نزديك به سه دهه است كه برخورداري از توسعه (منظور از توسعه عام است و شامل جنبه‌هاي اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي مي‌گردد) به عنوان حق براي بشريت مورد تاييد قرا گرفته است. در چارچوب حق توسعه بر تعدادي از اصول اساسي حقوق بشر كه توسعه بر مبناي آنها تعريف شده مثل عدم تبعيض، برابري، انصاف، عدالت اجتماعي، خودكفايي و همبستگي تاكيد مي‌شود.
در چارچوب حق توسعه به وجود روابط متقابل و لاينفك بين عدالت اجتماعي در سطوح ملي و بين‌المللي صحه گذاشته مي‌شود. حصول عدالت اجتماعي بين‌المللي مستلزم تغييرات ساختاري در سطح بين‌المللي به منظور تجديد مدل روابط اقتصادي در پايه‌هاي همكاري و همبستگي مي‌باشد.
نظام نوين اقتصاد بين‌الملل بايد قادر باشد كه توسعه‌ي فراگير اقتصادي، اجتماعي و فرهنگ همه‌ي ملت‌ها و دولت‌ها را بر اساس آرمان‌ها و آرزوهايشان براي بشريت تضمين نمايد.
مهمترين مبناي حق توسعه همبستگي بين‌المللي است. همبستگي بين‌المللي در حقيقت نياز متقابل ملت‌ها را مدنظر قرار مي‌دهد. بعد از مفهوم همبستگي متقابل مي‌توان به مفهوم عدالت اجتماعي به عنوان ديگر مبناي حق توسعه اشاره كرد. حق توسعه شامل كليه‌ي حقوق اعم از حق مشاركت موثر در همه‌ي ابعاد توسعه و كليه‌ي مراحل فرآيند‌هاي تصميم‌گيري، حق برخورداري از فرصت‌هاي برابر و دسترسي به منابع، حق توزيع عادلانه‌ي ثمرات توسعه، حق احترام به حقوق مدني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و حق محيط زيست سالم مي‌شود. در حق توسعه كليه‌ي حقوق مزبور تحقق مي‌يابد.
در راستاي تعريف جديدي كه از مفهوم توسعه پس از دوران جنگ سرد به دست آمده است و توسعه مفهومي انسان‌گرايانه‌تر يافته است، كوفي عنان، دبير كل سازمان ملل متحد در گزارش خود موسوم به "با آزادي بيشتر: به سوي توسعه، امنيت و حقوق بشر براي همه" دستور كاري را براي حركت قاطعانه‌ي دنياي ما به سوي سه هدف مهم در برابر رهبران جهان قرار مي‌دهد:
" به نصف رساندن فقر در 10 سال آينده، كاهش تهديد جنگ، تروريسم و سلاح‌هاي مرگبار و ارتقاي شرافت انساني در هر سرزميني."
وي همچنين خواهان فراگيرترين اصلاحات سازمان ملل متحد در تاريخ 60 ساله‌ي آن است تا اين سازمان بتواند با چالش‌هاي قرن 21 مقابله كند و آرمان‌هاي توسعه ، امنيت و حقوق بشر را با قاطعيت يكسان پيش ببرد.
دبير كل عنوان "با آزادي بيشتر" را از مقدمه‌ي منشور ملل متحد برگزيده تا اين مجموعه تصميم‌هاي پيوسته به يكديگر را در بر گيرد، تصميم‌هايي كه وي از رهبران مي خواهد هنگام ديدار در اجلاس سران نيويورك در سپتامبر اتخاذ كنند.
پيشنهادها در اين گزارش جسورانه، اما قابل تحقق هستند. به گفته‌ي دبير كل: " آنچه اينجا خواسته‌ام ممكن و در دسترس است. از شروع‌هاي عملگرايانه، تغيير عميق مسير در جهان ما مي‌تواند حاصل شود. اين فرصت ما و چالش ماست."
به گزارش دفتر مطالعات بين‌الملل خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) بخش دوم متن كامل گزارش " با آزادي بيشتر: به سوي توسعه، امنيت و حقوق بشر براي همه" در زير آمده است:
دوم: رهايي از فقر و تنگدستي
بيست و پنج سال گذشته شاهد بيشترين كاهش در فقر شديدي كه جهان تا كنون تجربه كرده بوده است.
صدها ميليون مرد، زن و كودك در سراسر جهان، از جمله در چين و هند، عملا توانسته‌اند از فشارهاي فقر شديد خلاص شوند و به تدريج به مواد غذايي، مراقبت‌هاي بهداشتي ، آموزش و پرورش و مسكن بهتر دست يابند.
در همين حال چند كشور فقيرتر شده، بحران‌هاي ويرانگر اقتصادي ميليون‌ها خانواده را دچار فقر كرده، و وجود نابرابري روز افزون در قسمت هاي بزرگي از جهان به معناي آن است كه از مزاياي رشد اقتصادي به گونه‌اي برابر استفاده نشده است. امروز بيش از يك ميليارد نفر، يعني يك نفر از هر 6 بشر، هنوز با كمتر از يك دلار در روز زندگي مي‌كنند و فاقد امكانات زنده ماندن در مقابل گرسنگي، خطرهاي محيطي و بيماري مزمن هستند. به بيان ديگر اين فقري است كه مي‌كشد. نيش يك پشه‌ي مالاريا يك كودك را مي‌كشد در حالي كه با پشه بند يا با صرف يك دلار هزينه درمان مي‌توان زندگي او را نجات داد. خشكسالي يا آفتي كه محصول و خرمني را نابود مي‌كند زندگي را به مرگ تبديل مي‌سازد. دنيايي كه در آن هر سال 11 ميليون كودك پيش از پنجمين سالگرد تولد خود مي‌ميرند و سه ميليون نفر بر اثر بيماري ايدز جان مي‌دهند، دنياي با آزادي بيشتر نيست.
اين نوع فقر را قرن‌ها به عنوان جنبه‌اي غم انگيز اما اجتناب ناپذير از زندگي بشر به شمار آورده‌اند. امروز اين تصور از نظر معنوي و اخلاقي غير قابل دفاع است. مقياس و ميزان پيشرفت كشورها در همه‌ي مناطق جهان نشان داده است كه فقر و مرگ و مير مادران و كودكان را در مدتي بسيار كوتاه مي‌توان به شدت كاهش داد و آموزش و پرورش، برابري جنسيتي و ساير جنبه‌هاي توسعه را مي‌توان به شدت پيشرفت داد. تركيب بي سابقه‌ي منابع و فن‌آوري، كه امروز در اختيار ما است، به اين معناست كه ما واقعا نخستين نسل داراي ابزار، دانش و منابع لازم براي انجام تعهداتي هستيم كه تمامي دولت‌ها در اعلاميه‌ي هزاره انجام آنها را پذيرفتند "تا حق برخورداري از توسعه را به واقعيتي براي همگان و رها كردن تمامي نوع بشر از فقر و تنگدستي تبديل كنند."
الف - ديدگاهي مشترك درباره توسعه
چالش چند وجهي توسعه، مجموعه‌اي گسترده از مسائل مرتبط با هم، از برابري جنسيتي و مسائل بهداشتي و آموزش و پرورش گرفته تا محيط زيست را در بر مي‌گيرد. كنفرانس‌ها و اجلاس‌هاي سران تاريخي سازمان ملل كه در دهه‌ي 1990 تشكيل شدند براي نخستين بار با ترسيم ديدگاه گسترده‌اي از اولويت‌هاي مشترك درباره‌ي توسعه به ايجاد چارچوب تجويزي جامعي بر محور اين پيوندها كمك كردند. اين كنفرانس‌ها و اجلاس‌ها زمينه را براي اجلاس هزاره فراهم ساختند تا مجموعه‌اي مقيد به زماني خاص از هدف‌ها در تمام اين زمينه‌ها - از به نصف رساندن ميزان فقر شديد تا رفتن همه‌ي كودكان به مدرسه‌ي ابتدايي تا سال 2015 - تعيين كند. بعدها اين اهداف به صورت هدفهاي توسعه‌ي هزاره عرضه شدند (به كادر 1 نگاه كنيد).
*******************************
كادر 1
هدفهاي توسعه هزاره
هدف نهايي 1
حذف فقر و گرسنگي شديد
هدف كوتاه مدت 1
به نصف رساندن نسبت كساني كه درآمد آنان كمتر از يك دلار در روز است، بين 1990 و 2015
هدف كوتاه مدت 2
به نصف رساندن نسبت افرادي كه از گرسنگي رنج مي‌برند بين 1990 و 2015
هدف نهايي 2
دستيابي به آموزش ابتدايي همگاني
هدف كوتاه مدت 3
تضمين اين كه تا 2015 كودكان همه جا، اعم از دختر و پسر، بتوانند دوره‌ي كامل ابتدايي را تمام كنند
هدف نهايي 3
ترويج و حمايت از برابري جنسيتي و توانمندسازي زنان
هدف كوتاه مدت 4
حذف نابرابري جنسيتي در آموزش ابتدايي و متوسطه ترجيحا تا 2005 و در تمام سطوح آموزش و پرورش تا 2015
هدف نهايي 4
كاهش مرگ و مير كودكان
هدف كوتاه مدت 5
كاهش نسبت مرگ و مير كودكان كمتر از 5 ساله تا دو سوم بين 1990 تا 2015
هدف نهايي 5
بهبود بهداشت مادران
هدف كوتاه مدت 6
كاهش نسبت مرگ و مير مادران تا سه چهارم بين 1990 تا 2015
هدف نهايي 6
مبارزه با بيماري ايدز و ويروس آن، مالاريا و ساير بيماري‌ها
هدف كوتاه مدت 7
توقف پيشرفت تا 2015 و آغاز كاهش نسبت شيوع بيماري ايدز و ويروس آن
هدف كوتاه مدت 8
توقف پيشرفت تا 2015 و آغاز كاهش بروز مالاريا و ساير بيماري‌هاي مهم
هدف نهايي 7
تضمين امكان تداوم محيط زيست
هدف كوتاه مدت 9
افزودن و تلفيق اصول توسعه پايدار در سياست‌ها و برنامه‌هاي كشوري و متوقف كردن خسارات به منابع محيط زيست
هدف كوتاه مدت 10
به نصف رساندن نسبت افراد فاقد دسترسي مداوم به آب آشاميدني بهداشتي و تاسيسات بنيادي دفع فاضلاب تا 2015
هدف كوتاه مدت 11
بهبود قابل توجه زندگي حداقل 100 ميليون زاغه نشين تا سال 2020
هدف نهايي 8
ايجاد مشاركتي جهاني براي توسعه
هدف كوتاه مدت 12
توسعه‌ي بيشتر نظام مالي و تجاري باز، مبتني بر قانون، قابل پيش بيني و بدون تبعيض (شامل تعهد براي برقراري حكومت مطلوب، توسعه و كاهش فقر در سطوح ملي و بين المللي)
هدف كوتاه مدت 13
رسيدگي به نيازهاي ويژه‌ي كشورهاي كمتر توسعه يافته (شامل دسترسي بدون تعرفه و سهميه براي صادرات كشورهاي كمتر توسعه يافته؛ تقويت برنامه‌ي كاهش بدهي براي كشورهاي فقير به شدت بدهكار و لغو بدهي دو جانبه رسمي؛ و كمك توسعه رسمي براي كشورهاي متعهد به كاهش فقر)
هدف كوتاه مدت 14
رسيدگي به نيازهاي ويژه‌ي كشورهاي فاقد دسترسي به دريا و كشورهاي جزيره‌اي كوچك در حال توسعه (از طريق برنامه اقدام براي توسعه‌ي پايدار كشورهاي جزيره‌اي كوچك در حال توسعه و نتيجه‌ي بيست و دومين اجلاس ويژه مجمع عمومي)
هدف كوتاه مدت 15
رسيدگي كامل به مسائل مربوط به بدهي كشورهاي در حال توسعه از طريق تدابير ملي و بين‌المللي به منظور قابل ادامه كردن بدهي در مدت طولاني
هدف كوتاه مدت 16
تدوين و اجراي تدابيري براي ايجاد كار شرافتمندانه و مولد براي جوانان با همكاري كشورهاي در حال توسعه
هدف كوتاه مدت 17
ايجاد امكان دسترسي كشورهاي در حال توسعه به داروهاي ضروري با قيمت مناسب با همكاري شركت‌هاي داروسازي
هدف كوتاه مدت 18
در دسترس گذاشتن مزاياي فن‌آوري‌هاي جديد، به ويژه فن آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي با همكاري بخش خصوصي
***********************************
هدفهاي توسعه‌ي هزاره باعث انجام تلاش‌هاي بي سابقه براي تامين نيازهاي فقيرترين ملت‌هاي جهان، و به معيارهاي پذيرفته شده جهاني براي پيشرفت بيشتر موردنظر كمك كنندگان، كشورهاي در حال توسعه، جامعه مدني و نهادهاي عمده مربوط به توسعه تبديل گرديده است. اين هدف‌ها به اين ترتيب مجموعه‌اي از اولويت‌هاي ضروري و مشترك و مورد تاييد جهاني را منعكس مي‌كنند كه لازم است در اجلاس سپتامبر 2005 به آنها رسيدگي كنيم. به لطف كار انجام شده به وسيله‌ي طرح هزاره، كه گزارش آن با عنوان "سرمايه گذاري در توسعه: برنامه‌اي عملي براي تحقق هدفهاي توسعه هزاره" در ژانويه 2005 به اينجانب تحويل گرديد،اينك برنامه اقدامي براي تحقق آنها وجود دارد. همچنين نشانه‌هاي دلگرم كننده‌اي موجود است كه عنصر اساسي لازم يعني اراده سياسي در حال پديدار شدن است. آزمايش واقعي اين خواهد بود كه آيا از اقدامات گسترده به وسيله كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه براي رسيدگي به اين دستور كار با افزايش كمك توسعه جهاني به بيش از دو برابر در چند سال آينده حمايت به عمل خواهد آمد يا نه زيرا اين كاري است كه انجام آن براي كمك به تحقق هدفهاي توسعه ضروري خواهد بود.
در ضمن، لازم است به هدفهاي توسعه هزاره به عنوان بخشي از يك دستور كار توسعه حتي بزرگ تر نگاه كنيم. در حالي كه اين هدف ها موضوع پيگيري‌هاي فراوان در داخل و خارج سازمان ملل متحد بوده‌اند، مسلم است كه آنها به خودي خود نمايشگر يك دستور كاركامل توسعه نيستند، به صورت غير مستقيم بعضي از مسائل گسترده تر مورد بررسي كنفرانس‌هاي دهه 1990 را در بر نمي‌گيرند همچنان كه به نيازهاي ويژه‌ي كشورهاي در حال توسعه‌ي داراي درآمد متوسط يا به مسائل نابرابري فزاينده و ابعاد گسترده تر توسعه‌ي بشري و حكومت مطلوب، كه همگي اجراي نتايج كنفرانس را ايجاب مي‌كنند، نمي‌پردازند.
با وجود اين، درباره‌ي ضرورت دستيابي به هدفهاي توسعه هزاره نمي‌توان مبالغه كرد. با وجود پيشرفت در حوزه‌هاي بسيار، در مجموع جهان درباره آنچه لازم است، به ويژه در كشورهاي فقيرتر انجام شود (به كادر 2 نگاه كنيد) كوتاهي مي‌كند. همچنان كه گزارش طرح هزاره آشكار مي‌كند دستور كار ما هنوز در سطح جهان و در بيشتر يا حتي همه كشورها قابل دسترسي است البته به شرطي كه از شيوه‌ي هميشگي دست بر داريم و با شروع كار در 12 ماه بعد سرعت و مقياس عمل را به شدت افزايش دهيم. براي نيل به موفقيت انجام اقدامات مداوم و پايدار در سراسر دهه بين اكنون و زمان ضرب الاجل ضروري است. علت اين است كه يك شبه نمي‌توان به هدفهاي توسعه دست يافت و كشورهاي بسياري دچار محدوديت‌هاي شديدي از نظر ظرفيت و توانايي هستند. آموزش معلمان، پرستاران و مهندسان، ساختن جاده‌ها،مدارس، و بيمارستان‌ها، و ايجاد كسب و كارهاي كوچك و بزرگي كه قادر به ايجاد شغل و درآمد مورد نياز باشند، به زمان نياز دارد.
لازم است در سال 2005 ايجاد مشاركتي جهاني بين كشورهاي فقير و ثروتمند – كه خود هشتمين هدف هزاره است، و سه سال پيش در كنفرانس بين المللي تامين سرمايه براي توسعه در مونتري، مكزيكو،و اجلاس جهاني توسعه پايدار در ژوهانسبورگ آفريقاي جنوبي دوباره تاييد و گسترش يافت – به واقعيت بپيوندد. يادآوري شرايط انعقاد اين توافق تاريخي شايان ذكر است. هر كشور در حال توسعه براي توسعه‌ي خود – تقويت حكومت، مبارزه با فساد و اجراي سياست‌ها و سرمايه گذاري‌ها براي تشويق رشد به رهبري بخش خصوصي و به حداكثر رساندن منابع محلي موجود براي تامين هزينه برنامه‌هاي ملي توسعه – مسئوليت اصلي دارد. كشورهاي توسعه يافته،به نوبه‌ي خود،تعهد مي‌كنند كه به كشورهاي در حال توسعه‌اي كه اجراي برنامه‌هاي شفاف، معتبر، و با صرفه جويي در زمينه توسعه را در پيش بگيرند حمايت كامل مورد نياز آنها را، به شكل افزايش كمك توسعه، نظام تجاري داراي گرايش بيشتر به سمت توسعه، و حذف بيشتر بدهي‌هاي آنان ارائه دهند. همه‌ي اين‌ها وعده داده شده اما تحقق نيافته است. در نتيجه اين ناكامي در فهرست تعداد مردگان اندازه گيري مي‌شود و به اين فهرست هر سال ميليون‌ها نام جديد افزوده مي‌شود.
**********************************
كادر 2
پيشرفت در زمينه هدفهاي توسعه هزاره
پيشرفت در امر دستيابي به هدفهاي توسعه هزاره در سراسر جهان به شدت متفاوت بوده است. بيشترين پيشرفت‌ها در آسياي شرقي و آسياي جنوبي حاصل شده كه فقط از 1990 بيش از 200 ميليون نفر از گرداب فقر خلاص شده‌اند. با وجود اين نزديك به 700 ميليون نفر در آسيا هنوز با روزي كمتر از يك دلار زندگي مي‌كنند كه نزديك به دو سوم فقيرترين مردم دنيا را تشكيل مي‌دهند. در حالي كه حتي بعضي از كشورهاي داراي سريع ترين رشد، در هدفهاي غير درآمدي، مانند حفاظت از محيط زيست و كاهش مرگ و مير مادران كمتر از حد انتظار بوده‌اند. كشورهاي جنوب صحراي آفريقا كانون اين بحران هستند و با ادامه‌ي بي ثباتي در تامين ذخاير غذايي، زيادي نگران كننده‌ي ميزان مرگ و مير كودكان و مادران، تعداد فراوان مردمي كه در زاغه‌ها زندگي مي‌كنند و افزايش كلي فقر مطلق با وجود بعضي پيشرفت‌هاي مهم در بعضي از كشورهاي اين منطقه، در زمينه‌ي دسترسي به بيشتر هدف‌ها به طور جدي عقب هستند. آمريكاي لاتين، اقتصادهاي انتقالي، و خاورميانه و آفريقاي شمالي كه اغلب با نابرابري روز افزون مواجه‌اند سوابق ناهمگن تري، با تفاوت‌هاي چشمگير در امر پيشرفت دارند اما از جهت كلي از آنچه كه براي رسيدن به ضرب الاجل 2015 لازم است، عقب هستند.
پيشرفت در دستيابي به هدفهاي گوناگون نيز متفاوت بوده است. اگرچه منطقه جنوب صحراي آفريقا و اقيانوسيه در تقريبا همه زمينه‌ها عقب هستند، در جاهاي ديگر پيشرفت‌هاي مهمي در كاهش گرسنگي، بهبود دستيابي به آب آشاميدني و افزايش تعداد كودكان در مدارس ابتدايي در حال تحقق است. نرخ‌هاي مرگ و مير كودكان نيز به طور كلي كاهش يافته اما سرعت پيشرفت در مناطق بسياري كنده شده و در بخشي‌هايي از آسياي مركزي حتي معكوس شده است. در اين حال، با وجود پيشرفت چشمگير در بعضي از كشورها، در مجموع امكانات دفع بهداشتي فاضلاب، به ويژه در آفريقا و آسيا، جايي كه تعداد زاغه نشينان نيز به سرعت در حال افزايش است، بسيار ناكافي است. نسبت مرگ و مير مادران و همچنين بروز و شيوع بيماي ايدز و ويروس آن، سل و مالاريا در سراسر دنياي در حال توسعه به حد غير قابل قبولي زياد است. برابري جنسيتي تحقق نيافته و هدف دستيابي به برابري در زمينه آموزش و پرورش در سال 2005 در كشورهاي بسياري به نتيجه نرسيده است. فساد و زوال محيط زيست در همه مناطق در حال توسعه عامل نگراني شديد است.
**********************************
ب – طرح‌هاي ملي
فقر شديد دلايل بسياري دارد از شرايط جغرافيايي نامساعد گرفته تا حكومت ضعيف يا فاسد (از جمله غفلت از جوامع حاشيه‌اي شده) تا لطمات جنگ‌ها و عوارض بعدي آنها. از همه مهلك تر و زيانبار تر دام‌هاي فقر هستند كه بسياري از فقيرترين كشورها را حتي هنگامي كه از مزيت دولت‌هاي درستكار و مشروع و متعهد برخوردارند در حلقه بي رحمانه خود نگه مي‌دارند. اين كشورها، فاقد تاسيسات زير بنايي اساسي، سرمايه‌ي انساني و مديريت عمومي، و تحت فشار بيماري، زوال و نابودي محيط زيست و منابع طبيعي محدود، نمي‌توانند سرمايه گذاري‌هاي اساسي مورد نياز براي حركت در مسير جديدي از خوشبختي و رفاه تامين كنند مگر اين كه از حمايت پايدار و هدفمند خارجي برخوردار شوند.
كشورها، به عنوان گامي نخست به سمت حل اين مسائل، به اتخاد تصميم‌هاي سياسي جسورانه و هدف گرا براي 10 سال آينده، به منظور افزايش سرمايه گذاري‌ها براي دستيابي به حداقل هدفهاي كمي توسعه هزاره نياز دارند. به اين منظور هر كشوردر حال توسعه‌ي گرفتار فقر شديد بايد تا 2006 يك برنامه‌ي توسعه‌ي ملي را كه براي رسيدن به هدفهاي توسعه ي هزاره تا سال 2015 از جسارت لازم برخوردار باشد، تصويب و اجراي آن را آغاز كند. هدف اين برنامه بايد افزايش عملي سرمايه گذاري‌هاي عمومي، ظرفيت سازي، بسيج منابع داخلي و،هر جا كه لازم است، جلب كمك توسعه رسمي باشد. اين پيشنهاد ممكن است انقلابي نباشد اما با پيوند دادن مستقيم اقدامات با نيازهاي ناشي از هدفهاي بلند پروازانه و قابل نظارت، اجراي آن نشانه تحول بنيادي به سمت جسارت و پاسخگويي بيشتر در مبارزه عليه فقر خواهد بود.
اين مهم است تاكيد شود كه براي اين كار ايجاد هيچ وسيله و سند جديدي لازم نيست. تنها وسيله‌ي مورد نياز اتخاذ نگرشي متفاوت در طراحي و اجراي آنها است. يعني چارچوب‌هاي بودجه و هزينه‌هاي سه ساله‌ي متعلق و تدوين شده ملي مورد توافق بانك جهاني و ساير شركاي بين‌المللي توسعه بايد آنها را با چارچوب 10 ساله سياست‌ها و سرمايه گذاري‌هاي سازگار با دستيابي به هدفهاي توسعه‌ي هزاره هماهنگ و همسو كنند. دولت‌ها در كشورهاي داراي درآمد متوسط و كشورهاي ديگري كه در آستانه تحقق هدفهاي هزاره هستند بايد يك برنامه "علاوه بر هدفهاي توسعه هزاره"، با هدفهاي بلند پروازانه تر تدوين كنند.
(ادامه دارد)
انتهاي پيام