امروزه بخش قابل توجهی از درآمدهای اقتصادی کشورها از صنعت غذا، ناشی از توسعه گرشگری در این حوزه بوده است. برگزاری انواع جشنواره‌ها و آیین‌های سنتی غذایی در نقاط مختلف جهان از جمله اقدامات فرهنگی مؤثر در توسعه گردشگری این مناطق به شمار می‌رود که نقش مهمی در صنعت گردشگری دارد.
ایران به علت بهره‌مندی از فرهنگ و تمدن تاریخی کهن، به ویژه در امر غذا از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بسیاری برخوردار است که محوریت فرهنگ مناطق ایران را به خود اختصاص داده است. تنوع قومیت‌ها و فرهنگ‌های متنوع در کشور، باعث تنوع غذا نیز شده و بستر فرهنگی قابل توجهی را برای توسعه گردشگری فرهنگی ایران در اختیار دارد.
علاوه بر این گردشگری خوراک می‌تواند ظرفیت بالایی در توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی یک منطقه داشته باشد که استان همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست بنابراین بر آن شدیم تا نشست تخصصی «بررسی ظرفیت‌های گردشگری خوراک در همدان» را با حضور مسئولان و کارشناسان ذیربط برگزار کنیم و با چند و چون کار بیشتر آشنا شویم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در این نشست که در دفتر ایسنا برگزار شد، گفت: همدان به عنوان یک استان چهار فصل به علت تنوع اقلیم و قومی دارای تنوع غذایی و محصولات خوراکی متنوعی است که هر یک به نوبه خود می‌توانند جاذبه غذایی برای سلایق مختلف باشند.
علی خاکسار با اشاره به اینکه در اداره میراث فرهنگی همدان اقدامات خوبی در حوزه گردشگری خوراک انجام شده است، افزود: تاکنون ۱۲ غذا در همدان ثبت ملی شده و بیش از ۲۰ نوع خوراکی شامل انواع ترشیجات، مرباجات، نان‌ها و شیرینی تولید و ثبت شده‌اند که تعدادی از آنها بین شهرستان‌ها مشترک و تعدادی خاص یک منطقه هستند.
وی با بیان اینکه به عنوان مثال «شیره‌پزی» به نام مانیزان ثبت شده اما در دیگر شهرستان‌ها و روستاها نیز تولید می‌شود، ادامه داد: اگر غذاها صرفاً ثبت و پرونده ثبت در قفسه بماند کارآیی در حوزه گردشگری ندارد و باید آنها را به عنوان ظرفیت و قابلیتی خاص در حوزه گردشگری معرفی کنیم.
خاکسار با اشاره به اینکه غذاهای سنتی را باید در منوی رستوران‌ها و سفره‌خانه‌ها گنجانده و فرهنگسازی ایجاد کرد، افزود: همچنین باید غذاهای بومی دوباره به خانه‌ها بیاید تا از طریق میهمان‌هایی که به همدان می‌آیند، آنها را ترویج کنیم.
وی با بیان اینکه میراث فرهنگی همدان در زمینه شناسایی، معرفی و ترویج خوراک اقداماتی انجام داده اما خروجی آن هنوز مطلوب ما نیست، گفت: برای رسیدن به نقطه ایده‌آل به همکاری رستوران‌ها و سفره‌خانه‌ها نیاز داریم و آنها باید در ترویج غذاهای خاص همدان فعال باشند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان اضافه کرد: عرضه غذای سنتی و بومی در درجه‌بندی آنها مؤثر است اما اینکه چقدر این اتفاق افتاده جای بحث دارد و باید راهکارهایی برای آن پیدا کنیم.
خاکسار با اشاره به اینکه در تمام حوزه‌ها تبلیغات حرف اول را می‌زند و غذاهای سنتی هم از این امر مستثنا نیست، بیان کرد: این حوزه به تبلیغات گسترده نیاز دارد و بستر فضای مجازی و فضاهای شهری می‌تواند به این موضوع کمک کند.
وی در ادامه جشنواره‌های خوراک را بسیار اثرگذار دانست و افزود: جشنواره‌های مختلف فصلی خوراک می‌تواند در معرفی آنها مؤثر باشد؛ به عنوان مثال جشنواره منطقه‌ای خوراک در معرفی ظرفیت‌های غذایی و خوراک منطقه غرب کشور تأثیر خوبی داشت که در دوران کرونا متوقف شد و به دنبال برگزاری مجدد آن هستیم.
خاکسار با اشاره به اینکه برگزاری جشنواره گردشگری غذا در استان‌های محور راه ابریشم در دست اقدام است، گفت: این حوزه جای کار دارد و تنها با میراث فرهنگی و بخش دولتی درست نمی‌شود علاوه بر این بخش خصوصی نیز باید ورود کند.
وی در ادامه مطرح کرد: یکی از دلایلی که بخش خصوصی انگیزه ندارد غذاهای سنتی را در منو قرار دهد سود کم است و با اینکه به برخی از سفره‌خانه‌ها تکلیف کردیم غذاهای سنتی را در منوی خود بگنجانند اما تمکین نمی‌کنند و باید از ابزارهای دیگری استفاده کنیم.
خاکسار با اشاره به اینکه هنوز هم با ایده‌آل‌هایمان در این زمینه فاصله داریم، افزود: راهکار عملی برای توسعه گردشگری غذا که در مدت زمان کوتاه اثرگذار باشد، وجود ندارد اما با آموزش و ترویج، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها، ابزارهای نظارتی میراث فرهنگی و حمایت دیگر دستگاه‌ها می‌توان مسیر را هموار کرد.
وی در ادامه به تشکیل کارگروه گردشگری خوراک اشاره کرد و یادآور شد: فعالان این حوزه باید بپذیرند این چرخه می‌تواند در درازمدت برای آنها مفید باشد بنابراین باید با برنامه‌ریزی، کمک دیگر دستگاه‌ها و بخش خصوصی در این زمینه گام برداریم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ادامه داد: علاوه بر این در حوزه بسته‌بندی سوغات نیز باید ورود کنیم چراکه این موضوع در ترغیب گردشگر مفید است و باعث توزیع چرخه اقتصادی در نقاط مختلف استان توزیع شده و محصول خام از استان خارج نمی‌شود.
به گزارش ایسنا، کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه گردشگری خوراک موضوع جدیدی در حوزه گردشگری است، گفت: معمولاً مسافران شهرهای مختلف مایل هستند با غذاهای بومی مقصد سفر آشنا شوند و استان همدان به علت تنوع اقوام و اقلیم و تنوع غذایی، این ظرفیت را دارد.
فریبا نعمتی اضافه کرد: اداره میراث فرهنگی با تأکید بر برقراری توازن در سراسر استان، غذاهای سنتی را شناسایی کرده و پرونده ثبت برایشان تشکیل داد و تاکنون بیش از ۳۰ غذا و خوراک شامل نان، شیرینی، ترشیجات و غذای اصلی ثبت ملی شده است.
وی با تأکید بر اینکه غذاهای بومی باید در منوی سفره‌خانه‌ها و هتل‌ها قرار بگیرد، اظهار کرد: این امر باید با نظارت فعالان گردشگری و صنوف مرتبط انجام شود تا به عنوان برند همدان شناخته شود که به عنوان مثال کباب سرداشی و دیزی این قابلیت را دارند.
نعمتی با اشاره به اینکه مهمترین کاری که در حوزه مردم‌شناسی انجام می‌شود شناسایی و مطالعه غذاها است، مطرح کرد: یکی از کارکردهای غذا کارکرد فرهنگی است و می‌تواند بین استان‌ها تبادل فرهنگی ایجاد کند بنابراین می‌توان گفت خوراک زبان مشترک بین اقوام است.
وی با بیان اینکه همچنین از غذا می‌توان به خصوصیات اخلاقی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و جغرافیایی مردم پی برد، افزود: در استان همدان چندین مؤسسه آشپزی وجود دارد که زیرمجموعه میراث فرهنگی است و می‌توانند در آموزش انواع غذاها، دسر، نوشیدنی و خوراک آموزش‌هایی داشته باشند و این فرهنگ را توسعه دهند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان در ادامه بیان کرد: علت اینکه بحث گردشگری خوراک هنوز هم در روستاها جاری است مردمی بودن آن است اما برای تعمیم آن در جامعه شهری نیاز به حمایت دولت دارد و باید از بخش خصوصی نیز در این راستا استفاده کرد.
نعمتی تصریح کرد: پیشنهاد می‌کنم اگر رستوران‌ها نمی‌توانند غذاهای سنتی را ارائه کنند از آشپزهای سنتی استفاده کنند تا هزینه‌ای به رستوران تحمیل نشود و در کنار منوی خود از غذاهای سنتی هم بهره ببرند، علاوه بر این هر زمینه‌ای که پشتوانه‌اش حمایت مردم باشد ماندگاری بیشتری دارد و به همین علت هنوز در اقامتگاهای بومگردی و روستاها گردشگری خوراک جریان دارد.
به گزارش ایسنا، یک کارشناس آشپزی ملل نیز در ادامه با اشاره به اینکه برگزاری جشنواره خوراک در فصول مختلف جاذبه گردشگری خوبی است، گفت: برای توسعه گردشگری خوراک ابتدا باید به زیرساخت‌ها و مشکلات توجه شود.
امیر میرزایی‌پارسا با بیان اینکه یکی از مشکلات این حوزه تهاجم فرهنگی خوراک است به طوریکه این موضوع باعث شده خوراک‌های بومی ما کم کم از بین برود، مطرح کرد: خوشبختانه در چند سال اخیر غذاها با کمک میراث فرهنگی ثبت و ماندگار می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه اقامتگاه‌های بومگردی و رستوران‌های سنتی باید غذاهای سنتی را ارائه دهند چراکه این کار باعث ماندگاری آنها می‌شود، ادامه داد: در سال‌های اخیر ترکیه توانسته غذاهای خود را از طریق فضای مجازی به دیگر کشورها صادر کند و شعبات زنجیره‌ای قوی در سطح دنیا داشته باشد اما ما هنوز با گردشگری خوراک فاصله زیادی داریم.
میرزایی‌پارسا با بیان اینکه غذاهای بومی همدان مثل آش‌های مختلف مثل آش «ترخینه» به علت خاصیت‌های فراوان می‌توانند به عنوان دارو استفاده شوند، افزود: هدف فعالان این عرصه به کمک میراث فرهنگی ترویج این غذها است.
وی با اشاره به اینکه از سال ۹۵ تاکنون بیش از ۳۰۰۰ کارآموز خوراک در استان داشته‌ایم که وارد بازارکار حرفه‌ای شده‌اند، گفت: در آموزش‌ها علاوه بر خوراک ایرانی، روی آش‌ها و خوراک‌های همدانی نیز تأکید داریم.
این کارشناس آشپزی ملل در ادامه بیان کرد: در مناسبت‌های مذهبی مثل ماه رمضان می‌توانیم غذاهای خاصی را ارائه دهیم و از غذاهای بومی خود در این مناسبات استفاده کرده و آنها را ارائه و معرفی کنیم.
وی تصریح کرد: تنها غذایی که در همدان می‌توان به گردشگران ارائه داد «کباب» و سپس «دیزی» لالجین است و متأسفانه هنوز عرصه‌ای برای معرفی و ارائه غذاهای محلی همدان به گردشگران نداریم.
میرزایی‌پارسا با بیان اینکه بخش دولتی و خصوصی باید دست به دست هم دهند و هر دو طرف گذشت‌هایی داشته باشند تا این مشکل حل شود، افزود: هزینه تبلیغ یک غذا در شرایطی که می‌خواهیم یک فرهنگ را ترویج دهیم، بسیار بالاست و در شرایط تورم فعلی برای بخش خصوصی تقبل این هزینه سخت است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود ۵ تا ۷ درصد از غذاهای بومی در رستوران‌ها و سفره‌خانه‌های همدان سرو می‌شود، گفت: باید کارگروهی برای گردشگری خوراک همدان تشکیل و برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود.
میرزایی‌پارسا بیان کرد: جشنواره‌های خوراک که در سال‌های قبل برگزار می‌شد ظرفیت بسیار خوبی برای معرفی خوراک‌های بومی بود اما از یک جایی به بعد در رانت افتاد و به بازی تبدیل شد و در نهایت این زنجیره قطع شد.
به گزارش ایسنا، یک راهنمای گردشگری نیز در ادامه با اشاره به اینکه آش‌های همدان فراتر از غذاست و به عنوان دارو مصرف می‌شوند، اظهار کرد: در گذشته مراسم آش خوردن در همدان وجود داشت و هنوز هم در چرخه سنتی ما برگزار می‌شود اما هنوز نتوانستیم آن را برندینگ و معرفی کنیم و در خانه‌هایمان گیر افتاده است.
محمد سوزنچی با بیان اینکه صاحبان صنعت غذا در همدان این کاره نیستند، مطرح کرد: قیمت‌گذاری صنف مربوطه براساس عادت است و با اینکه در قانون اساسی آزادی قیمت‌گذاری داریم اما اتفاق نمی‌افتد، این موضوع در همدان به بحرانی تبدیل شده که فعالان این حوزه را آزار می‌دهد و گره‌ای است که مدیریت دولتی باید آن را باز کند.
وی با اشاره به اینکه براساس یک پژوهش، دو سوم تا یک چهارم هزینه گردشگر حین سفر مربوط به خوراک است، بیان کرد: در حال حاضر تور گردشگری غذا برگزار می‌شود که برنامه آن با محوریت غذا است.
سوزنچی ادامه داد: میراث فرهنگی برای سفره‌خانه‌های سنتی در مقایسه با رستوران‌ها امتیازی در نظر گرفته و به همین علت باید سرو غذای سنتی در آنها اجباری شود.
وی با اشاره به اینکه بهترین زمان برای اجرای تور غذا در همدان ماه رمضان است، یادآور شد: آش‌های متنوع و غذاهای بومی در همدان وجود دارد که می‌توان در کنار مراسم های این ماه به مسافر معرفی شوند.
این راهنمای گردشگری با بیان اینکه یکی از چالش‌های تورلیدرها این است که در شهر همدان غذای سنتی برای ارائه به گردشگر پیدا نمی‌شود، افزود: گردشگران خارجی، همدان را با کباب و سپس دیزی می‌شناسند و غذای دیگری برای عرضه وجود ندارد.
سوزنچی با اشاره به اینکه حدود ۲۰ آش محلی در همدان داریم که هنوز نتوانسته‌ایم آنها را معرفی کنیم، یادآور شد: برندینگ یعنی بخش خصوصی و سرمایه گذار وارد کار شود، البته دولت هم باید به صورت جدی ورود کند تا برندینگ به نتیجه برسد.
وی تصریح کرد: گردشگری غذا می‌تواند اقتصاد پویایی داشته باشد و در صنعت خوراک درآمد با جزء به جزء جامعه تقسیم می‌شود و از کشاورز تا سرمایه‌گذار از این چرخه بهره می‌برند.
سوزنچی با اشاره به اینکه صنعت گردشگری طی سه چهار سال گذشته به یک صنعت مرده تبدیل شد، گفت: رستوران‌ها با استفاده از برخی راهکارها می‌توانند غذاهای سنتی را در منوی خود بگنجانند؛ به عنوان مثال آنها می‌توانند دستور غذای محلی را در منو توضیح دهند، دیزاین غذا را در اولویت قرار دهند، فضای معماری داخلی رستوران را همسو با هدف طراحی و چالش سرویس بهداشتی را حل کنند.
وی با بیان اینکه متأسفانه مسائل فرهنگی خود را رها کرده‌ایم، یادآور شد: در سال‌های اخیر با رشد حداکثری کافی شاپ‌ها در همدان مواجه بوده‌ایم، دولت می‌تواند بسته‌های پیشنهادی به آنها بدهد تا فضای سنتی ایجاد کرده و به بستری برای اشاعه فرهنگ نزدیک شوند.
انتهای پیام