استان فارس با وجود آثار متنوع تاريخي و فرهنگي به عنوان نمادي از تاريخ و فرهنگ ايران محسوب مي‌شود. جاي گرفتن ابنيه‌ها و بقاع متبركه‌اي چون آستان مقدس حضرت شاهچراغ (ع) در استان فارس و قرار داشتن آثاري چون پاسارگاد و تخت جمشيد شيراز را به رويايي براي گردشگران داخلي و خارجي تبديل كرده است. طوري كه در سايه اين امر اكنون شيراز از كانونهاي عمده صنعت گردشگري ايران به شمار مي آيد كه از شهرتي جهاني برخوردار است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، استان فارس در جنوب منطقه‌ي مركزي ايران بين مدارهاي 27 درجه و 2 دقيقه و 31 درجه و 42 دقيقه‌ي عرض شمالي و 50 درجه و 42 دقيقه و 55 درجه و 36 دقيقه‌ي طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ قرار گرفته است. اين استان از شمال با استان اصفهان و يزد، از مغرب با استانهاي كهگيلويه و بويراحمد و بوشهر، از جنوب استان هرمزگان واز شرق با استان كرمان همسايه است.

بر اساس آخرين تقسيمات كشوري، استان فارس با مركزيت شيراز شامل 6 شهرستان، 48 شهر، 60 بخش و 185 دهستان در مساحتي معادل 133 هزار كيلومتر مربع واقع شده است.

شهرستان‌هاي استان فارس عبارتند از: آباده، استهبان، اقليد، بوانات، جهرم، داراب، سپيدان، شيراز، فسا، فيروزآباد، كازرون، لار، لامرد، مرودشت، ممسني و ني‌ريز.

جغرافيايي طبيعي و آب و هوا

كوه هاي زاگرس با جهت شمال غربي - جنوب شرقي استان فارس را به صورت منطقه‌ي ويژه‌ي كوهستاني درآورده است. قسمت عمده‌ي اين ناهمواريها بر اثر يك سلسله حركات شديد كوهزايي ايجاد شده و تحت تأثير عوامل فرسايشي نظير بادهاي تند و آبهاي روان به صورت كنوني درآمده است. استان فارس را مي‌توان به دو ناحيه‌ي مشخص طبيعي تقسيم كرد: ناحيه‌ي شمالي و شمال غربي كه از ارتفاعات به هم پيوسته‌اي تشكيل شده و گردنه‌هاي عميق و صعب‌العبور دارد. ناحيه‌ي دوم شامل ناحيه‌ي جنوب و جنوب شرقي است كه در فاصله‌ي ميان رشته‌ كوههاي فرعي قرار گرفته و شامل دشت‌هاي حاصلخيز، كازرون، ني‌ريز، مرودشت و مركزي است كه مزارع آنها از طريق رودهاي متعددي آبياري مي‌شوند.

استان فارس تحت تأثير بادهاي شمالي، غربي، جنوبي و محلي قرار دارد. به طوري كه جريان توده‌هاي هوايي آن به 4 گروه تقسيم مي‌شود: بادهاي شمالي كه از سيبري به ايران مي‌وزند و بسيار سرد و خشك هستند و باعث برودت هوا در زمستان به ويژه در مناطق كوهستاني مي‌شوند. بادهاي غربي كه از اقيانوس اطلس و درياي مديترانه به سوي ارتفاعات زاگرس مي‌وزند و جزء بادهاي باران‌آوري هستند كه سبب ريزش برق و باران از اواسط پاييز تا اواسط بهار مي‌شوند. بادهاي جنوبي كه از عربستان به سوي استان فارس مي‌وزند نيز توده‌هايي گرم و خشك‌اند و سبب افزايش دما در تابستان مي‌شوند بادهاي محلي نيز از سمت كوهستان به دشت مي‌وزند و عكس اين مسير را مي‌پيماند. متوسط درجه حرات در شيراز از 85/16 درجه و حداكثر و حداقل دماي آن به ترتبيب 2/29 و 74/4 درجه‌ي سانتيگراد گزارش شده است.

*جغرافياي تاريخي*

منطقه‌ي فارس، يكي از قديمي‌ترين مراكز تمدن است. فارس در كتيبه‌هاي هخامنشي به صورت پارسي و در نوشته‌هاي يوناني به شكل پرسيس آمده است؛ محدب آن فارس است. پارسي‌ها مردماني آريايي‌نژاد بودند كه تاريخ ورودشان به اين سرزمين دقيقا روشن نيست. از كتيبه‌هاي بجامانده‌ي پادشاهان آشوري چنين برمي‌آيد كه پارسي‌ها مانند مادها، مدتها تحت تسلط آشوري‌ها بوده و در اطراف درياچه‌ي اروميه و يا در كرمانشاه كنوني سكونت داشته‌اند. اين قوم به احتمال زياد حدود 700 سال قبل از ميلاد رهسپار نواحي جنوبي ايران شده و در سرزمين فارس امروزي سكونت گزيده‌اند. ظاهرا پس از اينكه در سال 28 هجري قمري استخر و فيروزآباد به تصرف اعراب درآمد، تمامي فارس ضميمه‌ي متصرفات اعراب شد و به تدريج مردم فارس نيز مسلمان شدند. اعراب فاتح ايالت فارس را به پنج ولايت كه هر يك را لكاره مي‌گفتند تقسيم كردند كه اين تقسيم‌بندي تا حمله‌ي مغولان باقي ماند. پنج كوره‌ي فارس عبارتند از كوره‌ي اردشير خوره كه مركز آن شيراز بود، كوره‌ي شاپورخوره كه مركز آن شهر شاپور بود، كوره‌ي قبادخوره با مركزيت ارجان كوره‌ي استخر كه مركز آن پرسپوليس بود. و كوره‌ي دارابجرد كه مركز آن شهري به همين نام بود.

*شيراز*

نام شيراز، در كتيبه‌هاي هخامنشي تخت جمشيد خوانده شده است. اشياء و ظروف تاريخي و مسكوكاتي كه هم‌اكنون در موزه‌ي متروپوليتن نيويورك موجود است، از مجد و عظمت شيراز در عهد سلوكي‌ها، اشكانيان و ساسانيان گواهي مي‌دهد. در كاوش‌هاي منطقه‌ي قصر ابونصر معلوم شد كه اين بنا به اواخر دوران اشكاني يا اوايل دوره‌ي ساساني تعلق داشته و چند مهره نيز كه نام اردشير و شيراز بر آن نوشته شده، به دست آمده است. طبق روايات اساطيري، شيراز در زمان فرزند تهمورث - دومين پادشاه پيشدادي - ساخته شده است. در زمان خلفاي اسلامي، اعراب چندين بار به شهر استخر حمله كردند كه بر اثر مقاومت ساكنان آن، شهر سخت آسيب ديد. به مرور شيراز مقر حكمرانان عرب و مأموران خلفاي اموي و عباسي شد. با كاسته شدن از عظمت، وسعت و جمعيت شهر استخر، بر رونق شيراز افزوده شد. در سال 281 هـ. ق عمر و ليث دومين پادشاه صفاريان، بناهاي متعددي از جمله يك مسجد جامع در شيراز احداث كرد و به رونق بيش از پيش اين شهر افزود. ديلميان هم بر آباداني شيراز افزودند. خصوصا عضدوالدوله ديلمي (372 - 366 هـ ق) در مجد و عظمت شهر و رفاه مردم آن كوشش بسيار كرد. در دوران صفويه شيراز مركز ايالت فارس بود و امامعلي خان، حكمران فارس بناهاي بسياري در اين شهر پي ريخت.

ايلات و عشاير شيراز خود از جاذبه هاي توريستي اين استان به شمار مي‌آيند. ايلات خمسه سه ايل بزرگ ترك‌زبان به نام اينالو، بهارلو و نصر هستند، يك اعراب زبان شامل دو طايفه‌ي عرب جياره و عرب شيباني و يك ايل فارسي زبان موسوم به باصري را در برمي‌گيرند. ايلات ممسني از چهار طايفه‌ي تكش، جاويدي، دشمن‌زياري و رستم تشكيل شده‌اند. قلمرو اين ايلات از كهگيلويه در شمال تا كازرون در جنوب گسترده است. نحوه‌ي زندگي آنان ساده و تابع معيشت عشايري است. ايلات كهگيلويه از طوايف كهگيلويه‌اند و به سه ايل آقاجري، بادي و جاكي تقسيم مي‌شوند. قلمرو اين ايلات از كهگيلويه در شمال غربي فارس تا مناطق گرمسير گسترده است. يكي از تيره‌هاي بزرگ جاكي، ايل بويراحمدي است كه به زبان لري تكلم مي‌كنند و قلمرو آنها نواحي شمالي شهرستان ممسني است كه با ايلات ممسني نيز در ارتباط هستند.

*تخت جمشيد*

مجموعه فرهنگي و تاريخي تخت‌جمشيد به دليل معماري يك‌پارچه در بهره‌برداري از مصالح طبيعي (سنگ) و فرم معماري آن در مقام مقايسه با بناهائي چون آكروپوليس يا اهرام مصر به اعتقاد كارشناسان يكي از مهم‌ترين آثار فرهنگي و تاريخي جهان محسوب مي‌شود كه مجموعه عوامل مختلفي در سايه‌ي تركيب با هنر به پيدايش آن شده‌اند.

عظمت تخت جمشيد به گونه‌اي است كه كارشناسان معتقدند در اين بنا شكوه ايرانزمين جاي گرفته است و در يك كلام تخت جمشيد نوشتني نيست؛ بلكه ديديني است. چندي پيش عسگر آقايف ـ رييس جمهور كشور قرقيزستان ـ در سفر به استان فارس، از مجموعه تخت جمشيد بازديد كرد. وي در پايان بازديد ‌2/5 ساعته خود از تخت جمشيد واقع در مرودشت، دفتر يادبود اين بناي تاريخي را امضا كرد و نوشت: تخت جمشيد سمبل فرهنگ و تمدن ايراني است و كشور ايران، دانشمندان و شعراي بزرگي همچون فردوسي، حافظ و سعدي را به دنيا اهدا كرده است. اميدواريم جمهوري اسلامي ايران در هزاره‌ي سوم اين راه ترقي و شكوفايي را پيش رود، همه‌ي ما اميدواريم.

*پاسارگاد*

جلگه پاسارگاد در 70 كيلومتري شمال تخت‌جمشيد در دشت مرغاب واقع شده است. اين جا بازمانده‌هاي نخستين پايتخت هخامنشي قرار دارد كه به درستي مي‌توان آن را مهد تاريخ مستند ايران زمين ناميد. پاسارگاد ريشه از نام يكي از قبائل پارس داشته و به معني اردوي پارتي است. پاسارگاد برخلاف پرسپوليس، روي يك صفحه قرار نگرفته؛ بلكه از چندين كاخ جدا و پراكنده در جلگه‌اي پهناور تشكيل شده است.

با وجود اين‌كه بعدها پايخت هخامنشيان به پرسپوليس انتقال يافت، اما تا پايان حكومت هخامنشي مراسم تاجگذاري در پاسارگاد جايگاه ويژه‌اي داشت.

در اين محوطه‌ي تاريخي بناهاي تاريخي زيادي واقع شده است كه به اختصار در زير مي‌آيد:

آرامگاه كورش: اين بنا در ابتداي مجموعه آثار پاسارگاد واقع شده و به صورت اتاق 4 گوش مستطيل بدون پنجره با سقف سنگي شيرواني شكل به يك هرم چند پله‌اي استوار است. اين آرامگاه در عين سادگي نمايش‌گه اقتدار بنيانگذار هخامنشيان و سبك معماري اين دوره تاريخي است.

كاخ ورودي: اين كاخ در 1000 متري شما‌ل‌شرقي آرامگاه كورش واقع شده و تالار آن داراي 8 ستون سنگي است كه سنگ‌ها داراي بدنه‌اي صاف و صيقلي هستند. تمامي كف كاخ نيز با 2 لايه سنگ پوشيده شده است.

كاخ پذيرايي: اين كاخ مخصوص برگزاري مراسم پذيرايي از نمايندگان كشورهايي است كه به ديدن كورش مي‌آمده‌اند.

كاخ اختصاصي: اين كاخ در 300 متري كاخ پذيرايي واقع شده و تالار مركزي آن مزين به 30 ستون است. ايوان شرقي تالار نيز 40 ستون است كه بر روي ديواره يكي از اين ايوان‌ها كتيبه‌اي به خط ميخي و به سه زبان نقش شده كه ترجمه آن چنين است: من كورش هستم شاه هخامنشي.

*جاذبه‌ها، منابع و گردشگاههاي آبي*

*درياچه‌ها و جزاير*

درياچه‌ي كافتر (شادكام)

اين درياچه با مساحتي در حدود 48 كيلومتر مربع، يكي از درياچه‌هاي آب شيرين استان فارس است كه در جنوب شرقي شهرستان اقليد واقع شده و از زيستگاههاي بسيار ارزشمند پرندگان مهاجر محسوب مي‌شود. در حال حاضر، برداشت بي‌رويه از رستني‌هاي محدوده‌ي اين درياچه و آب آن، حيات آن را به مخاطره انداخته است. اگرچه اين درياچه يكي از زيباترين چشم‌اندازهاي طبيعي استان مي‌باشد، اما هيچ‌گونه حفاظت جدي از آن صورت نگرفته است.

*درياچه‌ي مهارلو*

اين درياچه در 27 كيلومتري جنوب شرقي شيراز واقع شده است. آب درياچه از نظر كيفي شور و غيرقابل استفاده است. از آب اين درياچه، براي تهيه و استخراج نمك طعام استفاده مي‌شود و مكاني مناسب براي زيست پرندگان و حيوانات وحشي محسوب مي‌شود. وسعت درياچه 600 كيلومتر مربع است.

*درياچه‌ي پريشان*

اين درياچه در 3 كيلومتري روستاي ايازآباد كه در 12 كيلومتري كازرون قرار دارد، بوجود آمده است.

آب درياچه‌ي پريشان، شيرين است ولي براي آشاميدن چندان مناسب نيست. در داخل اين درياچه، ماهي‌ها به صورت آزاد زيست مي‌كنند. از اين درياچه، براي پرورش ماهي نيز استفاده مي‌شود. پرندگان مهاجر آبزي نيز در فصل مهاجرت در اطراف درياچه ديده مي‌شوند.

نام درياچه‌ي پريشان كه «نامور» هم ناميده مي‌شود، از نام چشمه‌اي گرفته شده كه منبع اصلي تأمين آب درياچه است.

*درياچه‌هاي طشك و بختگان*

اين درياچه‌ها كه در نزديكي شهرستان ني‌ريز واقع شده‌اند، از بزرگترين و پرآب‌ترين درياچه‌هاي كشور محسوب مي‌شوند و مناطق كوهستاني بين آنها و جزاير متعدد آنها به ويژه درياچه‌ي طشك، مجموعه‌ي طبيعي بسيار باارزشي را بوجود آورده‌اند.

*رودخانه‌ها*

رودخانه و حواشي آنها همواره يكي از كانون‌هاي تفرجگاهي و شكارگاهي و صيادي ورزشي محسوب مي‌شوند، به همين دليل مسير و محدوده‌هاي رودخانه‌هاي استان در زير مورد اشاره قرار مي‌گيرند.

*رودخانه‌ي شادكام*

اين رودخانه كه در گذشته به نام رودخانه‌ي سارياتن مشهور بود، از چشمه‌اي به همين نام در ارتفاعات كوه آلماليجه سرچشمه مي‌گيرد و پس از آبياري دشت نمدان، به درياچه‌ي كافتر مي‌ريزد. رودخانه‌ي شادكام در محدوده‌ي شهرستان اقليد جريان دارد و حاشيه‌ها و پيرامون آن ارزش‌هاي گردشگاهي دارند.

*چشمه‌هاي طبيعي*

چشمه‌هاي طبيعي هم به دليل آبدرماني و هم به دليل نقش تفرجگاهي به ويژه چشمه‌هاي آبگرم از نظر صنعت گردشگري و گذران اوقات فراغت از اهميت وافري برخوردار هستند و لذا ذيلا چشمه‌هاي استان به اجمال مورد اشاره قرار مي‌گيرند.

*تنگ خاني*

اين تنگ در 29 كيلومتري شهرستان شيراز در نزديكي روستاي دارنگون و در مجاورت رودخانه‌ي قره‌آغاج واقع شده و داراي چشم‌اندازي مناسب براي جذب گردشگران علاقه‌مند به ورزش‌هاي كوهستاني است.

در حال حاضر، در فصل‌هاي بهار و تابستان، تنگ‌ خاني به عنوان تفريح‌گاه استفاده مي‌شود. هم‌اكنون روستاي دارنگون از مزاياي برق و آب آشاميدني بهداشتي برخوردار است.

*تنگ هرايرز*

اين تنگ با دره‌اي ژرف و پرآب، در مجاورت جاده‌ي شيراز - اهواز و در نزديكي روستاي هرايرز قرار گرفته و داراي جنگل بلوط، بنه و بادام است.

*تنگ بوان*

تنگ بوان در هشت كيلومتري شرق جاده‌ي شيراز - اهواز و در مسير جاده‌ي آسفالت نورآباد - دشمن زياري واقع شده و در خان زينان به جاده‌ي آسفافته‌ي شيراز - كازرون متصل مي شود.

*تنگ الله اكبر*

اين تنگ را بايد دروازه‌ي جلگه‌ي شيراز ناميد و چون مشرف بر شهر شيراز است و دورنماي فرحبخش جلگه و منظره دل‌انگيز اين شهر را بهتر از هر جاي ديگري مي‌نماياند. هر مسافر تازه وارد، هنگام ورود به شيراز از بالاي تنگ، منظره‌ي بديع و دل‌انگيز شيراز را مشاهده كرده و با اعجاب و تحسين عبارت «الله اكبر» را بر زبان مي‌آورد و از اين رو نام اين تنگ به تنگ الله اكبر معروف شده است.

*باغ‌هاي قديمي*

*باغ گلشن (باغ عفيف‌آباد)*

باغ گلشن در عصر صفويه از باغ‌هاي آباد و مهم شيراز به شمار مي‌آمد و گردشگاه حكمرانان و پادشاهان بود. عمارت دو طبقه‌ي وسط باغ، آب‌نماها و زيرزمين‌هاي كاشي‌كاري شده، از ديدني‌هاي اين باغ هستند.

*باغ ارم*

باغ ارم به عنوان يكي از زيباترين باغ‌هاي ايران در استان فارس قرار دارد كه بسياري از جهانگردان از آن بازديد مي‌كنند. در سفرنامه‌ها و كتاب‌هاي تاريخي از اين باغ توصيف‌هاي بسيار شده است. وجه تسميه‌ي اين باغ، عمارت و باغي بزرگ است كه به فرمان شداد پسر عماد فرمانرواي عربستان جنوبي به منظور رقابت با بهشت ساخته شد.

*باغ دلگشا*

باغ دلگشا يكي از باغ‌هاي تاريخي شيراز است كه در نزديكي آرامگاه سعدي واقع شده است. سابقه‌ي آباداني و رونق باغ دلگشا به دوران پيش از اسلام و به دوره‌ي حكومت ساسانيان نسبت داده شده است.

*باغ چهل تن*

در مسافتي كوتاه از شمال حافظيه، محوطه‌اي مشجر و باصفا وجود دارد كه داراي چهل سنگ مزار هم‌اندازه است. قدمت اين باغ به عهد كريم خان مي‌رسد و گورهاي داخل محوطه‌ي باغ نيز به نيمه‌ي دوم قرن 13 هجري مربوط است.

*باغ هفت تن*

كمي بالاتر از باغ چهل تن، محوطه‌ي پردرخت ديگري به نام «هفت تن» با ايوان و بناي زيبايي وجود دارد. آرامگاه شاه شجاع شهريار آل مظفر، ممدوح خواجه حافظ و متوفي به سال 776 هجري، در اين باغ قرار دارد.

*حاشيه‌ي رودخانه‌ي شاپور*

در حاشيه‌ي رودخانه‌ي شاپور و در مجاورت تنگ چوگان، فضايي سبز و خرم كه آميزه‌اي از درختان بيد و بلوط است به شكل يك گردشگاه جالب توجه دامن گسترده است. اين منطقه همه روزه انبوهي از بازديدكنندگان را به سوي خود جلب مي‌كند. در حال حاضر اين گردشگاه از قابليت‌هاي بسيار ارزنده‌ي گردشگاهي برخوردار است.

*منطقه‌ي شكار ممنوع توت سياه*

اين منطقه كه از مناطق تحت حفاظت محيط زيست استان است، در انتهاي منطقه بوانات واقع شده و وسعتي نزديك به 20 هزار هكتار دارد. اين محل، زيستگاه گونه‌هاي گياهي و جانوري است. در حال حاضر، از قابليت‌ها و امكانات گردشگري و پژوهشي اين شكارگاه استفاده نمي‌شود.

*روستاي محمدآباد*

اين روستا كه از توابع شهرستان اقليد است و در بخش مركزي خسرو و شيرين قرار دارد. در ضلع جنوبي اين روستا محوطه‌اي با مساحت شش كيلومتر وجود دارد كه آب‌هاي سطحي و پوشش گياهي مركب درختان بيد، سپيدار و نارون چشم‌انداز زيبايي به آن بخشيده است.

*آثار تاريخي*

*حمام باغ نشاط*

در ضلع شمالي باغ نشاط، حمام قصر كه احتمالا همزمان با آن بنا شده است، قرار دارد. اين حمام دو اتاق دارد كه هر دو، يك گنبد كوچك دارند و يكي از آنها روي ستون‌هاي پرپيچ و خم قرار گرفته و رو به باغ باز مي‌شود. نقاشي‌هاي ديوارهاي آن، با ظرافتي خاص ترسيم شده‌اند و اينك نيازمند بازسازي و مرمت‌اند.

*حمام وكيل*

در جنب مسجد وكيل، حمام وكيل قرار گرفته است كه بر اثر تغيير وضع حمام‌هاي عمومي تا حدي از صورت اصلي خارج شده است. حمام وكيل مانند بازار و مسجد وكل به دوره‌ي زنديه مربوط است.

*حمام عفيف آباد*

اين حمام در ضلع شمالي باغ موزه يا عمارت عفيف آباد قرار داد و مشتمل بر رختكن، گرمخانه، خزينه و سكوي نشيمن است. ديواره‌هاي داخلي اين حمام با گچبري‌هاي سبك دوره‌ي قاجار با تصويرهاي مردان و زنان زينت داده‌اند كه نظر بازديدكنندگان را جلب مي‌كند.

*تپه‌هاي جلگه‌ي مرودشت*

كاوپ‌هاش علمي در تپه‌هاي مختلف جلگه‌ي مرودشت نشان مي‌دهند، هزاران سال پيش از آن كه داريوش كبير تپه‌ي سنگي دامان كوه رحمت را براي احداث كاخ‌هاي معظم خود انتخاب كند، اقوام متمدن در اين دشت وسيع مي‌زيستند كه ظروف سفالين منقوش، و اسباب و وسايل مختلف زندگي از خود به جاي گذاشتند. اين آثار به 3500 سال پيش از ميلاد تعلق دارند.

تل‌هاي مهم ديگر نيز در چند دهه گذشته، مورد بررسي و كاوش قرار گرفته‌اند كه قدمت تاريخي دارند. اين تل‌ها عبارت‌اند از: شفا در 17 كيلومتري تخت جمشيد، ماركون در دو كيلومتري جنوب غربي تخت جمشيد، جري در 16 كيلومتري جنوب تخت جمشيد، هادي در جنوب شرقي قريه‌ي مقصود آباد، موشكي در غرب جاده‌ي خير آباد، گپ تاج‌آباد در غرب روستاي تاج آباد، روباهي در نزديك تل هادي، گرگي در بين تخت جمشيد و شمس آباد، گپ كناره در كنار آبادي كناره كه در اين تپه آثار دوران اسلامي به دست آمده است. چهل برجي و سبز نيز از جمله‌ي اين تپه‌ها هستند.

*نقش شاپور*

نقش شاپور از بقاياي شهري آباد بر جاي مانده است. در خرابه‌هاي شهر شاپور، كم و بيش شالوده‌هاي بعضي عمارات نيز ديده مي‌شود. خرابه‌هاي شهر در مكاني كه به نام «تنگ چوگان» در چند كيلومتري شهر كازرون قرار دارد. نقش‌هايي بر ديواره‌ي كوه از سنگ تراشيده شده كه به «نقش شاپور» معروف هستند.

*نقش رستم*

در امتداد نقش رجب و در انتهاي كوهستان معروف حاجي آباد، آثار تاريخي مهمي از دوره‌هاي عيلامي، هخامنشي و ساساني وجود دارد كه به دليل دور از دسترس بودن بنا، آسيب كمتري ديده است.

مهم‌ترين آثار باستاني اين ناحيه، نقش برجسته‌هاي مربوط به دوره‌هاي ساساني در پايين كوه، آرامگاه‌هاي شاهان هخامنشي بر بالاي كوه و بناي سنگي در چهارگوش بسيار موزون و استوار در سمت راست آن هستند. اين بناي چهارگوش را «كتيبه‌ي زردشت» نيز ناميده‌اند. چهار آرامگان اين مكان را به داريوش، خشايارشا، اردشير اول و داريوش دوم نسبت مي‌دهند. در پايين كوه، هفت نقش برجسته حجاري شده كه مجالس مختلفي از دوره‌ي ساسانيان را نشان مي‌دهند. «بناي كعبه‌ي زرتشت» از مهم‌ترين آثار بي‌همتاي عهد هخامنشي به شمار مي‌رود كه از آسيب دوران به دور نمانده است.

*غارهاي تاريخي*

*مغاره شيخ علي*

در پنج كيلومتري شرق نقش رستم، به موازات ويرانه‌هاي استخر، غاري به نام «مغاره شيخ علي» وجود دارد. درون غار، نبشته‌هايي به زبان پهلوي خواندن آنها توفيق يافته‌اند.

*غار تنگ چوگان*

در تنگ چوگان، غاري بزرگ وجود دارد كه مجسمه‌ي عظيم شاپور اول در درون آن حجاري شده است. براي ورود به غار، بايد راهي كه از پاي كوهستان، در سمت راست تنگ چوگان مي‌گذرد پيموده شود.

ارتفاع اين مجسمه در حدود هفت متر و پنهاي شانه‌هاي آن نزديك به دو متر و پنهاي دست‌ها در محلي كه از بدن دورتر قرار دارد، نزديك به سه متر است.

*ويرانه‌هاي شهر بيشاپور كازرون*

اين شهر از مكان‌هايي است كه به همت شاپور اول ساخته شده و كاخ‌ها، آتشكده‌اي بزرگ، سنگ نبشته‌هاي پهلوي و بناهاي بسياري داشته است. در سال‌هاي 19 - 1314، باستان‌شناسان فرانسوي، بقاياي آتشكده و تالار اصلي و برخي سنگ نبشته‌هاي اين شهر را كشف كردند.

شهرهاي بيشاپور تا سده‌هاي اول ظهور اسلام نيز مسكوني و آباد بوده و بناهايي از آن، پا بر جا مانده است.

*شهر قديمي استخر*

در هفت كيلومتري ويرانه‌هاي تخت جمشيد، ويرانه‌هاي شهر استخر معروف به «تخت طاووس» قرار دارد. آثار به جا مانده از اين شهر، شامل دروازه‌ي سنگي، ستون‌ها و ديواره‌هاي سنگي است كه به عهده هخامنشي تعلق دارد.

*‌بازارهاي قديمي *

*بازار وكيل شيراز*

اين بازار كه در محله‌ي «درب شاهزاده» جنب مسجد جامع وكيل واقع شده، مشتمل بر يك رشته حجره‌هاي شمالي - جنوبي و يك رشته شرقي - غربي است كه در وسط بازار به خاطر يك «چهار سويي» (چهارسوق) بلند و بزرگ و وسيع بر يكديگر عمود شده و پنج در بزرگ دارند.

*سراي مشير (سراي هنر) *

سراي مشير كه آن را سراي گلشن هم مي‌گويند جنب بازار وكيل قرار دارد و از يادگارهاي مرحوم ميرزا ابوالحسن مشيرالملك است.

*بازار قيصريه‌ي لار*

اين بازار  در شهر قديم لار قرار دارد و سالانه مورد بازديد شمار زيادي از گردشگران قرار مي گيرد.

*آتشكده‌ها *

يكي از مهم‌ترين آثار به جا مانده از تاريخ سرزمين فارس، آتشكده‌هاي بي‌شماري است كه در مناطق گوناگون استان به چشم مي‌خورد، بررسي وضعيت آتشكده‌ها نشانگر آن است كه بيشتر آنها در ميان مناطق كوهستاني قرار گرفته و به همين سبب به صورت بناهاي سنگي بر جاي مانده‌اند. مهم‌ترين اين بناها عبارتند از:

*دروازه‌ي قرآن*

در مسير وسط تنگ الله اكبر، در دوره‌ي سلطنت ديالمه اصلاحاتي به عمل آمده و پاسگاهي ايجاد شده بود. در مدخل تنگ، تاق مرتفعي را احداث كرده بودند، ولي كريم‌خان زند دروازه‌ي مذكور را كه رو به انهدام مي‌رفت مرمت كرده و در طرفين آن هم تاق‌هايي براي اتراق محافظين و مامورين بنا كرد و بر بالاي تاق مزبور اطاق كوچكي ساخت و در آن يك قرآن خطي بزرگ قرار داد تا مسافرين از بركت عبور از زير قرآن مجيد، از گزند حوادث مصون مانده و به سلامت به مقصد برسند. از اين رو آن را «تاق قرآن» ناميدند.

* بقاع متبركه*

*آرامگاه حضرت شاه‌چراغ (ع)*

حضرت مير سيد احمد فرزند امام موسي كاظم (ع) معروف به شاه‌چراغ برادر حضرت امام رضا (ع) در آغاز قرن سوم هجري به شيراز هجرت نموده و در همانجا وفات يافته است. در زمان اتابك سعد بن زنگي، امير مقرب‌الدين مسعود بدرالدين وزير اين شهريار بقعه و گنبدي بر فراز قبر وي ساخت و اتابك نيز رواقي بر آن افزود و سپس تاشي خاتون مادر شاه اسحاق اينجو در سال‌هاي 745 - 750 هجري تعميرات اساسي در آن انجام داد و بقعه، بارگاه، مدرسه‌ي عالي و مدفني براي خود در جنوب آن ساخت و 30 هزار جزو قرآن نفيس منحصر به فرد با خطوط ثلث طلايي و تذهيب عالي را بر آن وقف نمود و به هزينه‌ي مردم شيراز احداث نمودند.

*آرامگاه شيخ محمد لاهيجي*

بناي اين آرامگاه نزديك دروازه‌ي شاه داعلي الي الله شيراز واقع است. اين بنا در اصل خانقاه بزرگي موسوم به خانقاه نور بخشيده بوده، كه در آن عارف سالك «محمد بن يحيي بن علي الجيلاني - لاهيجي» كه از مريدان شيخ محمد نوربخش بود، به رياضت و عبادت مي‌پرداخته است.

* آرامگاه مشرقين *

در نزديكي آرامگاه خواجو در شيراز، در تنگ الله اكبر غاري قرار دارد كه در گذشته جايگاه عبادت و رياضت عارفان بوده است. در برابر غار مقبره‌ي خواجه عمادالدين محمود وزير معروف شاه شيخ اسحاق اينجو (743 - 754 هـ ق) قرار دارد. سنگ قبر آن به رنگ مايل به سرخ از آثار قرن نهم است و حاوي كتيبه‌اي است كه نام دوازده امام در اطراف آن حك شده است.

*بقعه‌ي سيد تاج‌الدين غريب*

اين بقعه نزديك دروازه‌ي كازرون شيراز واقع است و به جعفر بن فضل بن جعفر بن علي بن ابي‌طالب تعلق دارد كه دو لقب داشته است؛ يكي «تاج‌الدين» و ديگري «غريب». ولي مردم او را «سيد حاجي غريب» مي‌نامند.

*بقعه‌ي چهل تنان*

در جنوب بلوار هفت تنان و شرق باغ جهان‌نماي شيراز، تكيه‌ي چهل تنان قرار دارد كه از بناهاي دوره‌ي كريمخان است و در محوطه‌ي آن 40 سنگ قبر كوچك كه تعلق به 40 درويش بود، ديده مي‌شود. در اين تكيه قبور چند تن از بزرگان شيراز نيز وجود دارد كه معروف‌ترين آنها شيخ ابواسحاق شيرازي معروف به «بسحاق اطعمه» مي‌باشد.

*گنبد علي*

قديمي‌ترين، مهم‌ترين و محكم‌ترين بناي تاريخي ابرقو، «گنبد علي» يا به گفته‌ي برخي‌ها، گنبد عالي است. بناي امروز، يك برج سنگي هشت ضلعي است كه بر بالاي تپه‌اي در شرق ابرقو و مشرف به محل شهر قديم واقع شده است.

*تكيه‌ي هفت تنان 8

در دامنه‌ي كوه چهل مقام، باغچه‌اي است كه كريمخان زند عمارتي بسيار زيبا را در آن احداث كرده است.

در جلو صفه، محوطه‌اي است كه هفت قبر در آن قرار دارد و كريمخان زند روي هر يك از آنها سنگي بزرگ نصب كرده است. در جنوب آن نيز نارنجستاني خرم و باصفا قرار دارد. به مناسبت وجود هفت قبر آن جا را «هفت تنان» يا «هفت تن» ناميده‌اند.

*آستانه‌ي سيد علاء الدين حسين (ع) *

اين زيارتگاه كه در جنوب شرقي شهر شيراز قرار دارد، بارگاه حضرت سيد علاء الدين حسين برادر شاهچراغ است كه در اواخر قرن دوم هجري و اوايل قرن سوم، هنگامي كه براي ديدار برادر خود امام رضا، از راه شيراز عازم توس بود، در شيراز شهيد و به خاك سپرده شد.

*بقعه‌ي علي بن حمزه (ع) *

اين بقعه در كنار پل دروازه‌ي اصفهان قرار گرفته و محل دفن يكي از امام زادگان (علي بن موسي كاظم عليه‌السلام) است كه صحن و حرمي بزرگ و زيبا دارد.

*آبش خاتون يا خاتون قيامت*

در شهر شيراز، در نزديكي محلي به نام دروازه‌ي قصابخانه، قسمتي از بناي نيمه ويران به نام «آبش خاتون» وجود دارد كه روزگاري بناي مجلل و زيبا بوده است. ملكه‌ي آبش خاتون آخرين پادشاه اتابكان فارس همسر منكو تيمورقا آن پسر يازدهم هلاكو 22 سال پادشاهي كرد و پس از درگذشت، جسد وي را به همان رسم مغول در شهر تبريز به خاك سپردند. پس از چندي، به دستور دخترش، جسد وي را به شيراز آوردند و مقبره‌اي مجلل براي او بر پا كردند.

*امامزاده شاهزاده علاء الدين*

اين آرامگاه در دو كيلومتري نورآباد در كنار جاده‌ي كازرون به خوزستان واقع است. اين بقعه جزء مجموعه‌اي است كه دو امامزاده را در برمي‌گيرد. امامزاده‌ي مجاور به دليل در آهني خود به درب آهنين شهرت يافته است.

*آرامگاه‌حافظ *

حافظ از نام‌آورترين شعرا و عرفاي ايران زمين است كه در سال 726 هجري قمري در شيراز متولد شد و در سال 791 هجري قمري به سراي باقي شتافت.

آرامگاه حافط در مكاني به نام «حافظيه» در شمال شهر شيراز قرار دارد. اين آرامگاه داراي دو حياط شمالي آن واقع شده است. در سال 1187 هجري قمري، كريمخان زند، پس از محصور كردن محوطه‌ي بزرگي كه قبر حافظ در آن قرار داشت، عمارتي در وسط آن ساخت. اين ساختمان، از چند اتاق جنوبي تشكيل مي‌شد. كريمخان زند در زير گوشه‌ي غربي اين عمارت، آب انباري ساخت كه از آب ركن آباد پر مي‌شد و ايواني داشت كه چهار ستون سنگي يكپارچه آن را نگه‌داري مي‌كردند. وي هم‌چنين مقبره‌ي حافظ را با يك سنگ مرمر نفيس كه چندين بيت زيبا و نغز اين شاعر به خط نستعليق روي آن حكاكي شده بود، پوشاند. پس از اين تاريخ، افراد بسياري آرامگاه را تعمير و مرمت كرده‌اند.

*آرامگاه سعدي*

آرامگاه سعدي به دليل بافت ويژه معماري و شخصيت فرهنگي، علمي سعدي از جذابترين ابنيه تاريخي استان فارس به شمار مي‌آيد.

آرامگاه سعدي از ابتدا داراي بقعه و باغ بوده است تا اين كه در سال 1187 هجري قمري كريمخان زند عمارتي دو طبقه بر مزار سعدي بنا كرد كه قبر سعدي در طبقه زيرين و اطاقي مرتفع بر روي آن قرار داشت، آرامگاه فعلي نيز در سال 1331 هجري شمسي به وسيله انجمن آثار ملي ساخته شده است.

گفتني است قبر سعدي در ميان عمارتي 8 ضعلي با سقف بلند و كاشيكاري شده قرار گرفته و رو به روي اين هشتي ايران زيبايي ايجاد شده كه يك درب آن به آرامگاه باز مي‌شود.

* موسيقي بومي *

موسيقي بومي ايل قشقايي با نام «عاشيق‌ها»، «چنگيان» و «ساربانان» در آميخته و در اين ميان موسيقي عاشيقي از جايگاه والايي برخوردار است، موسيقي عاشيقي كهن و گسترده است و با شعر فولك در آميخته است.

عاشيق‌ها براي رويدادهاي غمناك و شاد نوايي در سينه دارند. در هنر عاشيقي حماسه جايگاه ارزنده‌اي دارد و در شعر آن نيز عرفان مقامي شايسته. حضور اين هنرمندان را نه تنها در فارس، بلكه در آذربايجان و بيرون از مرزهاي اين سرزمين نيز مي‌توان پي گرفت.

سازي كه عاشيق قشقايي مي‌نوازد شبيه سه تار و داراي 9 سيم است كه عموما آن را با مضراب و يا پنجه مي‌نوازند، ولي در دهه‌هاي اخير كاربرد تار، كمانچه و ديگر آلات موسيقي نيز جايگاهي در ميان موسيقي قشقايي يافته‌اند كه عمدتا مورد استفاده‌ي هنرمندان جوان قرار مي‌گيرد.

عاشيق‌هاي قشقايي معمولا همراه عشاير كوچ مي‌كنند. از معروف‌ترين عاشيق‌هاي معاصر ايل قشقايي مي‌توان به «عاشيق صياد» و «عاشيق اسماعيل» اشاره كرد.

گذشته از عاشيق‌ها، در ميان ايل قشقايي هنرمندان ديگري نيز هستند كه به «چنگيان» معروفند. اين هنرمندان «كرنا» و «نقاره» مي‌نوازند و پيشه‌ي اصلي آن‌ها نوازندگي است. اغلب مردم ايل، اين گروه را چندان حرمت نمي‌نهند و آن را گروهي پست مي‌شمارند و حتي از وصلت با آنها خودداري مي‌كنند.

«ساربانان» گروهي ديگر از خادمان موسيقي ايل قشقايي هستند كه صرفا بر اساس ذوق و علاقه‌ي شخصي به كار موسيقي كشانده شده‌اند.

ترانه‌هاي عاشيق‌ها و چنگيان به زبان تركي قشقايي است، ولي ساربانان با زباني غير از تركي قشقايي آواز مي‌خوانند كه در اصطلاح محلي به نام «كوروشي» مشهور است.

*رقص‌هاي محلي*

رقص‌هاي محلي و بومي قشقايي عمدتا به صورت گروهي اجرا مي‌شوند. در اين ميان «رقص چوب» به لحاظ شيوه‌ي اجرا و حركات ريتميك و ماهرانه‌ي اجرا كنندگان آن، از جذابيت خاصي برخوردار است. به ويژه آنكه اين نوع رقص با آهنگ «جنگ‌نامه» توام است و در مراسم جشن و سرور قشقايي‌ها اجرا مي‌شود.

*صنايع دستي و سوغاتي‌ها*

در حال حاضر، مهم‌ترين صنايع دستي استان عبارت‌اند از قال‌بافي، پارچه‌بافي، حصيربافي، سفال‌سازي و خاتم‌كاري. هم‌چنين قلابدوزي و سوزن دوزي نيز در اين استان رواج دارد.

* قالي بافي *

قالي‌بافي، همواره يكي از صنايع مهم دستي ايرانيان بوده است. در ميان عشاير استان فارس هنوز زيباترين هنردستي، قالي‌بافي است كه آميزه‌اي است از كار، تلاش و هنر كه با دست‌هاي سخت‌كوش زنان عشاير بافته مي‌شود. در ميان اين بافته‌ها، نوعي فرش به نام گبه بافته مي‌شود.

*سفالگري*

در فارس، انواع ظروف سفالي ساده و لعابدار و انواع كاشي‌هاي هنري توليد مي‌شود. بهترين ظروف كاشي در استهبان توليد مي‌شود.

*نقره‌كاري و مسگري*

ظروف مسي و نقره‌كاري از جمله صنايع مهم فارس است. مسگري و نقره‌كاري شيراز نيز معروف است.

*خاتم‌كاري*

مهم‌ترين صنعت دستي فارس، خاتم‌كاري شيراز است و بهترين نوع خاتم نيز در اين شهر توليد مي‌شود. منبت‌كاري و كنده‌كاري نيز در فارس رواج دارد. هم‌چنين منبت‌كاري و كنده‌كاري آباده شهرتي به سزا دارد.

در استان فارس صنايع ديگري مانند تلكلي دوزي، گيوه‌دوزي، نمدمالي، خراطي، چرم‌سازي، سنگ‌تراشي و شيشه‌گري نيز رواج دارد.

*موزه‌ها*

*موزه‌ي تخت جمشيد*

موزه‌ي تخت جمشيد در يكي از قديمي‌ترين بناهاي استان تاسيس شده و در كاخ اصلي حرمسراي خشايارشاه جاي گرفته است. اين بنا در سال 1311 و دقيقا بر اساس شواهد و قراين موجود، شبيه به اصل بنا بازسازي شده تا هم مورد استفاده‌ي هيات علمي قرار گيرد و هم محلي براي نگه‌داري اشياي بازيافته در تخت جمشيد باشد. اين بنا در سال 1316 با عنوان موزه‌ي تخت جمشيد گشايش يافت. در مجموعه‌ي موزه‌ي تخت جمشيد، آثار و اشياي سه دوره‌ي ماقبل تاريخ، دوره‌ي هخامنشيان و دوره‌ي اسلامي در سه بخش جداگانه به نمايش گذاشته شده است.

* موزه‌ي نارنجستان *

بناي نارنجستان در سال 1260 هـ . ش . در ضلع شمالي باغ مصفاي نارنجستان تاسيس شده است. اين موزه از بناهاي دوره‌ي قاجاريه در شيراز است و از نمونه‌هاي ارزشمند آينه‌كاري، كاشي‌كاري، گچبري، حجاري، آجركاري، منبت‌كاري و نقاشي‌هاي سنتي دوران ساخت خود تاثير گرفته است.

*موزه‌ي پارس*

عمارت كلاه فرنگي كه در وسط باغي بزرگ به نام «باغ نظر» در شيراز ساخته شده، در زمان كريمخان زند محل بار عام ميهمانان و سفراي خارجي بوده است. كتبيه‌ها و لچك‌هاي اين بناي زيباي هشت ضلعي را كاشي‌كاري‌هاي بديع زينت بخشيده‌اند.

* موزه‌ي تاريخ طبيعي و تكنولوژي *

اين موزه بنايي است نوساز در دو طبقه و مشتمل بر دو بخش، بخش تاريخ طبيعي موزه در سال 1353 و بخش تكنولوژي آن در سال 1366 به وسيله‌ي دانشگاه شيراز آماده و افتتاح شده است. موزه‌ي تاريخ طبيعي وابسته به دانشگاه شيراز است.

* موزه‌ي نظامي عفيف آباد *

باغ گلشن كه به باغ عفيف آباد نيز شهرت دارد، در سال 1242 هـ . ش . به فرمان ميرزا علي محمدخان قوام‌الملك شيرازي در غرب شيراز ساخته شده است. اين باغ عمارتي زيبا و باشكوه دارد و معماري آن آميزه‌اي از ويژگي‌هاي معماري دوره‌ي هخامنشيان و قاجاريه است. اين محل، هنگام مسافرت شاه سابق به شيراز مورد استفاده قرار مي‌گرفت.

*موزه‌ي شهداي شيراز *

اين كاخ در سال 1350 به مناسبت تاج‌گذاري شاه ساخته شده ولي بعدها از آن به عنوان كاخ پذيرايي استفاده مي‌شده است. اين كاخ پس از انقلاب، در اختيار بنياد شهيد قرار گرفت و به موزه تبديل شد.

*موزه‌ي شاهچراغ، (ع)*

اين موزه در سال 1344 هجري شمسي در صحن حضرت شاه چراغ (ع) تاسيس شد. در آن، آثار و اشياي وقفي، اهدايي و خريداري شده شامل قرآن‌هاي نفيس، كتاب‌هاي خطي، اشياي باستاني و هنرهاي تزئيني به نمايش گذاشته شده است.

انتهاي پيام