداوند تعالي روح خواستند. اينها به خوابي رفتند كه خداوند مقدر كرده بود و اين هدايت آنها را افرايش داد. خواب خداوند هدايت‌بخش است اما آنان كه سعي در خواب كردن جوانان دارند، خير و هدايتي در كارشان نيست. سعي آنها اين است كه بي‌طرفي قشر دانشجو را تحت تاثير قرار دهند؛ اما جنبش دانشجويي جانب بي‌طرفي و نقد منصفانه خود را حفظ خواهد كرد و اين، زيبايي جنبش دانشجويي است.»
انتهاي پيام