حسین آقاجانی در نشست تخصصی بررسی ابعاد فرهنگی و اجتماعی مسئله جمعیت که امروز ۲۷ اردیبهشت ماه در سالن همایش دکتر کاظمی آشتیانی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: طرح آمایش سرزمین با یک برنامه‌ریزی بلندمدت در بسیاری از حوزه‌ها انجام شده. این طرح در اواخر سال ۱۳۹۰ به اتمام رسید و سال ۱۴۰۰ توسط جهاد دانشگاهی بازنگری آن آغاز شده است.
وی افزود: توزیع جغرافیایی و تشدید مهاجرت‌های روستاها و شهرها، تراکم جمعیت، عدم استفاده از ظرفیت‌های مرزی به عنوان یک فرصت از مهمترین عناوین مطرح شده در این طرح است.
آقاجانی بیان کرد: این طرح آمایشی سیاست‌های رشد جمعیتی در حوزه کلان شهرها و شهرهای بزرگ را با محدودیت‌هایی مواجه کرده و آثار منفی رشد بر ظرفیت طبیعی موجب شده تا این نقش را به شهرهای میانی و کوچکتر واگذار کند و بیشتر تخصص‌ها و نقش‌های چند عملکردی را در شهرهای میانی و کوچکتر پیاده کرده است.
وی مطرح کرد: موضوع بعدی که به عنوان سیاست‌های جدی آمایش سرزمینی به شمار می‌رود هدایت جذبی مهاجرتی به شهرهای میانی است. مسلماً مراکزی مثل تهران، تبریز، اصفهان، مشهد، اهواز و شهرهای بزرگی که اکنون کلانشهر شده‌اند و تعدادشان هم کم نیست، دهه به دهه در حال افزایش هستند. در این شهرها به جز بخش جمعیت خودشان، جمعیت مهاجر هم دارند و باعث رشد و افزایش جمعیت در این شهرها شده که مشکلات و مسائل زیادی را برای آن شهرها و پیرامون آنها ایجاد کرده است.
این عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: سند ملی آمایش سرزمین بر اساس چند فرض پیش‌بینی جمعیت را انجام داده و افزایش باروری تا ۲.۶ فرزند برای کل کشور در این طرح پیش‌بینی شده که در سال ۱۴۲۵ جمعیت کشور ۱۰۸ میلیون نفر و فرض دوم با حدود ۱۰۱ میلیون نفر برآورد شده است. رقم‌هایی بین ۹۹ تا ۱۰۵ و ۱۰۸ میلیون نفر براساس سیاست‌های تشویقی و محلی اعلام شده است.
وی توضیح داد: در حوزه استان خراسان یکسری مقولاتی در حوزه فعالیتی جمعیت وجود دارد و بهتر است سیاست و خط مشی‌هایی که در سطح ملی اعلام می‌شود مقداری در سطوح محلی تغییر کند.
آقاجانی مطرح کرد: در بخش سکونتگاه‌های استان، رشد جمعیت، مهاجرت‌ها، پنجره جمعیتی و سالمندی جمعیت جزو اصلی‌ترین گذاره‌هایی است که در ارتباط با جمعیت وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: توزیع و تراکم جمعیت دارای بحث‌های جداگانه‌ای است. اگر سندی مثل آمایش سرزمینی یک مقدار جدی‌تر دنبال می‌شد و آن پیوستگی که قبل از انقلاب داشت ادامه پیدا می‌کرد و این موضوع امروز جدی‌تر اتفاق می‌افتاد نیازی به این قبیل نشست‌ها برای جمعیت نبود. نه تنها این موضوع بلکه در کشاورزی، آب و... که در سطح جامعه مطرح است امروز نباید دغدغه می‌داشتیم.
مدیر گروه پژوهشی توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاددانشگاهی خراسان رضوی افزود: با اجرای دقیق‌تر طرح آمایش شاید به این مسائل در یک سطح آسان‌تر پرداخته می‌شد و مشکلات کمتری را داشتیم. یکسری تعارضاتی هم داریم که قبل از اینکه بحث سیاست‌های تشویقی جمعیت یا بحث‌هایی که در سطح ملی به صورت یکپارچه برای کشور تبیین می‌شود یک نگاهی به این مسائل هم داشته باشیم بد نیست.
وی گفت: در شهرستان‌های مرزی استان دسترسی به امکانات درمانی و خدماتی خیلی جدی‌تر مطرح می‌شود و متفاوت‌تر است. در ارتباط با تعارضات اجتماعی بحث مهاجرت، سرمایه‌های اجتماعی، کاهش انگیزه برای فعالیت و مهاجرت افغانستانی‌ها و .. موضوعات جدی است و باید به آنها توجه شود.
آقاجانی با اشاره به استفاده از ظرفیت‌های شهرستان‌های مرزی در استان بیان کرد: در استان شهرستان‌های مرزی وجود دارد که پتانسیل‌های بسیار ویژه‌ای دارند. علاوه بر ظرفیت‌های اقتصادی ظرفیت‌های مرزی هم دارند، با این وجود بیشترین مهاجرت از این شهرستان‌ها به شهرستان مشهد و شهرستان‌های پیرامون آن انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: سکونتگاهایی در مشهد و پیرامون آن وجود دارد که اگر قرار باشد این سیاست‌گذاری‌ها به رشد جمعیت در این پهنه‌ها معطوف شود قطعاً با چالش‌هایی در حوزه خدمات و سایر مسائلی که نیاز به تامین آنهاست، روبه‌رو خواهیم بود. در حال حاضر نیمی از جمعیت استان در شهرستان مشهد ساکن هستند و کمترین شهرنشینی در شهرستان‌های زاوه و داورزن گزارش شده است.
این عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در بخشی دیگر مطرح کرد: حدود ۸۳ درصد جمعیت شهرنشین تنها در ۷ شهر استان ساکن هستند. در حالی که ۹۶ شهر داریم تنها ۷ شهر تعیین‌کننده جمعیت استان هستند. در سند آمایش ۵۰ درصد جمعیت استان در شهرستان مشهد ساکن هستند و سهم جمعیتی بسیاری از شهرستان‌های استان کمتر از یک درصد است.
وی افزود: همچنین ۸۹ شهر استان تنها ۱۶ درصد جمعیت شهری را دارند و شهرهای کوچک و روستاهایی که به شهر تبدیل شده‌اند در این مقوله سهمی ندارند.
آقاجانی با بیان اینکه در نقشه کل استان با وجود مرزهایی که دارد جمعیت زیر ۱۵ سال در بیش از ۳۰ درصد پهنه شرقی استان هستند و نرخ بالایی از جمعیت را در این پهنه داریم، توضیح داد: در پهنه میانی و شرقی نرخ جمعیت کاملا متفاوت است و باید به عوامل این اختلاف نسبت‌ها پرداخته شود. بالاترین میانگین سنی جمعیت نیز در شهرستان گناباد است.
وی ادامه داد: با توجه به کوچک بودن برخی شهرستان‌ها، نرخ جمعیت آنها بالاست و عاملی که باعث افزایش میانگین جمعیت آنها شده مهاجرت‌پذیری بوده است.
این عضو هیات علمی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در بخشی دیگر با اشاره به نمودارهای جمعیتی سال ۶۵ تا ۹۵، گفت: روند میانگین سنی استان در این سال‌ها با نمای کلی کشور یکی است و فاصله زیادی ندارد. در استان خراسان رضوی نسبت جمعیت افراد ۱۵ تا ۶۴ سال بیشتر از سایر گروه‌های سنی است که یک فرصت به شمار می‌رود تا در این حوزه سیاست‌گذاری شده و تقویت شود.
آقاجانی تصریح کرد: از دهه ۶۰ تاکنون روند کاهشی جمعیت زیر ۱۵ سال را شاهد هستیم و گروه سنی جمعیت سالمندان ۲ برابر شده و روند افزایشی دارد. تا سال ۱۴۱۵ برای محدوده فعلی مشهد افزایش جمعیت ۸۰۰ هزار نفری پیش‌بینی شده که احتمالا افزایش خواهد یافت. براساس میزان باروری که وجود دارد به جز مهاجرت‌ها در مدت تعیین شده به این آمار خواهیم رسید.
انتهای پیام